آوینی خودشیفتگی را کنار گذاشت و روح جبهه را نشان داد

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم گرامیداشت بیستمین سالگرد شهادت مرتضی آوینی عصر امروز 20 فروردین با حضور جمعی از هنرمندان و علاقه‌مندان و مقامات لشکری در برج میلاد برگزار شد.

در ابتدای مراسم قسمت چهاردهم مجموعه مستند "روایت فتح" به نمایش درآمد و پس از آن محمودیان مجری این مراسم به ذکر خاطره‌ای از دوران فعالیت شهید مرتضی آوینی پرداخت. در ادامه نماهنگی از مراسم تشییع پیکر شهید آوینی در حوزه هنری با حضور رهبر انقلاب به نمایش درآمد.

همچنین پخش یکی از مستندهای وی از دیگر بخش‌های این مراسم بود که در آن با عوامل ساخت مستندهای روایت فتح گفتگو شده بود. در ادامه این مراسم قسمت‌هایی از کلاس درس سینما که توسط شهید آوینی در جهاد برگزار می‌شد برای مدعوین به نمایش درآمد که با استقبال روبه‌رو شد. در ادامه میزگرد بررسی آثار شهید آوینی با حضور نادر طالب‌زاده، مسعود فراستی، بهروز افخمی، وحید جلیلی و ابراهیم فیاض برگزار شد.

طالب زاده:روایت فتح یک میراث است

در ابتدای این میزگرد مسعود فراستی منتقد سینما عنوان کرد: خوشحالم که امروز فیلم کلاس درس سینما شهید آوینی به نمایش درآمد. من دلم می خواست این فیلم را که از گنجینه‌های سینمای ایران است، ببینم.

نادر طالب‌زاده مستندساز سینمای ایران در ادامه افزود: از شهید آوینی تا زمانی که زنده بود هیچ مصاحبه‌ای پخش نشد. در این فیلم کلاس درس می بینید که او در آشپزخانه جهاد برای هنرجویان صحبت می‌کند. این فیلم نزدیک به دو ساعت است. همانطور که دیدید در این فیلم این بحث مطرح می‌شود که مستندهای روایت فتح چه تفاوتی با دیگر مستندهای جنگی دارد. به عقیده من زمان‌شناسی کار روایت فتح و قدردانی زمان منحصرترین ویژگی شهید آوینی ست.

وی ادامه داد: او در این آثار به خوبی نشان می دهد که ما در چه مقطعی از زمان قرار داریم. تدوین، قلم و بیان از ویژگی‌های آثار آوینی است. او به خوبی زمان را می شناسد و آن لحظه و دوران را به خوبی به تصویر می کشد به گونه ای که حزب الله با دیدن آنها به شوق می آید. در آن زمان هیچ قلمی و هنرمندی در سازمان نمی توانست این کار را انجام دهد و فقط شهید آوینی بود که از پس این کار برآمد.

طالب زاده بیان کرد: روایت فتح یک میراث است که برای ما باقی مانده است. همانطور که می‌دانید دشمنی با اسلام ادامه دارد و حال ما باید این تصاویر را برای قلب‌های روشن نمایش دهیم.

بهروز افخمی:شهید آوینی خودشیفتگی را کنار گذاشت

بهروز افخمی کارگردان سینمای ایران در ادامه افزود: در فیلم کلاس درس جنبه معلمی شهید آوینی را دیدیم. او تلاش می کند تعریف را به خوبی روشن کند. او به دیگران راه و رسم ساخت مستند "اشراقی" را یاد می دهد زیرا معتقد بود که می توان آن را تدریس کرد. ما تفاوت کیفیت را در مستندهای روایت فتح به نسبت دیگر مستندهای جنگ ایران می بینیم. به قول شهید آوینی در همین فیلم بچه مسلمان‌هایی با نیت خیر فیلم مستند جنگی می سازند اما چیزی از آنها درنمی‌آید ولی شهید آوینی می تواند مستندهایی از جنگ ایران و عراق بسازد که بیننده را سر شوق بیاورد.

وی ادامه داد: ما که از دوستان نزدیک او بودیم می‌دانستیم که شهید آوینی می خواهد چه چیزی را بیان کند. در عین سادگی کلام و تصویر، او پیچیدگی های خاص خود را دارد. او به آن چیزی که در جبهه‌ها وجود داشت نزدیک می شد. برخلاف افراد دیگر که با پیش فرض خودشان برای ساخت فیلم به جبهه می رفتند. او معتقد بود که خیلی ها ممکن است با پیش فرض وارد جبهه شوند و از پیش پیام آنها مشخص است. این مستندها هرگز موفق نمی شوند حتی آنهایی که شاید بچه مسلمان باشند.

افخمی افزود: در سینمای مستند این بیماری وجود دارد که فیلمساز خودش و تصوراتش را اصل می داند و فقط آنها را پخش می کند و با استفاده یا سوءاستفاده از واقعیت خیالات خود را به تصویر می کشد البته در سینمای داستانی نیز چنین تصوری وجود دارد .

کارگردان فیلم "عروس" در ادامه بیان کرد: در مستندهای روایت فتح نیز یک تفاوت وجود دارد این تفاوت به تعبیر خود او نزدیک است. شهید آوینی به روح اتفاق در جبهه نزدیک می شود  و آن را کشف می کند. به طوری که حتی برخی گمان می کنند گویا او فقط دوربین را روشن کرده است. وی خیالات را کنار گذاشته و آنچه را که در جبهه ها بوده کشف می کند. شهید آوینی خودشیفتگی را کنار می گذارد و روح جبهه را نشان می دهد.

