ارزشها و آسیبهای "زبان"/ تعابیر و هشدارهای ائمه (ع) درباره زبان

به گزارش خبرگزاری مهر، زبان عضوي پر منفعت و ارزنده است به طوري كه خداوند به وسيله آن به بشر ارزش داده و به دوش انسان براي خاطر آن منت نهاده و آن را ابزار بيان قرار داده و بعد از نعمت وجود، عظمت خلقت آن را بيان فرموده است. حضرت علی علي(ع) گاهي از آن به مترجم عقل تعبير فرموده و زماني به عنوان ابزار سنجش و معيار آدمي نام می برد. همچنین فرموده است: اگر زبان نباشد، انسان نيست جز صورتي و نقشي، يا چهارپايي بي ارزش.

امام صادق(ع) نیز می فرماید: اي مفضل! در آنچه خداوند پاك و منزه برانسان از سخن گفتن مرحمت كرده تامل نما، سخني كه به سبب آن از آنچه در نهاد اوست و آنچه در دل خود مي گذراند و انديشه و فكرش به نتيجه مي رسد، خبر مي دهد و به وسيله آن آنچه در دل ديگران است مي فهمد"چون با مكالمه، اسرار روشن مي شود" و اگر سخن نبود، بشر همچون چهارپايان بي فائده بود، كه نه از نفس خود به چيزي خبر مي داد و نه از خبر چيزي مي فهميد.

لقمان حكيم نیز آن را بهترين عضو و بدترين عضو معرفي كرده است. اين عضو حساس با اين همه ارزش و ارزندگي چون دامنه حكومتش وسيع و ميدان فعاليت و جولانش پهناور است در سعادت و شقاوت انسان بي اندازه نقش دارد، و چه بسا كه با يك لحظه و با يك مختصر غفلت، انسان پرقيمت را از ارزش انداخته و به دره هاي هلاكت بيندازد.

درآيات و روايات نسبت به زبان سفارشات فراواني شده كه به مختصري ازآن مي پردازيم. پروردگار جهان در آیه 24 سوره نور چنين فرموده است: روزي كه بر ضررآنان زبانهاي و دست ها وپاهايشان به آنچه انجام داده اند، گواهي مي دهند. و نيز در آیه 116 سوره نحل فرموده است: "و شما نباید از پیش خود به دروغ چیزی را حلال و چیزی را حرام گویید و به خدا نسبت دهید تا بر خدا دروغ بندید، که آنان که بر خدا دروغ بندند هرگز روی رستگاری نخواهند دید."

رسول خدا(ص) می فرماید: بر عاقل است كه به زمان خود بينا، به شان خود رو آور و زبان خود را نگه دارنده باشد، زيرا كسي كه سخن خود را از عملش به حساب آورد، گفتارش كم خواهد گرديد مگر در آنچه لازم دارد. و نيز ازآن بزرگوار نقل شده كه فرمود: سه چيز نجات بخش است زبانت را نگه دار، بر اشتباه و گناهت گريه نما و ملازم خانه ات باش.

از حضرت علي(ع) نقل شده است: زبان درنده اي است اگرآن را رها ساختي بگزد و نيز در جاي ديگر فرموده است گرفتاري انسان در زبان اوست. از امام صادق(ع) روايت شده که فرمود: نجات مومن در نگه داري زبان اوست.

بايد توجه داشته باشيم كه اكثر معاصي چون غيبت، تهمت، دروغ، سخن چيني، اذيت، كفر، گفتار زور، شهادت ناحق، فاش كردن اسرار، غضب، كج خلقي، اهانت، استهزاو ... از زبان نشات مي گيرد. بلكه مي توان گفت تخلفات و گرفتاري ساير جوارح نيز ازآن است. چنانكه از امام زين العابدين(ع) نقل شده که فرمود: زبان آدمي هر روز به سوي اندامها رو كرده مي پرسد،چگونه صبح كرديد؟ در جواب او گويند؛ به خير و خوبي، اگر تو ما را واگذاري و گويند خدا را خدا را درنظر گير و آن را قسم دهند و گويند؛ جز اين نيست كه بوسيله تو پاداش داده شده و به سبب تو كيفر گرديم.

از حضرت عيسي(ع) روايت شده كه فرمود: خوش به حال كسي كه سكوت او انديشه، نظر كردن او عبرت و خانه او، او را جاي دهد" يعني از جهت خوش اخلاقي هميشه در دل اهل خانه جا داشته باشد و محتمل است چنين معني شود كه خانه اش محل آرامش او باشد، چنانكه احتمال دارد به معني بي نيازي باشد يعني خانه اش او را بي نياز كند و بر لغزش هاي خود گريه كرده و مردم از دست و زبانش سالم باشند.

روايات در فوائد و زيانهاي زبان بسيار است ولي در همين اندازه براي هر فرد عاقل كفايت مي كند تا بداند زبان چه موجود عجيبي است كه با اينكه خيلي كوچك است، جرم و گناه آن،ب سيار بزرگ است. در نتيجه بشر اگر بخواهد در آسايش و رفاه زندگي نمايد و از كسي بدي نبيند و زيان فردي به او نرسد، بايد از اندامها و جوارح خود مراقبت نموده و حفاظت كامل كند كه از جمله آنها زبان است. امام علي(ع)فرمود: نگه داشتن زبان، سلطنت و رها كردنش هلاكت است.