چیستی و ماهیت واقعی فلسفه برای کودکان

اگر چه عنوان رايج برنامه فلسفه برای کودکان، فلسفه براي كودكان و نوجوانان است، اما هدف اين برنامه آموزش  فلسفه به معناي رايج كلمه به كودكان و نوجوانان نيست.

هدف اصلي برنامه فلسفه براي کودکان ونوجوانان، بالا بردن و تقويت قدرت تشخيص، تميز، استدلال و داوري آنهااست، و در عين حال آشنايي آنها با برخي مفاهيم مورد علاقه و مورد نيازشان از اهداف اين برنامه است.

تعاریف مختلفی از فبک که مخفف "فلسفه برای کودکان" است و همچنین از معادل انگلیسی آن یعنی p4c که معادل Philosophy for Childern و pwc که معادل Philosophy with Childern است، در کشور ما وجود دارد.

تعاریف درستی از فلسفه برای کودکان وجود ندارد. برخی از این تعابیر و تفاسیر عبارتند از:

-بعضی از افراد و حتی استادان به محض اینکه با این واژه رو به رو می شوند حدس می زنند که منظور از فلسفه در این جا همان فلسفه آکادمیک و فلسفه ای است که در دانشگاه برای دانشجویان از دوره لیسانس تا دکترا آموزش داده می شود؛ پس به سرعت می گویند اصلاً چنین امری ممکن نیست. اما مراد از واژه فلسفه در عبارت "فلسفه برای کودکان" اصلا این معنی فلسفه ارائه شده در دانشگاه نیست.

- بعضی از افراد گمان می کنند که منظور از فلسفه در اینجا ساده کردن مفاهیم فلسفی بزرگسالان برای کودکان است و می گویند از آنجایی که نمی توانیم مطالب فلسفی دانشگاهی را به بچه ها آموزش دهیم با ساده کردن مفاهیم امر آموزش به کودکان ممکن می شود. به عنوان مثال کتاب "دنیای سوفی" را مطرح می کنند. این تعبیر هم از معنای فلسفه در اینجا اشتباه است؛ زیرا فلسفه برای کودکان هدفش آموزش مفاهیم ساده شده کلاسیک فلسفی نیست.

-برخی دیگر که بسیار افراطی اند می گویند، فلسفه برای کودکان اصلا فلسفه برای کودکان نیست بلکه فقط این است کودکان دور هم می نشینند، داستانی می خوانند و بعد فقط نتایجی از این داستان می گیرند. این هم برداشت اشتباهی ازمعنای فلسفه در برنامه p4c است.

-گروه دیگری بر این نظرند فلسفه در عبارت "فلسفه برای کودکان" به معنای پرسش فلسفی است. البته این تعریف بخشی از تعریف درست را پوشش می دهد اما کامل نیست؛ زیرا فقط سؤال کردن برای فلسفی کردن یک موضوع کافی نیست. یعنی سؤال همراه با تحقیق برای جواب می تواند معنای فلسفه را در برنامه p4c آشکار کند.

رشد تفکر انتقادی در کودکان، می‌تواند پی‌آمدهای مهمی داشته باشد. منتهی به نظر می‌آید که باید کمی جسارت و شجاعت به خرج داد و خود را در حصاری که طراحان اولیه این برنامه تعریف کرده‌اند، محدود نساخت و از آنجا که منطق، وسیله‌ای قانونمند است که رعایت آن، موجب صیانت فکر از خطا و لغزش می‌شود.

باید توجه داشت که عنوان «فلسفه برای کودکان» به منطق بسیار نزدیک‌تر است تا فلسفه؛ چنانچه برخی از محققان این فن اذعان داشته‌اند که منطق، چارچوب اصلی فلسفه برای کودکان است.

باید به رشد تفکر انتقادی ارج نهاد و منطق را زیربنای فلسفه دانست و اهمیت بسیاری نیز برای آن قائل بود، اما همان آموزه‌های منطقی ما را وامی دارد که برای جلوگیری از مغالطه در استدلال، از کاربرد واژگان مشترک لفظی جلوگیری کنیم.