عوامل موثر در رشد گويايي/ نکاتی درباره انتخاب کتاب برای کودکان

به گزارش خبرگزاری مهر، عوامل گوناگوني در رشد گويايي كودك موثر است كه از مهمترين آنها مي توان گروه همسالان، راديو و تلويزيون، كتاب و قصه هاي كودكان را نام برد. رشد گويايي كودك بسيار سريع است.يك كودك سه ساله حدود 800 تا 1000 كلمه، در چهار سالگي 1500 كلمه، در پنج سالگي حدود 2000 كلمه و در شش سالگي 2500 كلمه را مي داند و مي فهمد. اگر كودك به كودكستان برود خزانه لغات او از اين هم غني تر مي شود. به طور كلي كودكاني كه امكان صحبت كردن با كودكان بزرگتر از خود را داشته باشند يا بتوانند از راديو و تلويزيون استفاده كنند يا امكان بيشتري براي گفتگو با بزرگسالان دارند، دامنه لغات وسيعتري پيدا مي كنند.

الگوي رشد زبان در بيشتر كودكان يكسان و شامل مراحل زير است؛

الف)مرحله ابتدايي، تكلم در يك سال اول زندگي

ب)مرحله تكلم واقعي، از يك سالگي تا پنج سالگي؛ در اين مرحله كودك كلمات را به عنوان نشانه ها به كار مي گيرد.

وسعت رشد زبان در كودكان مختلف فرق مي كند. همين طور بين رشد زبان و رشد ذهني، جسمي و اجتماعي كودك ارتباط نزديك وجود دارد. در نظريه پياژه، خودمداري كودكان و در نتيجه آن، با خود سخن گفتن خردسالان يا حرف زدن گروهي آنان بدون آنكه حرفهاي ديگران را بشنوند، از ويژگي هاي بارز اين مرحله از رشد است؛ يعني كودكان سه تا شش ساله، علي رغم حضور در گروه،ب دون توجه به حضور ديگران حرف مي زنند و در واقع به حرفهاي ديگران گوش نمي دهند. پياژه اين ويژگي را ناشي از خود مداري كودك مي داند.

به هر حال با توجه به اينكه كودكان، از الگوي رشد گويايي مشخصي پيروي مي كنند، تفاوت هاي فردي بسياري نيز در بين آنان وجود دارد. كيفيت رشد زبان و وسعت آن در كودكان مختلف فرق مي كند و شرايط مختلف و متنوعي در اين تفاوت ها دخالت دارد؛ ولي اين مسلم است كه كودكاني كه به آنها اجازه صحبت كردن داده مي شود و مي توانند به راحتي عقايد خود را بيان كنند، در يادگيري زبان پيشرفت بيشتري خواهند داشت.

همان طور كه در مقدمه از گروههايي ياد شد، ولي قبل از ورود هر عامل ديگر در رشد تكلم كودك، مادر مي تواند در رشد گويايي و گسترش آن تاثير بسيار داشته باشد. مادر بايد از تمام اوقاتي كه با كودك است استفاده كند و با كودك حرف بزند؛ البته دليلي ندارد كه بزرگسالان با كودك به زبان كودكانه صحبت كنند.

فراهم كردن موقعيت هايي كه كودك بتواند با كودكان ديگر بازي و ارتباط برقرار كند، در رشد گويايي او بسيار موثر است. در كودكستان و مهد كودك اين موقعيت به خوبي فراهم مي شود. كودك در گروه احساس مي كند كه براي بازي كردن و ايجاد ارتباط با ديگران و بر آوردن خواسته ها و نيازهايش به زبان احتياج دارد. سوالاتي برايش مطرح مي شود كه دوست دارد از كودكان ديگر بپرسد. همين احساس نياز به صحبت كردن او را تشويق مي كند كه از لغات جديد در مكالمات خود استفاده كند.

كودك دلباخته داستان و قصه است. اگر قصه اي چندين بار براي او تكرار شود، باز هم با كمال علاقه به آن گوش مي دهد و از آن لذت مي برد. دلبستگي و توجه كودك به قصه چنان است كه اگر هنگام بازگويي، كوچكترين تغييري در داستان داده شود، فورا متوجه مي شود و آن را تصحيح مي كند. اطلاعاتي كه در مورد رشد كودك داريم، بايد ما را براي يك انتخاب داستانهاي هماهنگ و مناسب با سن كودك ياي دهد. اگر چه كودكان از داستانهاي ماجراجويانه و هيجان انگيز لذت مي برند، اين نكته را نبايد از نظر دور داشت كه ايجاد ترس در كودكان خطرناك است و بازگويي داستانهاي ترسناك و وحشت آور مشكلاتي را براي كودكان به وجود مي آورد. كودك براي درك دنياي خود به كمك بزرگترها نياز دارد و اين كمك بايد طوري باشد كه موجب گيجي و سردرگمي او نشود.

در انتخاب كتاب كودكان، رعايت نكات زير ضروري است؛

-كتابها بايد طوري انتخاب شود كه متناسب با رشد كودك باشد.

- تا زماني كه كودكان محيط را به خوبي نشناخته اند و شدني را از ناشدني تشخيص نداده اند، نبايد عوامل ترسناك را وارد كتابها و قصه هاي آنها كرد.

- كتابهاي كودكان كودكستاني، بايد هم در مورد موضوعات آشنا و روزمره باشد و هم بسيارساده، صحيح، واضح و با رنگهاي مشخص تهيه شود.

بسياري از كتابهايي كه براي كودكان تهيه مي شود، از آن رو مورد علاقه آنها نيست كه يا ظاهر جالب توجهي ندارند يا محتواي آن مورد علاقه آنها نيست. چنين كتابهايي نه تنها موجبات رشد گويايي كودكان را فراهم نمي آورد و علاقه اي به كتاب در آنها ايجاد نمي كند، بلكه موجب بيزاري بعدي آنها از كتاب نيز مي شود.

از آنچه كه در مورد انتخاب قصه هاي مناسب براي كودكان گفته شد، نبايد نتيجه گرفت كه در داستانهاي كودكان هيچ گونه هيجاني لازم نيست و براي آنها نبايد جاي شكي باقي گذاشت، بلكه منظور اين است كه عوامل ترس آور كه در سنين خاص ممكن است موجب اختلالات در خواب كودكان شود يا از آنها موجوداتي ترسو كه از برخورد با هر وضعيت تازه و ناشناخته وحشت مي كنند.بسازد، بايد از داستانهاي كودكان حذف شود.