تاریخ شفاهی دفاع مقدس منبعی برای نسل های آینده است

به گزارش خبرنگار مهر، ابوالفتح مومن ظهر سه شنبه در نخستین کارگاه آموزشی تاریخ شفاهی که با حضور 40 نفر از علاقه‌مندان و فعالان این رشته در باغ موزه دفاع مقدس همدان برگزار شد، مورخان را به سه گروه؛ مغرضین، مورخان درباری و مورخان بی طرف مجزا کرد و افزود: در این بین مورخان بی طرف به دنبال کشف حقایق و بیان واقعیت هستند که نمونه آن را درتاریخ بیهقی می توان مشاهده کرد.

وی در خصوص آغاز تاریخ شفاهی در ایران بیان داشت: تاریخ شفاهی یکی از منابع جدید تاریخ نگاری در ایران است که با انقلاب اسلامی این شیوه جدید متولد شد.

وی گفت: تاریخ شفاهی، مجموعه تلاش هایی است که با بهره گیری از تکنیک ها و ابزارهای خاص خود به جمع آوری و حفظ داده های تاریخی حاصل از تجارب شخصی افراد و گروه های اجتماعی می پردازد.

وی گفت: این داده های تاریخی در بستری خاص و پذیرفته شده فرهنگی و از تعامل و توافق فی مابین مصاحبه شونده و مصاحبه گر پرسا حاصل می شود.

تاریخ شفاهی به گفتار آوردن انباشته‏ های ذهنی راوی در یک گفتگوی فعال است

مؤمن در ادامه بیان داشت: با توجه به تعریف تاریخ شفاهی و اهداف آن که در واقع به گفتار آوردن انباشته‏ های ذهنی راوی در یک گفتگوی فعال است، طیفی از جامعه که معمولاً کسانی هستند که در تاریخ سنتی و کتبی جای نداشته‏‏ اند، در بیان وقایع و رویدادها سهیم می‏ شوند و بسیاری از زوایای ناگفته و ناپیدا در اسناد و مدارک آرشیوی را عیان می‏شوند.

وی ادامه داد: تاریخ‏ نگار در تدوین داده ها با استفاده از شناخت و اشرافیت خود نسبت به موضوع می‏تواند با بهره‏ گیری از ابزارها و معیار‏های تدوین که شامل بازنگری محتوایی، نقد داده‏ های تاریخ شفاهی، مقابله و به خوانش خواندن دیگر روایت‏ های همسو و هم ‏موضوع است و همچنین بهره‏ گیری از اسناد در دسترس تاریخی،‏ ‏ تاریخ شفاهی یک رویداد را پس از گذراندن از فیلتر نقد و بررسی تاریخی با روش‏های علمی تدوین کند.

وی با بیان اینکه این تدوین تفاوت‏ هایی با تاریخ کتبی دارد،گفت: متن تاریخ شفاهی خصلت گفتاری دارد بدین معنا که از طریق خواندن شنیده می‏شود.

وی ادامه داد: به همین دلیل تاریخ شفاهی با سنت شفاهی درهم می‏ آمیزد و همین امر اثر را خواندنی‏ تر و شنیدنی‏ تر می‏کند، البته این سخن بدان معنا نیست که متن تاریخ شفاهی باید در شکل زبان محاوره ‏ای آورده شود.

وی از دیگر مشکلات در بخش تاریخ شفاهی را ورود افراد غیر متخصص به عرصه تاریخ نگاری دانست و افزود: در تاریخ شفاهی موضوع مهم دیگری که مورد ظلم واقع می شود فراموش کردن توده مردمی است در حالیکه نقش مردم در این بین کاملا مشهود است.

وی تاکید کرد: معضل دیگر تاریخ شفاهی مصلحت نگری است چرا که بسیاری از صاحبان خاطرات در قید حیاتند.

اشرافیت بر موضوع شرط اساسی نقد

وی اعلام داشت: در تاریخ شفاهی از سه گونه تاریخ نقل و روایت، خردورزی و تعقل و تاریخ نقدی استفاده می شود که خمیر مایه تاریخ شفاهی تاریخ نقلی است.

وی تاکید کرد: در تدوین نقد باید از سایر رشته ها نیز کمک گرفته شود، ضمن اینکه در نقد اشرافیت مورخ، شرط اول است.

مومن اضافه کرد: نقد باید موجب رشد و بالندگی شود و با هدف تخریب صورت نگیرد.

یکی دیگر از نویسندگان و پیشکسوتان تاریخ شفاهی در استان همدان نیز اظهار داشت: تاریخ شفاهی دفاع مقدس در ایران اگر چه خواستگاه تاریخی دارد اما در پروسه عمل هرچه بیشتر پیش می رود سایر رشته ها را در خود پیوند می دهد ضمن اینکه تاریخ شفاهی را به خاطره شفاهی تغییر داده اند.

سردار حمید حسام با بیان اینکه ادبیات می تواند در فرم و متن به کمک خاطره و تاریخ شفاهی بیاید، افزود: در بحث خاطره پررنگ ترین موضوع مباحث اعتقادی است.

وی گفت: در تاریخ شفاهی علاوه بر وقایع و رویدادها به دنبال اندیشه ها باشیم چرا که رسوب یک حادثه و یا اندیشه که مقداری از آن قابل بیان است در بخش هایی همچون گذشت زمان، آفت فراموشی را در رزمندگان دوران دفاع مقدس ایجاد می کند.

حسام بیان داشت: اصل در تاریخ شفاهی پرداختن و روش در آن نیز مصاحبه و گفتگو است.