به گزارش خبرنگار مهر، 70 درصد کشور ما در معرض خطر زلزله و 50 درصد آن در معرض خطر سیل قرار دارد و 90 درصد جمعیت کشور در معرض خطرات ناشی از سیل و زلزله قرار دارند.
بلایای طبیعی میلیاردها ریال خسارت به کشور ایران وارد کرده و این کشور را از نظر آمار وقوع حوادث طبیعی در مقام ششم جهانی قرار داده است.
در این میان استان زنجان همواره شاهد بروز حوادث مختلف بوده و زمین لزره های بزرگ و کوچک و سیل در این استان همواره صدمات و خسارات زیادی را به استان وارد کرده است.
بلایایی طبیعی عمدتا حوادث غیر قابل پیش بینی هستند. وقوع زلزله هیچ وقت از قبل زمان و شدت آن پیش بینی نمی شود ولی می توان برای کاهش اثرات ناشی از وقوع حوادث غیرمرقبه برنامه ریزی مناسب داشت.
بررسي گسلهاي منطقه و زلزله هاي تاريخي و زلزله هاي قرن جاري نشان مي دهند كه منطقه زنجان از فعاليت لرزه خيزي نسبتا بالايي برخوردار است و این امر لزوم توجه جدی به تقویت زیرساخت ها و نیروی انسانی کارآمد و توسعه تجهیزات امداد و نجات در حوادث غیرمترقیه را نشان می دهد.
بروز حوادث مختلف همانند زلزله، سیل، طوفان و خشکسالی به عنوان مهمترین رخدادهای حوادث غیرمترقبه در ایران و استان زنجان هستند به گونه ای که سالانه این حوادث خسارت های جانی و مالی فراون بر کشور تحمیل می کنند.
معاون عمرانی استانداری زنجان از انجام مطالعات جامع خطر پذيري استان زنجان براي نخستین بار در كشور خبر داده و می گوید: يكي از اقدامات انجام شده در اين استان براي مقابله با حوادث و بلاياي طبيعي، عقد قرارداد با پژوهشكده سوانح طبيعي كشور با اعتبار ۷ ميليارد و 200 میلیون ريال است.
علي اكبر كريمی با اشاره به اینکه این طرح 15 ماهه از اسفند سال گذشته آغاز شده و در حال حاضر اقدامات پایانی آن در حال انجام است ادامه می دهد: این طرح با همکاری موسسه سوانح طبیعی کشور در حال پیگیری است.
کریمی می افزاید: پس از به دست آوردن اين اطلاعات كه با بررسي آمارهاي تاريخي و جغرافيايي صورت مي گيرد مي توان براي مقابله و كاهش اثرات آن به حداقل برنامه ريزي و اقدام كرد.
وی با بیان اینکه به اینکه این طرح در 2 مرحله انجام می شود می گوید: در استان زنجان 18 حادثه و بلایای طبیعی شناسایی شده است که در مرحله اول پهنه بندی و مخاطرات طبیعی شناسایی می شود.
معاون عمرانی استانداری زنجان با اشاره به استفاده از این اطلاعات و مشاور می توان با پیشگیری از حوادث نسبت به کاهش بلایایی طبیعی اقدام کرد می افزاید: با اجرای این طرح ساختمان های حساس از جمله بیمارستان ها، ادارات، پل ها و راه های استان که در معرض خطر بلایا قرار دارند شناسایی شده و در شرایط بحرانی تمهیدات لازم برای مقابله با بلایا اتخاذ می شود.
کریمی با بیان اینکه بر اساس قرارداد منعقد شده، اين پژوهشكده در مدت ۱۵ ماه ملزم به شناسايي حوادث و بلاياي طبيعي و منطقه اي است كه در اين استان رخ مي دهد افزود: در صورتي كه چنين مطالعه اي در اين استان انجام شده و تمام مناطق حادثه خيز و نوع اين حوادث شناسايي شود، با مديريت بهتري مي توان به پيشگيري و اجراي برنامه هاي مختلف و لازم در اين زمينه پرداخت.
