دکتر بخشعلی قنبری، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد خوشبختی و تفاوت نگاه اسلامی و غربی به آن گفت: از نقطه نظر اومانیسم، «خوشبختی» تعریف خاصی دارد و راه های دستیابی به خوشبختی به تناسب این تعریف خواهد بود، اما اگر از نگاه اسلامی به قضیه خوشبختی نگاه کنیم، تعریف دیگری خواهد داشت.
وی افزود: صاحب نظران می گویند قبل از هر چیز در دنیا ما باید تکلیف رابطه خود با خدای خود را مشخص کنیم. اگر به خدا معتقد باشیم به گونه ای سعادت را دنبال خواهیم کرد و اگر به خداوند معتقد نباشیم نحوه تعامل ما با سعادت به گونه دیگری خواهد بود. کسانی که معتقدند خدا وجود دارد و خالق و رب ماست سعادت را در ظل و سایه وجود خداوند می بینند و معتقدند هستند رضایت خداوند به طور عام، تأییدکننده سعادت بشری است، یعنی انسان معتقد به خدا سعادت را حرکت در مسیر خداوند می بیند.
قنبری در ادامه سخنانش اظهار داشت: به همین دلیل هم برای رسیدن به سعادت در وهله اول باید اخلاقی زندگی کند و در مرتبه بعدی، باید دینی زندگی کند. اگر جنبه های عرفانی داشته باشد می تواند به مراحل بالاتری برسد که به اینها دینداران عارف یا سالک گفته می شود. نگاه اینها با دسته اول متفاوت است به دلیل اینکه این دسته از افراد به دنبال رضایت خداوند هستند، اما منتها رضایت خداوند این افراد مثل دسته قبل لزوما پاداش را دنبال نمی کنند، بلکه این دسته انسانهایی هستند که همین که خداوند از آنها راضی باشد و همین که بتوانند به قرب خداوند برسند یا به وصال خداوند برسند برایشان کافی است، لذا برای دستیابی به سعادت ناچارند سیر و سلوک بکنند.
این محقق و نویسنده در ادامه سخنانش تصریح کرد: وقتی سیر و سلوک به اتمام رسید از نتیجه سیر و سلوک چند چیز خواهد بود یا دستیابی به قرب یا وصال خداوند خواهد بود یا کسانی که معتقد به وحدت وجود هستند دستیابی به شناخت وحدت وجود و درک وحدت موجود بین انسان و خدا خواهند بود، اما کسانی که غیر الهی و دینی نگاه می کنند با این نظراتی که گفته شد تفاوت دارند.
این کارشناس ادیان در ادامه سخنانش تأکید کرد: کسی که زندگی را در دنیا خلاصه می کند و در سعادت را در زندگی دنیوی است، سعی در شکوفا کردن استعدادهای درونی خود در این دنیا و محقق ساختن ساحتهای وجودی شان دارد. اگر بتوانند ساحتهای وجودی شان را محقق بسازند و نیازهای آنها را تأمین کنند در نتیجه اینها اهل سعادت خواهند بود. مثلا در حوزه عقلانیت و معرفتشان اگر بتوانند به آزادی عقلانی برسند به سعادت عقلانی رسیدند و در حوزه عواطف و احساسات و هیجانات اگر بخواهند سعادتمند شوند باید نیازهای این بخش از وجود خودشان را هم تأمین کنند و به همین ترتیب اراده و کردار و گفتارشان هم به این صورت است.
وی بیان کرد: علاوه بر اینکه اینها از انسان، انتظار این دارند که تمام قوایش را به شکوفایی برساند. اگر توانست تمام این موارد را پشت سر بگذارد در این صورت سعادتمند خواهد بود یعنی هم به آزادی درونی و هم به آزادی بیرونی برسد، به علاوه امنیت درونی و امنیت بیرونی داشته باشد اینها مورد سعادت خواهد بود. بنابراین در این دو دیدگاه می توانیم تفاوت نگرش افراد به سعادت را پیگیری کنیم، ضمن اینکه در دیدگاه دوم نهادهای مدنی در این زمینه نقش اساسی ایفا خواهند کرد. به دلیل اینکه برای اینها سعادت جز در دنیا فرض نمی شود.
محقق پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی در ادامه سخنانش گفت: در دنیای جدید انسانهایی که با این دیدگاه می خواهند به سعادت برسند فقط نیازهای فردی و این جایی و اکنونی خود را مورد توجه قرار می دهند و بر اساس این سعادت را تعریف می کنند و عوامل دستیابی به آنرا محقق می کنند.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا اغلب جوانان خوشبختی را در حوزه مالی و مادی می بینند؟، اذعان کرد: چون جوانان تجربه ای از سعادت معنوی را پشت سر نگذاشتند. بنده اگرچه معتقدم مباحث معرفتی در این امر دخیل هستند یعنی اگر ببینیم که وجود انسان علاوه بر وجود مادی، جنبه معنوی هم دارد و اگر اینها تأمین نشود چه بسا دستیابی به سعادت مادی هم واقعا امکان پذیر نخواهد بود اما در عین حال من می خواهم یک جواب میان بُر به سؤال شما بدهم و آن این است که اگر جوانی خودش عملا و به تجربه به این نتیجه برسد که مثلا عدم تأمین نیازهای معنوی باعث بیماری جسمی او خواهد شد در این صورت پا به پای تأمین سعادت مادی به سعادت معنوی هم توجه خواهند کرد، اما چون جوانهای ما نمی دانند ماده از معنا جدا نیست و اینها در هم تأثیر متقابل دارند به آن توجه می کنند. جوانان یا نمی دانند و یا چون این امر را تجربه نکردند، اگر این تجربه حاصل شود خواهند دانست که این گونه نیست و راه رسیدن به سعادت مادی از سعادت معنوی می گذرد.
وی با بیان اینکه ریشه بیماریهای روان تنی، روحی است اما تظاهرات یا پدیدارهای آنها جسمی است، گفت: مثلا عصبانیت باعث بیماری های معده می شود. حرص خوردن در اثر نبود بخشی از امور معنوی حاصل می شود که باعث بیماری های مختلف می شود. انسان با تقوا کمتر عصبانی می شود، کمتر غصه امور دنیا را می خورد. بنابراین کمتر از افراد دیگر به بیماریهای مختلف جسمی دچار می شود. بنابراین اخلاق که یک بعد معنوی دینی است چگونه در جسم ما اثرگذار است. از این جهت ثابت شده است که امور معنوی و مادی به هم وابسته اند. حتی طول عمر افراد با ایمان بیشتر است، مثلا مراجع تقلید ما خیلی بیشتر از دیگران عمر می کنند چون به این امور بیشتر توجه دارند.
نظر شما