جاروکشی حرم ثامن الحجج توفیقی برای مشهدیها/ لباسی از جنس خدمت که پوشیدنش افتخار است

به گزارش خبرنگار مهر، خدمت به زائران بارگاه رضوی افتخاری است که خادمان آستان مقدس امام رضا(ع) به آن می بالند و سالانه مشتاقان زیادی از همه اقشار جامعه آرزوی رسیدن به این جایگاه معنوی را دارند تا کفش زوار را جفت کنند و زیر پایشان را جارو بزنند یا غبار از صحن و سرای او بگیرند و ضریح عشق را بوسه باران کنند.

یکی از خادمان بارگاه ملکوتی رضوی فعالیت خادمان حرم را  در گفتگو با خبرنگار مهر با ابراز عشق بی نهایت به خدمتگزاری در این آستان قدسی اظهار می کند: گروهی از خدام به صورت رسمی مشغول هستند که خدمت رسمی معمول به صورت موروثی است یعنی پس از فوت خادم رسمی حضرت رضا(ع) فرزند مذكر ارشد وی در صورت احراز شرایط و صلاحیت های لازم و پس از بررسی ها متداول گزینش به خدمت دعوت می شوند.

علی  رضوی حسینی با بیان اینکه پوشیدن این لباس دو بال از جنس بال ملائک برای عروج به انسان می دهد در ادامه بیان می دهد: خادمان افتخاری و تشرفی نیز پس از تنظیم درخواست و تحویل آن به اداره مركزی آستان قدس رضوی جهت نیاز و اولویت و دارابودن شرایط و شایستگی های لازم و پس از گذراندن مراحل تحقیق، گزینش و به افتخار خدمتگزاری بارگاه رضوی نایل می شوند.

 وی در توضیح بیشتر می گوید: با توجه به اینكه خدمت در این دستگاه مقدس آرزوی هر مسلمان و دوستدار خاندان اهل بیت عصمت و طهارت است سالانه تقاضاهای زیادی از هموطنان به خصوص مجاوران بارگاه ملكوتی حضرتش تقاضای حكم خدمت دارند  كه نهایت به خاطر ظرفیت محدود تعداد كمی از این آرزومندان توفیق خدمت پیدا می کنند.

خدام امام رضا(ع) ظاهری آراسته واخلاق اسلامی دارند

رضوی در توضیح فعالیت خدام امام رضا بیان می کند: نزدیک به 1000 نفر خادم در 8 کشیک  مشغولند که آنها کشیک خود را طی مراسم تحویل کشیک،تحویل می گیرند و در محل تعیین شده از سوی ناظم کشیک،انجام وظیفه می کنند.

 وی ادامه می دهد: خدام باید در غبار روبی رواقها بر اساس،برنامه های تنظیم شده،انجام مراسم گل آرایی فوق ضریح،شستشو، تطهیر و غبارروبی روضه منوره حضور داشته باشند؛ انجام وظیفه درمقابل درهای ورودی حرم مطهر،رواق ها و روضه منوره که از اطراف اداره امور خدام مشخص می شود،قفل یا بازکردن درهای حرم مطهر که توسط سر کشیک یا در غیاب وی،توسط معاون کشیک انجام می شود،هم از وظایف خدام است.

وی تصریح می کند: همه خدام باید ظاهری آراسته داشته باشند و شعائر و اخلاق اسلامی را رعایت کنند و همچنین باید با لباس رسمی خدمت و نشان مخصوص در کشیک خود حاضر باشند و به دقت مواد آیین نامه خدمت در اماکن متبرکه را اجرا کنند

وی در توضیح بیشتر یادآور می شود: شرکت به موقع در مراسم خطبه خوانی شهادت امام رضا(ع)،عاشورا و شام غریبان از وظایف تمام خدام است.

در بانان عصای مخصوص در دست دارند

این خادم بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) از فعالیت هزار و پانصد نفر دربان رسمی،رسمی غیرموروثی،افتخاری،تشرفی و ویژه در حرم رضوی سخن می گوید و می افزاید: در بانان حرم نیز مثل خدام درهشت کشیک خدمت می کنند .

رضوی ادامه می دهد: حفظ نظافت و طهارت صحن ها، حفظ نظم و آرامش در صحن ها و راهنمایی زائران با رعایت اخلاق اسلامی، غبارروبی صحن ها براساس برنامه تنظیم شده،برف روبی بام صحن ها و بام حرم،انجام وظیفه در ایوانها،با در دست داشتن عصای مخصوص،به عهده دربانان است.

او در توضیح بیشتر بیان می کند: دربانان هم مانند سایر خدام،وظیفه دارند در رواق دارالسعاده یا دارالحکمه برای شرکت در مراسم خطبه صبح و تحویل کشیک و همین طور در مراسم خطبه خوانی شب شهادت حضرت رضا(ع) شب عاشورا و شام غریبان حضور داشته باشند. 