معاون عمرانی استانداری زنجان به راهکارهای برخورد با این حوادث اشاره کرده و می گوید: مرحله اول در برخورد با مواردی این چنین، شناخت حوادث طبیعی است به شکلی که می توان با شناخت پهنه جغرافیایی مربوطه نسبت به وضعیت آب و هوایی و اقلیم منطقه اطلاعات به دست آورد.
بی شک آماده بودن برای مقابله با حوادث غیرمترقبه یک اصل مهم و مورد تاکید است و عدم توجه به برنامه ریزی برای مقابله با حوادث غیرمترقبه همواره زمینه های چالش انگیز ایجاد کرده است.
نگاهی به آنچه طی دهه های اخیر در زمینه حوادث غیر مترقبه همواره خود را در ایران نشان داده عدم وجود انسجام و برنامه ریزی مناسب در اجرای برنامه های مقابله ای و امداد و نجات در حوادث در ایران و بخصوص استان زنجان بوده که این فرایند با برنامه ریزی و مدیریت بحران مطلوب برخی دستگاهها به صورت مقطعی برطرف شده است.
همه امکانات زنجان برای مواجهه با حوادث غیرمترقبه آماده است
مدیرکل مدیریت بحران استان زنجان در خصوصث آمادگی استان برای قابله و مدیریت حوادث غیر مترقبه می گوید: همه امکانات استان برای مواجهه با حوادث غیرمترقبه از جمله زلزله آماده است و مشکلی در این رابطه وجود ندارد.
صفی‌الله کرامتی می افزاید: راه‌اندازی بزرگترین مرکز امداد و نجات شمال‌غرب کشور در این راستا صورت خواهد گرفت و هم‌اکنون شاهد این هستیم که 4 سالن بحران این مرکز به اتمام رسیده و باند فرود هلی‌کوپتر نیز بزودی آسفالت‌ریزی خواهد شد.
روشن است که پیشگیری اولیه موثرترین راه برای کاهش اثرات ناشی از بلایای طبیعی است و باید در برنامه‌ریزی‌ها، مدیریت بحران و آماده‌سازی برای مقابله با بلایای طبیعی در سطح وسیع گنجانده شود.
همچنین معاون عمراني استاندار زنجان می گوید: در حال حاضر تجهيزاتي كه در اين استان براي مقابله با حوادث طبيعي وجود دارد متناسب با متوسط كشوري است و استان زنجان جزو استانها توانمند و برتر در این زمینه است.
کریمی با بیان اینکه 18 عنوان حادثه طبیعی در استان رخ می دهد ادامه می دهد: زلزله، سیل، توفان، گردباد، تگرگ، بهمن، رعد و برق، تغییرات شدید دمایی، خشکسالی و سرمازدگی از جمله حوادث به ثبت رسیده در زنجان است .
از سوی دیگر، زمانی که امکانات و تسهیلات بهداشتی و آمادگی لازم برای مقابله با حوادث غیرمترقبه کسب نشده نمی‌توان در مقابل خطرات آن مقاومت کرد.
بنابراین ضرورت دارد امکانات و تسهیلات بهداشتی دارای تمام ویژگی‌های لازم باشد و در عین حال که به کار روزمره ارائه خدمات به بیماران می‌پردازند جان آسیب‌دیدگان حوادث غیرمترقبه را نیز نجات دهند. این امر مستلزم ساختن زیرساخت‌هایی است که در مقابل بحران‌ها مقاوم باشد و همچنین مستلزم ساماندهی و آماده کردن تیم‌های سلامت است که این تیم‌ها قادر باشند در شرایط بحران، خدمات بهداشتی مناسب ارائه کنند.
جمعيت هلال احمر، آتش نشاني، اورژانس شهرداري، پليس و مسئولان دولتي و امنيتي گروه هايي هستند كه بايد همواره در چنان آمادگي به سر ببرند كه صداي زنگ تلفن فقط به آنان خبر وقوع حادثه را گزارش دهد و باید آمادگی کامل برای واکنش در زمان حوادث را داشته باشند.
