پدیدارشناسی تجربه اخلاقی

در طول دهه های گذشته اغلب فیلسوفان به نظریه اخلاقی از خلال تحلیل های منطقی و معرفت شناختی پرداخته اند. برخی دیگر کوشیده اند تا نظریه اخلاقی را از تفسیرهایی از واقعیت های روان شناختی و جامعه شناختی استخراج کنند. ماندلباوم در این اثر ضرورت ابتنای هر نظریه اخلاقی را بر تحلیل پدیدارشناختی تجربه اخلاق نشان داده است.

یکی از زمینه های کاربرد روش پدیدارشناسانه، تجربه اخلاقی است. پدیدارشناسی اخلاق به طور پراکنده در آثار هوسرل- به ویژه آثار منتشر نشده او- بحث شده و نخستین بررسی جدی آن در آثار ماکس شلر به جشم می خورد. لویناس و ماندلباوم از دیگر فیلسوفانی هستند که  به طور جدی به این حوزه پرداخته اند. هوسرل در آثار منتشر شده زمان حیاتش مطالب بسیار اندک و پراکنده ای درباره پدیدارشناسی اخلاق دارد، اما در دست نوشته هایی از او که به تازگی در حال انتشارند، رساله ها و کتاب هایی درباره پدیدارشناسی اخلاق یافت شده است.

نویسنده در این کتاب در شش بخش خصوصیات مهم انواع گوناگون تجربه اخلاقی را مطرح می کند و آن دسته از خصوصیاتی را توصیف می کند که در همه آن ها مشترک است. نتایج تحلیل های او مؤید دیدگاه آن دسته از افرادی است که به سنت فایده گرایی تاخته اند.

این کتاب مهم و ارزشمند است؛ نه به طرز شگفت آوری انقلابی است و نه به نحو مخلّی عمیق است؛ ارزش های آن به نحو معتدل تری هستند. نویسنده درباره برخی از موضوعات معروف بحث می کند. اما به موضوعات اساسی نیم نگاهی دارد و برخی از حوزه های فلسفه اخلاق را که به تازگی مبهم رها شده اند، روشن می کند.

مسئله روش، احکام اخلاقی مستقیم، احکام اخلاقی دور، احکام مربوط به ارزش اخلاقی، سرچشمه های نزاعهای اخلاقی، حل نزاع های اخلاقی، شش بخش این کتاب را تشکیل می دهند.

پدیدارشناسی چیست، پدیدارشناسی اخلاق: هوسرل، شلر، لویناس و ماندلباوم، پدیدار شناسی اخلاق در فلسفه تحلیلی معاصر، چهار رویکرد به اخلاق، گزینش های اخلاقی، نظریه های غایت گرایانه و وظیفه گرایانه، درستی اخلاقی و ارزش اخلاقی، تناسب در احکام اخلاقی دور، عواطف و گرایش ها در حکم اخلاقی، احکام مربوط به اعمال گذشته خودِ ما، فضایل و رذایل به طور کلی، فضایل و رذایل استعدادی، احکام شخصیت به طور کلی، وحدت تجربه اخلاقی، نسبی گرایی و مطلق گرایی، امور واقع در نزاع های اخلاقی، عواطف در نزاع های اخلاقی، احساسات در نزاع های اخلاقی، عوامل فردیت و نزاع های اخلاقی، مسئله اعتبار و صدق، اصل اولویت واقعیت ها، اصل جهانشمولی، اصل غایت، اصول در مقام عمل از جمله موضوعات و مباحثی است که در این کتاب مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند.

کتاب «پدیدارشناسی تجربه اخلاقی» نوشته موریس ماندلباوم با ترجمه مریم خدادادی امسال برای نوبت اول از سوی انتشارات ققنوس در 464 صفحه منتشر شده است.