به گزارش خبرنگار مهر، در ادامه گفتگو هایی که با متخصصان و صاحب نظران حوزه محیط زیست در خصوص مشکلات و راهکارهای پیش روی مدیریت آینده این سازمان داشتیم این بار با محمد مجابی که در حال حاضر معاون علم و فناوری مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران است و پیش از این در سمت معاونت صید و بنادر ماهیگیری سازمان شیلات، و در دولت هفتم و هشتم در جایگاه معاونت توسعه، مدیریت و امور مجلس سازمان محیط زیست حضور داشته در این خصوص به گفتگو نشسته ایم که در ادامه می آید.
*خبرگزاری مهر گروه اجتماعی: وضعیت محیط زیست کشور را در حال حاضر چگونه ارزیابی می کنید ؟
- محمد مجابی: محیط زیست یک بحث فرامنطقه ای و فرا ملی است که تمام احاد جامعه نسبت به حفظ آن باید احساس مسئولیت داشته باشند چرا که داشتن نگاه عدالت جویانه نسبت به موجودات زنده و احترام به محیط زیست نه تنها در میان ادیان گوناگون بلکه نزد تمام ایده آل گرایان یک وظیفه عمومی تلقی می شود.
در حال حاضر مهمترین معضلی که محیط زیست کشور دچار آن است نداشتن نگاه سیستمی نسبت به محیط زیست ومدیریت بخشی نگراست یعنی در حقیقت دستگاههای مختلف کارهای خود را پر توان و پر قدرت انجام می دهند ولی چون نگاه سیستمی وجود ندارد و اثرات فعالیت های دیگر دستگاهها بر محیط ارزیابی نمی شود با مشکلات زیست محیطی بیشمار مواجه می شویم.
*داشتن نگاه سیستمی و پرهیز از بخشی نگری با توجه به اینکه کشور ما کشوری در حال توسعه است و توسعه یکی از مهمترین اولویت های اغلب مسئولان کلان کشور است چگونه امکان پذیر است؟
- در دنیای امروز باید حکمرانی جای خود را به حکمروایی دهد یعنی آنچه که در حال حاضر به صورت سنتی در اداره حکومتها انجام می شود آمرانه و از بالا به پایین است اما در حکمروایی مطالبات جامعه مد نظر قرار می گیرد و مردم خود در اجرای درست فعالیت های دستگاهها مشارکت می کنند در کشور ما هم همانطور که در اصل 50 قانون اساسی آمده است حفظ محیط زیست یک وظیفه همگانی است لذا مشارکت عمومی در مباحث زیست محیطی الزامی است.
در حال حاضر بسیاری از پروژه هایی که انجام می شود ارزیابی زیست محیطی ندارد به همین دلیل در آینده جامعه را با بحران مواجه می کند. بنابراین فرهنگ سازی و آموزش محیط زیست هم برای عوام و هم برای خواص یعنی برنامه ریزان و ساستگذاران ضروری است.
از دیگر مشکلاتی که در حال حاضر برای محیط زیست وجود دارد این است که با وجود اینکه بر اساس قانون حفظ و بهسازی محیط زیست جایگاه مشخص و با اقتداری برای محیط زیست وجود دارد ولی با فقدان جایگاه مناسب برای این مقوله در ساختار کلان کشور مواجه هستیم و بسیاری از دستگاهها با اینکه ماهیت زیست محیطی دارند اما ساختارشان در جایگاه اجرایی قرار گرفته .
کما اینکه به عنوان مثال با اینکه پهنه بسیار باریک جنگل های شمال با بحران های جدی مواجه شده اند اما هنوز هم رویکرد های اقتصادی و بهره برداری از چوب که بی ارزش ترین قسمت از اکوسیستم جنگل آن هم جنگلهای با ارزشی مانند جنگل های هیرکانی شمال کشو است دیدگاه غالب در سازمان های مربوط است.
* به اعتقاد شما مهمترین راهکاربرای جا انداختن جایگاه قانونی محیط زیست درسیاست های کلان کشور و الزام رعایت موازین زیست محیطی در دیگر پروژه های اجرایی چیست؟
-به طور کلی در نظام برنامه ریزی کشور جایگاه مناسبی برای بحث های زیست محیطی نداریم و دولت نهم و دهم که کاملاً سازمان مدیریت و برنامه ریزی را حذف کرد اما پیش از آن هم که این سازمان وجود داشت با وجود اهمیت مسائل زیست محیطی در برنامه ریزی، دفتری با این عنوان در سازمان مدیریت وجود نداشت.
باید در سیستمی کردن روابط برای حفظ محیط زیست کوشش کنیم و یکی از راهکار های مناسب برای آن ابقا شورای عالی حفاظت از محیط زیست است که در دولت دکتر احمدی نژاد ابتدا حذف و بعد به عنوان زیر مجموعه یکی از کمیسیون های دولت و با نام شورای عالی تشکیل شدکه البته دیگر به هیچ عنوان کار کرد قبلی را نداشت لذا در دولت آینده این شورا باید با حضور رییس جمهور و وزرا به همان ترتیبی که صراحتاً در قانون آمده است تشکیل شود تا بتواند مسائل محیط زیست را به درستی پیگیری کرده و جلو ببرد.