مقاوم سازی واحدهای مسکونی واقع در بافت فرسوده شهرها و روستاها به عنوان یک برنامه ریزی مدون طی دهه های اخیر مطرح بوده و طی چند دهه اخیر تنها در استان زنجان و به آمار مسئولان تنها 56 درصد واحدهای مسکونی روستایی استان زنجان مقاوم سازی شده است.
دربرگیرندگی جمعیت استان در روستاها و با توجه به ساختار معماری و مصالح سنتی در ساختمانها، تلفات زلزله ها و حوادث در روستاهای استان در گذشته این امر را نشان می دهد که باید توجه ویژه به وضعیت مقاوم سازی واحدهای روستایی صورت گیرد.
وجود بیش از 511 هزار هکتار بافت فرسوه در استان زنجان
طبق آمار رسمی در استان بیش از 700 هکتار بافت فرسوده وجود دارد که به نوسازی نیاز مبرم دارد که از 511 هکتار از این مناطق مربوط به شهر زنجان است و با توجه به قرارگیری در مرکز شهر مشکلاتی را به وجود آورده است.
مدیرکل راه و شهرسازی استان زنجان در این خصوص می گوید: از 6 هزار و 169 هکتار وسعت شهر زنجان 511 هکتار را بافت فرسوده تشکیل می‌دهد که در مجموع هشت درصد از وسعت این شهر را شامل می‌شود.
حافظ باباپور می افزاید: در بافت‌های فرسوده شهر زنجان در سه منطقه هسته مرکزی، سایان و خان‌دره قرار گرفته است.
وی از وجود تعریف قانونی برای قرار گرفتن محدوده‌های شهری در داخل بافت‌های فرسوده خبر داد و افزود: غیر استاندارد بودن 50 درصد سازه‌های ساختمانی، عرض کمتر از شش متر معابر و بلوک‌بندی‌های کمتر از 100 متری ساختمانها از جمله شرایط لازم برای قرار گرفتن در محدوده بافت‌های فرسوده محسوب می‌شود.
از سوی دیگر در بافت های جدید ساخت شهرهای استان زنجان بخصوص شهر زنجان برخی ساخت و سازهای غیراصولی و کارشناسی موجب شده خطر تخریب این نوع واحدهای مسکونی را نیز تهدید کند.
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان زنجان همچنین در خصوص فرایند مقاوم سازی مسکن روستایی می گوید: 44 درصد واحدهای مسکونی روستایی این استان غیرمقاوم هستند.
احمد حاجی زاده می افزاید: 82 هزارو 435 واحد مسکونی در 926 روستای استان واقع شده که از این تعداد 36 هزارو 426 واحد آن غیرمقاوم هستند.
وی ادامه می دهد: در مجموع 45 هزارو 999 واحد مسکونی روستایی استان مقاوم سازی شده اند که 56 درصد واحدهای مسکونی روستایی استان را شامل می شود.
بروز سیل در سال‌های اخیر افزایش داشته است
بعد از زلزله سیل به عنوان یکی از مهمترین بلایای طبیعی در کشور ایران و استان زنجان مطرح بوده و صدمات جانی و مالی زیاد را وارد کرده است، تخریب جنگلها، فرسایش خاک عدم توجه به حفظ گونه های کنترل کننده وضعیت خاک از مهمترین عوامل در زمینه افزایش خسارت های ناشی از سیل است.
سید جمال موسوی به دلایل بروز سیل اشاره کرده و می افزاید: عدم وجود پوشش مناسب گیاهی در هنگام بارندگی باعث می‌شود آب‌های ناشی از بارندگی در خاک جذب نشود و این امر هم موجب به راه انداختن آب‌های سطحی و در نهایت سیل شود.
وی ضرورت حفظ پوشش گیاهی مراتع را بسیار مهم دانسته و می گوید: در این راستا باید برای حفظ پوشش گیاهی مراتع تمهیدات و برنامه ریزی های لازم در دستور کار قرار گیرد.
