به گزارش خبرگزاری مهر، این کتاب توسط سید احمد عسکری و وحید کارگر جهرمی نوشته شده و در آن به معرفی بخشی از تاریخ نواحی مختلف جنوب ایران از جمله شیراز، لار، بوشهر و هرمزگان در قالب اسناد منتشر نشده خاندان حاج سید علی تاجر بیرمی پرداخته است.
حاج سید علی تاجر بیرمی از تجار و خیرین سرشناس جنوب کشور در عهد قاجار است که وی و فرزندانش از زمان ناصرالدین شاه قاجار تا پس از انقلاب مشروطه، حکم وکیل الرعایایی، ناظم التجاری و رئیس انجمن تجارت را برعهده داشته‌اند. سید علی تاجر در بیشتر اسناد تاریخی، «خیرالحاج حاج سید علی تاجر بیرمی» و فرزندانش «تاجر» و «وکیل الرعایا» خطاب قرار گرفته اند و نقش سیاسی، تجاری و اجتماعی برجسته ای در تاریخ مناطق جنوبی فارس در دوره قاجاریه داشته اند.
در این اثر تازه منتشر شده از سوی سازمان اسناد و کتابخانه ملی، اسنادی از ارتباط حاج سید علی تاجر و فرزندانش سید فرج الله وکیل الرعایا، سیدمحمدباقر وکیل الرعایا و سید سلیمان تاجر با حاکمان ایالت فارس از جمله حسام السلطنه، فرمانفرما ، مؤید الدوله طهماسب میرزا چاپ شده و در هر یک از اسناد، اطلاعاتی از شیراز، لار، جهرم، لامرد، گراش، علامرودشت، اشکنان، بیرم و سایر شهرهای فارس در دوره قاجاریه موجود است که در تحلیل و بازشناسی تاریخ نگاری محلی فارس حائز اهمیت است.
همچنین در این کتاب، اطلاعات و اسنادی از ارتباط خاندان حاج سید علی تاجر بیرمی با علمای فعال در انقلاب مشروطه و جنبش تنباکو منتشر شده است. نامه آیت سید عبدالحسین لاری به سید فرج الله وکیل الرعایا (فرزند حاج سید علی تاجر بیرمی) که در آن از تلاش وی جهت احیای سنن دینی تشکر شده، نشان دهنده ارتباط این گروه از سادات لارستانی با این عالم مبارز است. در بخشی از نامه آیت الله سیدعبدالحسین لاری آمده است: «رقیمه ای که رسید زیارت شد. مزید دعاگویی و تشکر گردید. مراتب زحمات و مجاهدات مجدانه در احیای بنی نوع و بنی اعمام و ارحام و اقوام سادات عظام خود شاکر و متشکر هستم. تمام اقوام بنی اعمام خود را از قید تحت الشدهِ اسیری غل و زنجیر اکفر کفار حربیِ یزید پرستی آزاد و آباد کرده اید. شکرالله مساعیکم الجمیله و جزاکم الله عن الاسلام و اهله خیر الجزاء»
دکتر محمدعلی رنجبر، مدیر اسناد و کتابخانه ملی فارس در مقدمه کتاب در باب اهمیت این پژوهش اسنادی نوشته است: از آنجایی که بخش قابل توجهی از این اسناد تاکنون منتشر نشده، اهمیت این اثر دو چندان می‌شود. این اسناد شامل؛ اسناد مالی و تجاری، نامه‌های حکام و امرا، مکاتبات اداری، حقوق و مالیات، آشوب و ناامنی، شکایات، اسناد شرعی و شخصی و همین‌طور تصاویری از فعالیت‌های یکی از خاندان های قدیمی فارس است که طی چندین دوره حکم وکیل الرعایایی و ناظم التجاری در ایالت فارس داشته اند. همچنین گستردگی موضوعی اسناد این مجموعه که شامل اسناد مختلف سیاسی، تجاری و اجتماعی است از جمله مزیت های این مجموعه اسنادی است. برای نمونه در بخش اسناد تجاری اسناد متعددی در قالب ترازنامه های مالی، ذمه نامه، تمسک نامچه، قراردادهای تجاری، حواله جات و نامه ها و گزارش های مالی آورده شده است.
كتاب «خاندان حاج سیدعلی تاجر بیرمی در ایالت فارس» در چهار فصل گردآوردي شده است. فصل اول به بررسی اوضاع سیاسی ایالت فارس در دوره قاجار پرداخته شده است. در این فصل با واکاوی ماهیت سیاسی ایالت فارس به جایگاه قدرت سیاسی ایالت در سه لایه حکومت، وزارت و کلانتری فارس پرداخته و در این بین نقش خاندان قوام الملک در سیاست فارس مورد تحلیل قرار گرفته است. در ادامه شرایط سیاسی فارس در جنگ جهانی اول و انقلاب مشروطیت و ناامنی قبل از مشروطه به دلیل ضعف و ناکارآمدی حکومت و آشوب های پس از مشروطه که ریشه در جابجایی قدرت سیاسی داشت، بررسی شده است.دوره سیاسی مورد بررسی، مصادف است با اوج اقتدار خاندان حاج سید علی تاجر در فارس که اسناد و ارتباطات آنها با جریانات سیاسی فارس نیز در کتاب رونمایی شده است.
فصل دوم كتاب فعالیت‌های سیاسی، تجاری و اجتماعی خاندان حاج سید علی تاجر بیرمی و به خصوص فعالیت تجاری این خاندان و دفاتر تجاری شان در شیراز و لارستان پرداخته شده و نقش آفرینی آنها در حفظ نظم مناطق جنوبی فارس مورد بررسی قرار گرفته است. علاوه بر این به وضعیت تجارت در دوره قاجار و به خصوص ایالت فارس و شرایط اجتماعی و آشوب هایی که تجار و اهالی جنوب ایران در فارس با آن درگیر بودند، پرداخته شده است.
فصل سوم کتاب رونوشت اسناد احکام حکومتي، حقوق و مالیات، توصیه نامه‌ها و سفارشات، آشوب و ناامنی، قراردادهای تجاری، نامه های شخصی و اسناد اجتماعي خاندان حاج سید علی تاجر بیرمی را شامل مي‌شود. فصل چهارم كه قسمت نهايي كتاب به شمار مي‌آيد، حاوي تعدادي از تصاوير اسناد و عكس‌هايي از فعالیت های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خاندان حاج سيد علي تاجر است.
نظر شما