*به نظر شما مشارکتهای مردمی تا چه حد می تواند در بهبود شرایط زیست محیطی کشور مفید باشد؟
-از دیگر مشکلات جدی محیط زیست کشور تضعیف مشارکت تشکل های غیر دولتی است در حالیکه این تشکل ها نقش و جایگاه بسیار برجسته ای در حفظ محیط زیست دارند و باید زمینه برای حضور جدی آنها در عرصه های زیست محیطی فراهم شود.
* بسیاری از صاحب نظران فقدان مدیریت صحیح و حفاظت اصولی از مناطق حفاظت شده را مهمترین چالش وعامل اصلی ایجاد مشکلات در سایر بخش ها مانند محیط های شهری و به اصطلاح سازمان محیط زیست، محیط انسانی عنوان می کنند نظرشما در این باره چیست؟
-در حال حاضر کفیت حفاظت از محیط طبیعی بسیار پایین است و در مدیریت بعدی باید این بخش مورد توجه قرار گیرد چرا که تخریب جنگلها و اکوسیستمهای حساس و تهدید تنوع زیستی به حد بحرانی رسیده که باید مسئولان بعدی سازمان ساماندهی این بخش را در اولویت های کار خود قرار دهند و به این نکته توجه شود که حفظ آنچه وجود دارد بسیار ارزشمند تر از آن است که پس از تخریب به فکر بازسازی مناطق حساس بیافتیم.
در بخش محیط انسانی نیز وضعیت بهتر از این نیست به عنوان مثال یکی از معضلات بسیاری از شهرهای کشور امروز ریزگردها هستند که علت اصلی تولید آن از یک سوآسیب هایی است که مناطق با اهمیت اکولوژیک طبیعی مانند تالابها، دریاچه ها و رودخانه ها دیده اند و از سوی دیگر فقدان حقابه برای محیط طبیعی است. در حقیقت در حال حاضر آنچه که طبیعت به عنوان حقابه برای سر پا نگه داشتن محیط های ارزشمند خود نیاز دارد رعایت نمی شود لذا شورای عالی آب باید تأمین حقابه زیست محیطی را از مهمترین اولویت های خود قرار دهد.
همچنین مدیریت بعدی باید کمک کند تا صنایع به استاندارد های روز دنیا نزدیک شوند و اگر چه توسعه حق جامعه است اما این توسعه باید مبتنی بر اصول پایداری باشد.
*با این تفاسیر برای اجرای صحیح قوانین زیست محیطی در دیگر دستگاهها و حفاظت اصولی از مناطق طبیعی حضور کارشناسان و مدیران متخصص و اموزش دیده در سازمان محیط زیست تا چه اندازه می تواند تأثیر گذار باشد؟
-یکی از مهمترین مباحثی که باید در دولت بعدی مورد توجه جدی قرار گیرد حمایت از کارشناسان، محیط بانان، جنگلبانان و نیروهای حفاظت از دریا به عنوان مجریان یکی از سختترین مشاغل کشور است . همچنین مسئولان و تصمیم گیران سازمان محیط زیست باید تسلط کافی به مسائل زیست محیطی داشته و آموزش های لازم را دیده باشند.
همچنین از آنجایی که مسائل زیست محیطی امروز از مهمترین مطالبات مردم و جامعه است و خبرنگاران رابط مردم و مسئولان هستند ضروری است که خبرنگاران این حوزه تخصص کافی داشته باشند تا بتوانند در کنار نقد اصولی مسئولان و با انعکاس درست معضلات محیط زیست از اهرم رسانه به درستی برای حل مشکلات محیط زیست استفاده کنند.
*گمان می کنید تا چه اندازه می توان از پتانسیل زیست محیطی کشور برای بهبود روابط بین المللی استفاده کرد؟
-نکته دیگری که باید به آن توجه شود افزایش روابط دو جانبه، منطقه ای و بین المللی است در واقع با دیپلماسی محیط زیست دولت می تواند دربسیاری از روابط بین المللی نافذ، پر توان و پر ظهور وارد شود و بسیاری از روابط مختلفی که بین ما و دیگر کشور ها وجود دارد را اصلاح کند .
با استفاده از دیپلماسی محیط زیست حتی می توان بسیاری از تحریم ها را از بین برد و با رایزنی همچون دوره های قبلی از بانک های معروف جهانی برای کمک به حل مشکلات زیست محیطی صنایع وامه ای بدون بهره یا کم بهره گرفت.
*توصیه آخرتان برای مدیریت آینده سازمان محیط زیست چیست؟
-باید توجه کنیم یکی از مهمترین شاخص های خوب بودن کیفیت زندگی داشتن سلامت است و سلامت مردم نیز تنها در جوامع با محیط زیست سالم امکان پذیر است که در برنامه های بلند مدت جمهوری اسلامی به ویژه برنامه چهارم به این موضوع توجه ویژه شده است و دولت تدبیر و امید باید با اجرای این برنامه ها هم برای آیندگان امید داشتن محیط زیست سالم را ایجاد کند و هم با تدبیر مدیریت بخشی نگر فعلی را با تعامل به مدیریت سیتمی که تمام بخشها حفاظت محیط زیست را در دستور کار خود قرار دهند تبدیل کند.
نظر شما