معاون اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان تاکید می کند: باید بروز سیل در طبیعت را بسیار جدی گرفت و نسبت به این حادثه طبیعی از قبل برنامه ریزی ها و آموزش های لازم لحاظ شود.
حلقه مفقوده ای به نام اطلاع رسانی در بحران
اطلاع رسانی در مواقع بحران و زلزله و بلایای طبیعی یک امر مهم و ضروری محسوب می شود در این راستا طی دو سال گذشته مسئولان جمعیت هلال احمر استان زنجان اقدام به تشکیل تیم خبرنگاران بحران کرده اند، ابتکاری که تنها در حد حرف و تبلیغات باقی ماند.
بی شک آنچه در مواقع بحران در کنار عملیات امدادرسانی و نجات و آواربرداری مطرح است اطلاع رسانی واقعی و شفاف از وضعیت مناطق بحران زده، نحوه و فرایند امدادرسانی و نیازهای آسیب دیدگان است.
بنا به تاکید اساتید اطلاع رسانی نقش اطلاعات و نحوه اطلاع رسانی صحیح در مدیریت بحران، کلیدی و حیاتی است.مهمترین رسالت رسانه پس از وقوع بحران اطلاع رسانی است زیرا می تواند با اخذ تجارب، بررسی عوارض بلند مدت، ناخواسته و غیر ملموس و تحلیل ابعاد فاجعه در بازنگری در اولویت مسائل، ضرورت سنجی و ضرورت بخشی و خرج بودجه توسط مسئولین راهنما و راهگشا و ارائه دهنده یک الگوی درست باشد.
اطلاع رسانی و مدیریت بحران زلزله در هر سه مرحله پیش از وقوع، ساعات اولیه وقوع رخداد و پس از وقوع از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
اطلاعات و اطلاع رسانی در رابطه با بحران زلزله، سبب کاهش آسیب پذیری و اثرات زلزله، ارتقای آمادگی، ترویج مشارکت مردمی در کاهش ریسک، امکان بهینه سازی فرایند مدیریت بحران و واکنش
اضطراری، کاهش ناهماهنگی های احتمالی و نیز فراهم کردن امکان تخصیص به موقع و کافی امکانات و اعتبارات می شود. اطلاعات مربوط به وضعیت لرزه خیزی منطقه، ناپایداری های زمین شناختی، اثرات خاستگاه، مخاطرات صنعتی، اهمیت زندگی در ساختمان های امن و ساخت و ساز مقاوم در برابر زلزله، آسیب پذیری ساختمان ها و شریان های حیاتی، توزیع و آسیب پذیری بافت های فرسوده، توزیع و تراکم جمعیت و توزیع افراد آسیب پذیر در برابر زلزله و ضرورت ایجاد و گسترش بیمه حوادث از جمله اطلاعات حائز اهمیت پیش از وقوع زلزله برای مردم و مسئولان است.
در این راستا مسئولان هلال احمر زنجان در حالی سال۸۹ با تبلیغات گسترده و امیدوار کننده اقدام به تشکیل جلسات متعدد برای تشکیل تیم "خبرنگاران بحران" کردند که متولیان امر جنبه تبلیغاتی این امر را بیشتر از جنبه عملی و اجرایی آن مورد توجه و تاکید داشتند به گونه ای که این روند در مقطع خاص مورد توجه بود
بی شک فرایند موجود در ساختار شهری زنجان در تضاد با اصول شهرسازی نوین است و وجود برخی نقاط حادثه خیز و کور ترافیکی عامل تاثیرگذار در فرایند امداد و نجات در مواقع بروز حوادث است.
سرعت گیرهای متعدد، عدم متناسب بودن ساختار و خیابانهای شهر زنجان با روند روبه رشد ورود خودروها، وجود چاله های متعدد که در صورت بالا بودن سرعت خودروهای امدادای برای رسیدن سریع به محل حادثه امکان واژگونی خودروهای امدادای را افزایش می دهد و بسیاری موارد دیگر از جمله مشکلاتی است که مسئولان باید توجه ویژه به این بخش ها داشته باشند.
.............................................
گزارش: زهرا مقدمی
نظر شما