جلیلی:آوینی نبود مثل فیلمفارسی، فیلم جنگی داشتیم

در ادامه وحید جلیلی منتقد  عنوان کرد : 5 سال پیش در هفته دفاع مقدس، تلویزیون یک مستند جنگی پخش کرد؛ فیلمی که در ارتباط با اوایل جنگ بود اما تصاویر را به گونه ای گرفته بودند که انگار جنگ ما جنگ ویتنام است. بعد از دیدن این تصاویر متوجه شدم روایت فتح چه ویژگی هایی دارد. اگر شهید آوینی نبود ما مانند فیلمفارسی واژه‌ای به نام فیلم جنگی داشتیم.

وی افزود: در روایت فتح این محتواست که به فرم تبدیل می شود و هیچ کدام بر دیگری نمی چربد. در صورتی که شاید دیگر مستندسازان جنگ بیشتر مرعوب فرم بودند و با کلیشه هایی که در ذهنشان بود به سراغ ساخت مستند جنگی می رفتند.

فراستی:تکنیک آوینی فقط فنی نبود

مسعود فراستی منتقد سینما در ادامه این جلسه گفت: به عقیده من محتوا قبل از فرم وجود ندارد. در این آثار چیزی جلوی ما هست به اسم جبهه و شخصی دنبال آن می رود که اهل جبهه است تا واقعیت را کشف کند اگر او بلد باشد قطعا این فرم را کشف می کند.

وی گفت: مرتضی به درستی از تکنیک حرف می زند که فرم را شامل می شود و معتقد است این اهمیت بیشتری از محتوا دارد. به عقیده من محتوایی در کار نیست و این فرم است که به محتوا اجازه بروز می دهد. این فرم شامل تکنیک، نگاه و جوشش نگاه است.

فراستی با اشاره تکنیک شهید آوینی در ساخت مستندهای روایت فتح ادامه داد: این تکنیک از جای دیگری می‌آید و آن تکنیکی که ما امروز بلد هستیم، نیست. این فرم در آثار وی اصلا مقوله فنی نیست. به نوعی فرم زیستی که با زندگی کردن و لحظه‌های معین می‌آید.

وی افزود: من فکر می کنم کسی که حرفی برای گفتن دارد و نمی تواند آن را بیان کند پس حرفی ندارد و فقط فکر می کند که آن حرف را دارد. در سینما هم حرف ما که فرم نگرفته حرف نیست. وقتی که این حرف فرم گرفت مفهوم را می تواند به محتوا تبدیل کند. این جنگ از زاویه ما یک جنگ تحمیلی است و فیلمساز باید بداند آن را چگونه به تصویر بکشاند.

این منتقد گفت: روایت فتح متعلق به آدم‌هایی است که جبهه را می‌فهمند و اهل آن هستند. آنها به خوبی دوربین را هم متوجه می شوند. در این آثار دوربین جزیی از بدن شده است؛ می ترسد و می لرزد. این تصاویر از اعتقاد می آید.

فراستی بیان کرد: همانطور که در آثار روایت فتح می بینیم شهید آوینی هرگز تصویری از کشتار در جنگ نمی گیرد. او حتی زمانی که قرارست از عراقی‌های اسیر شده تصویری نشان دهد نگاه انسانی به آنها دارد و هرگز نگاهی مانند آدم‌های عقب افتاده و دژخیم به آنها نمی‌کند در صورتی که ما در فیلمفارسی جنگی خودمان عمدتا از عراقی ها چهره های عقب مانده نشان می دهیم.

وی تاکید کرد: ما در روایت فتح زمین و آسمان را می بینیم . او به خوبی نشان می دهد که جسم بچه های جنگ روی زمین است و روح آنها در آسمان. شهید آوینی نشان می دهد که این جسم آنها موقتا روی زمین قرار دارد و قرارست جایشان در آسمان باشد. آنچه من از روایت فتح می فهمم رابطه‌ای بین زمین و آسمان است.

وی تاکید کرد: روایت فتح تنها مستند شخصیت‌پرداز سینمای ایران است و ما هیچ مستندی را پیدا نمی کنیم که در آن شخصیت‌پردازی صورت گیرد. جای دوربین در کارهای شهید آوینی به‌درستی قرار دارد. این جای دوربین از سهم درست واقعیت است. مثل جای دوربین‌های جان فورد است. روایت فتح تبلیغ درون و اهل جنگ است.

فراستی با تاکید بر ویژگی‌های مستندهای "روایت فتح" گفت: ما وقتی در سینما تصویری از مرگ می‌بینیم عمدتا مرگ عادی با حرکت‌های آرام است. البته در آثار جان فورد مرگ در لانگ شات است که این تصاویر فقط مختص سینمای اوست اما آوینی لحظه مرگ را فیکس می‌کند انگار زمان می‌ایستد. این تصویر مرگ متعلق به شهید آوینی است که روی میز تدوین شکل می گیرد. روایت فتح مهم‌ترین سند مستند جنگ است و مهمترین سند مستند جنگ خاص دفاعی ما محسوب می‌شود.