مراسم جاروی دربانان

وی با بیان اینکه مراسم جارو درمدت کشیک دربانان سه بار تکرار می شود می گوید: پس از مراسم خطبه دربانان در صحن انقلاب مقابل آسایشگاه دربانان می ایستند و پس از مداحی و ذکر توسل به ائمه اطهار و با نوای " رضا جانم " مراسم جارو صحن های حریم قدس رضوی آغاز می شود که از صحن انقلاب،به صحن آزادی ، کوثر ، جامع رضوی ، قدس ، مسجد گوهر شاد ، جمهوری اسلامی ونهایتاً صحن انقلاب به پایان می رسد که معمولاً زائرین هم پشت سر دربانان حرکت می کنند و هم نوا با دربانان می شوند.

 رضوی بیان می کند: مراسم جارو در بعد از ظهر نیز  تکرار می شود و در مدت حضور دربانان در حرم مطهر 6 ساعت باید سر پست هایشان حاضر بشوند یک عده از خدمه افتخاری و تشرفی در پستهای روزانه(6صبح تا 6 بعد از ظهر) و عده ای دیگر از 6 بعد از ظهر تا 6 صبح روز بعد توفیق خدمت دارند که معمولاً خیلی از خدمه کل این 24ساعت را حضور دارند تا اگربه خدمتی نیاز بود همکاری کنند و خدمه رسمی هم که کل این مدت 24 ساعته را الزاماً حضور دارند.

وی توضیح می دهد: دربانان و خدام حريم قدس رضوی در 8 کشيک مشغول به فعاليت هستند و هر روز يک کشیک در حرم مطهر مستقر می شوندو به خدمت گذاری به زائرین ومجاورین می پردازند بدین جهت از یک سیستم چرخشی در ایام هفته تبعیت می شود .

رضوی با اشاره به اینکه خدام رسمی مورثی بیش از 24ساعت در هفته و خدام تشرفی و افتخاری بیش از 12ساعت فعال هستند می گوید: آغاز فعالیت هر کشیک از قبل از خطبه همان روز که معمولاً یک ساعت بعد از طلوع آفتاب است شروع می شود.

فراش کیست؟

وی با اشاره به فعالیت یک گروه از خادمان به نام فراش در حرم می گوید: از قديم يک گروه از خادم ها در حرم بودند که کارشان نظافت و شست و شوي رواق ها بود و براي همين کم کم نام فراش روي اين خادم ها ماند و ديگر تبديل شد به يکي از پنج نوع خادمي که در حرم خدمت مي کنند.

وی ادامه می دهد: البته کار فراش ها درحرم فقط شست و شو و نظافت رواق ها نيست خيلي از اين خادم هايي که دم درهاي ورودي رواق ها مي ايستند و پرهاي رنگي دستشان مي گيرند همين فراش ها هستند و زمان هايي هم که قسمتي از رواق کثيف مي شود، چند تا از همين فراش ها با آب و دستمان و وسايل ديگر راه مي افتند و آنجا را تميز مي کنند.

وی می افزاید: در واقع فراش ها و خادم ها تفاوت هاي چنداني با هم ندارند و تفاوتشان بيشتر در تقسيم مناطق خدمت است به علاوه اينکه فراش ها وظيفه نظافت و شست و شوي رواق ها را هم بر عهده دارند.

وی یادآور می شود: هر جا دم درهاي ورودي رواق يکي از آنهايي که کت بلند مشکي پوشيده اند و پرهايي آبي دستشان دارند را ديديد، مي توانيد مطمئن باشيد فراش است.

خطبه چيست؟

 او که سالهاست خدمت زائران  آستان فدسی رضا را به عهده دارد مراسم خطبه را اینگونه تعریف می کند: تحویل خدمت هرکشیک به کشیک روز بعد در مراسم خطبه صورت می گیرد به این نحوه که کلیه خدمه کشیک روز قبل و خدمه کشیک روز جاری در دو طرف یکی از رواقهای حرم مطهر(معمولاًرواق دارالحکمه) می ایستند و پس از خواندن خطبه و عرض ارادت نسبت به آقا علی بن موسی الرضا (ع) و بجا آوردن سجده شکر که توفیق خدمت در این بارگاه ملکوتی نسیبشان شده است با حرکت دایره وار از یک سمت شروع می شود یک به یک باهم دست می دهند و با عرض سلام از مقابل نفر مقابل عبور می کنند بدین شکل تمام خدام با هم تجدید بیعت می کنند.

سفره 14 هزار صلوات

خادم بارگاه رضوی بیان می کند:  در مراسمی به نام  سفره 14هزار صلوات تعداد 140قطمه نبات متبرک درون ظروف مخصوص قرار می گیرد و هر فرد به دلخواه تعدادی از این نبات ها را برداشته و پس از ذکر 100مرتبه " صلوات" بر روی هر نبات آنها را در ظرف دیگری قرار می دهند بدین ترتیب 140قطعه نبات هر نبات 100 مرتبه ذکر 14000 ذکر صلوات  فرستاده می شود و پس از پایان نباتها هر نفر 7 مرتبه سوره مبارکه حمد را به نیت شفای بیماران قرائت می کند و بسته بندی می شود و بین زائرین و بیماران توزیع می شود.

