خبرگزاری مهر ـ گروه فرهنگ و ادب: بسیار پیش آمده که در نشست‌های نقد و بررسی کتاب، منتقدان عنوان کنند که نویسنده این حق را دارد تا به دور از داشتن دغدغه مخاطب و تنها بر پایه خواست و خیال و اندیشه خود داستانی را خلق کند و البته تاکید می‌کنند که اگر او توانست این خواست و خیال را با رویاهای مخاطبانش نیز همسو کند و آنها را وادارد تا در لحظات خواندن متن کتاب مانند او بیندیشند و به جهان نگاه کنند، بدون شک موفق‌تر از نویسنده‌ای عمل کرده که تنها بر اساس اصول فکری خود نوشته است.
در مواجهه با پدیده رمان با مخاطب کودک و نوجوان این گزاره خود را به شکلی تازه به نمایش می‌کشد. از سویی نویسنده با خلق اثری دست و پنجه نرم می‌کند که بیش از آنکه نیاز به تکنیک و فرم بدیع روایی باشد، به تفکر و اندیشه و خلاقیت او وابسته است. نویسنده رمان برای نوجوان باید به شکلی حقیقی و در پناه تخیل و فضاسازی متنی خود و صدالبته در پناه یک سوژه بکر به همراه بهره‌گیری از ابزار ساده‌نویسی به نوشتن نائل شود و نه به زور فرم و تکنیک روایی.
در روی دیگر سکه، نویسنده رمان نوجوان با مخاطبی مواجه است که به شدت حساس است و گیرنده‌های محیطی قوی‌ای دارد. اهل تخیل‌ورزی و جنب و جوش است و در یک کلام، فرزند زمانه‌ای است که او را در بر گرفته است. به بیان ساده‌تر تالیف رمان نوجوان از نظر فضاسازی با توجه به مخاطب هوشمند و زیرکش، چند پله طاقت‌فرساتر از تالیف یک رمان برای مخاطب عادی است.
نوجوانانه‌نویس نمی‌تواند به امید درک بخشی از مخاطبان فرضی خود در جامعه بنویسد و نمی‌تواند مدعی این شود که برای خودش می‌نویسد و مخاطبش را به پذیرش باورهای فکری خود وادار می‌کند. او باید برای مخاطبانی حقیقی بنویسد که کلمه به کلمه رمان او را پیرامون خود جستجو می‌کنند و اهل انزوا و خواندن به ما هو خواندن و ادبیات برای ادبیات مانند برخی مخاطبان بزرگسال امروز رمان در ایران نیست. دنیای نوجوانان، دنیایی کلاسه‌بندی شده و به شدت دقیق و تاثیرپذیر است. بر همین مبنا باید هر متنی را تنها به واسطه بیان داستانی‌اش در قالب رمان به مخاطبان هوشمند این دست آثار ارائه داد.
با این مقدمه، رمان «بانوی نازنین» نوشته مهری ماهوتی را که به تازگی در قالب طرح رمان نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر شده است، نمی‌توان یک رمان، آن هم با یک زنجیره داستانی ممتد دانست. بلکه این اثر یک بازنویسی داستانی لطیف و در عین حال تاثیرگذار از برخی روایت‌های تاریخی در مورد زندگی همسر پیامبر اکرم (ص) است که با وجود تلاش نویسنده برای محوریت دادن به حضرت خدیجه (س) در آن به عنوان نقش محوری در ساده‌ترین شکل ممکن از نداشتن وحدت رویه برای روایت داستانی رنج می‌برد.
با اینکه نویسنده در این رمان سعی کرده شخصیت حضرت خدیجه (س) را محور این داستان قرار دهد، اما رویدادهای پیش هم نشسته در این کتاب از هیچ نخ تسبیح داستانی برای دارا شدن انسجام داستانی بهره نمی‌برند. به عبارت ساده‌تر، ماهوتی در این رمان نتوانسته این خرده روایت‌ها را در خدمت یکدیگر قرار داده و به آنها هویت یک رمان بدهد. همین موضوع باعث شده تا خرده‌روایت‌های این کتاب هر یک به صورتی مستقل و انفرادی قابل خوانده شدن بوده و حتی قابلیت تبدیل شدن به یک داستان بلند داشته باشند، اما هرگز نتوانسته‌اند مکمل هم شده و به یک رمان مبدل شوند.
«بانوی نازنین» به جز از این از مشکل ضعف فضاسازی محیطی برای روایت داستانی نیز رنج می‌برد. با وجود تلاش ستودنی نویسنده برای بیان ساده و در عین حال شاعرانه شخصیت‌های داستانی موجود در زندگی همسر پیامبر اکرم (ص)، او هرگز وارد به تصویر کشیدن محیط و جغرافیای محیطی زندگی راوی هر یک از خرده روایت‌های خود نشده است و تنها به واسطه کشش رمانتیک موجود در شخصیت‌های حاضر در داستان سعی کرده اثر خود را پیش ببرد که این مسئله با جغرافیای ذهنی مخاطب هدف این کتاب در تضاد است.
به عبارت دیگر، نوجوان فرضی مخاطب این کتاب به واسطه شرایط و ساختار ذهنی‌اش بیش از آنکه شیفته فضاها و دیالوگ‌های احساسی باشد در اثر مرتبط با گروه سنی خود به دنبال تعلیق و بدعت در رویدادها و فضاسازی‌های توام با حرکات فیزیکی است که جای آن در این اثر بسیار خالی است.
همچنین استفاده فراوان نویسنده از ابزارها و نمادهای ایرانی و امروزی به ویژه در موضوع توصیف خوراک ساکنان مکه در زمان حیات پیامبر اکرم (ص) نیز از دیگر نقاط ضعفی است که نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت.
با این وجود «بانوی نازنین» از حیث به کارگیری عبارات و اصطلاحات روایت و نیز جمله‌بندی به کارگرفته شده از سوی نویسنده و نیز بیان احساس فرازهایی از زندگی پیامبر اثری به شدت موفق و تاثیرگذار است؛ هرچند که نگارنده تاکید دارد این موفقیت موضوعی نیست که در قامت سنی و ذهنی نوجوان امروز مخاطب رمان در ایران جای چندانی داشته باشد.
با این حال تجربه نگارش این رمان در آینده می‌تواند به نویسندگانی که قصد تالیف داستان بلند و یا شخصیت‌پردازی بر مبنای شخصیت‌های تاثیرگذار در تاریخ اسلام را دارند، نقشه راهی تقدیم کند که بر اساس آن بتوان شیوه صحیح نثر نوجوانانه را برای مخاطب نوجوان پیدا کرد تا با بهره‌مندی از آن و ترکیبش با فضاسازی محیطی بتوانند به خلق داستانی با خط سیری مشخص دست پیدا کنند.
رمان «بانوی نازنین» فردا دوشنبه از ساعت 15 در سرای داستان بنیاد ادبیات داستانی برگزار می‌شود. ناصر نادری و سیدعلی کاشفی‌خوانساری در این نشست جدیدترین اثر مهری ماهوتی را نقد می‌کنند.
بنیاد ادبیات داستانی در خیابان استاد نجات‌الهی (ویلا)، كوچه نوید، بن‌بست چهارم، پلاك یک واقع شده است.
نظر شما