حفاظ

حسینی می گوید: خادمانی  که صبح و شب بعد از نماز، مراسم صفه و خطبه را با حضور حافظان و با قرائت قرآن مجید برگزار می کنندحفاظ گفته می شوند و هم اکنون 60 نفر از حفاظ این وظایف را در حرم مطهر انجام می دهند.

کفشداران حرم خاک پای زائران را سرمه چشم می کنند

خادم با اخلاص و عاشق بارگاه رضوی با بیان اینکه کفشداران این حرم خاک پای زوار را سرمه چشم می کنند و به این کار افتخار می کنند  توضیح می دهد: کفشداری‌‌ها در محل اتصال رواق‌‌ها به صحن‌‌ها قرار دارند وتعداد 16 کفشداری ثابت، با 24 ورودی از صحن‌‌ها و 20 ورودی از رواق‌‌ها و وسعت 738 متر مربع در اطراف رواق‌‌ها، از کفش‌‌های زائران نگهداری می‌کنند.

وی ادامه می دهد: پنج کفشداری در صحن انقلاب، سه کفشداری در صحن آزادی، یک کفشداری در رواق امام خمینی(قدس سره)، دو کفشداری در مسجد گوهرشاد، دو کفشداری در بست شیخ بهائی و سه کفشداری در صحن جمهوری اسلامی است.

وی با اشاره به اینکه تعدادی از کفشداری‌‌ها خانوادگی است، برخی  ویژه آقایان یا بانوان است تاکید می کند: نگهداری کفش رایگان است و اکنون کفشداری‌‌ها توسط کفشداران افتخاری، از طبقات مختلف اجتماع اداره می‌شوند.

انوار یار کیست؟

حسینی یادآور می شود:  در حال حاضر تعداد کفشداران حرم، بیش از 1800 نفر است که در هشت کشیک روزانه و شبانه به‌صورت افتخاری خدمت می‌کنند.

وی با اشاره به لزوم افزایش تعداد کفشداری‌ها در مناسبت‌های خاص با توجه به انبوه زائران بیان می کند: کفشداری‌های سیار در شب‌های قدر، سال تحویل و سایر ایامی که تشرف به حرم مطهر افزایش می‌یابد، به کمک کفش داری های ثابت می آید.

خادم بارگاه رضوی  ساماندهی قرآن‌ها و کتب ادعیه و انتقال کتب انوار فرسوده و آسیب‌دیده را نیز از وظایف کفشداران برشمرد و توضیح می دهد: بخش انواریاران زیر مجموعه اداره کفشداران است و تامین کتب انوار مورد نیاز و تنظیم و مرتب‌کردن کتب ادعیه در رواق‌ها، شبستان‌ها و صحن‌های حرم مطهر رضوی در هشت کشیک و توسط 350 انواریار انجام می‌پذیرد.

نقاره زنان  و تجلی شکوه حریم ثامن الحجج

وی در پاسخ به اینکه نقاره چیان حرم مطهر در کدام گروه خدام قرار می گیرند توضیح می دهد: يک گروه 9 نفره عاشق شامل 5 نفر تبار و 4 نفرکرنا زن که اصطلاحاً کشيک چي رسمي آستان قدس هستند نقاره زنی را بر عهده دارند.

وی هدف از نقاره زنی در بارگاه قدسی امام رضا را اینگونه تبیین می کند: شکوه و عظمتِ حريم قدس ثامن الحجج علي بن موسي الرضا(ع)، حمد وثنا ئي براي آغازو پايان هر روز، هشداري براي کساني که از نماز غافل شده اند .

او زمان نواختن نقاره را هر روزه غير از 2ماه محرم وصفر و ايام شهادت و عزاداري بمدت 20دقيقه قبل از طلوع و غروب آفتاب اعلام می کند و ادامه می دهد: البته در طول ماه مبارک  رمضان  نواختن نقارهِ صبح گاه به هنگام سحر برگزار مي شود تا افرادي که مايل به صرف سحري و شب زنده داري هستند مطلع باشند.

این خادم امام مهربانی ها یادآور می شود: نواي روح فزای نقاره های حرم در ايام عيد و شادماني و در آغازين ساعات روز یعنی هشت صبح و در هنگام تحويل سال نو نيز نواخته مي شود.

وی اشاره می کند: در گذشته هنگامي که از جانب سلطان ابالحسن علي بن موسي الرضا (ع) کرامتي صورت مي گرفت ويا بيمـــاري شفـــا مي یافت نواخته مي شد که اين رسم فعلاً انجام نمي شود.

لباس خدمتگزاری در آستان مقدس ثامن الحجج آن چنان قداستی دارد که همه عاشقان و اردتمندان به خاندان اهل بیت آرزوی پوشیدن آن را دارند تا در این بارگاه نوکری زوار را بر عهده بگیرند و بدینگونه ارادتشان را به هشتمین خورشید آسمان ولایت ابراز کنند.

.................................

گزارش: زهره رنگ آمیز