کدام ورزشکاران با کافئین دوپینگ کردند؟/ ورزشکاران قهوه نخورند!

به گزارش خبرنگار مهر، بر اساس یک داستان قدیمی حدود پنج هزار سال پیش "شن نونگ"، امپراتور چین که به دلیل تبحرش در روش‌های علمی شهرت داشت و همواره بر این اعتقاد بود که مطمئن‌ترین روش برای نوشیدن آب این است که ابتدا آن را بجوشانند، طی یک سفر متوجه شد تعدادی برگ در داخل آبی افتاده که وی آن را جوشانده است. پادشاه جرعه‌ای از این آب را نوشید و از طعم مطلوب و خواص نیروبخش آن شگفت زده شد.

بر اساس افسانه‌های یاد شده، چای اینگونه شناخته شد و مصرف آن همه‌گیر؛ طوریکه امروزه یکی از نوشیدنی‌های شایع حتی در میان ورزشکاران محسوب می‌شود. چرا که مصرف آن باعث شادابی و نشاط آنها می‌شود البته در صورتیکه چای به صورت کمرنگ و ولرم مصرف شود.

قهوه دیگر نوشیدنی پرطرفدار میان مردمان جهان است. قهوه ابتدا در کشور اتیوپی کشف و خیلی زود به دیگر کشورها معرفی شد. قهوه به سرعت به عنوان جایگزینی برای  برخی نوشیدنی‌ها به خصوص نوشیدنی‌های الکلی که اسلام مصرف آن را حرام دانسته، جایگاه خاصی را میان مردمان جهان و به ویژه مسلمانان به دست آورد.

چای و قهوه هر دو - هر یک به اندازه‌ای - دارای طعمی مطلوب و البته کمی هم تلخ و گس هستند که مربوط به کافئین موجود در آنها می‌شود؛ ماده‌ای تلخ مزه که مصرف آن تاثیراتی روی سیستم عصبی و قلبی ورزشکاران دارد و در نهایت باعث افزایش قدرت و انرژی آنها می‌شود. به همین دلیل است که ورزشکاران باید در استفاده از چای و قهوه و البته هر ماده دیگری که دارای "کافئین" است باید و نبایدهایی را مورد توجه قرار دهند.

تاثیر کافئین بر روی بدن
"کافئین" که طعمی تلخ دارد نخستین‌بار در سال 1819 توسط دانشمندی به نام Bunge کشف شد. مصرف این ماده در ورزش باید با احتیاط صورت بگیرد چراکه دارای آثار محرک بر روی سیستم اعصاب مرکزی و دستگاه قلبی عروقی است. دکتر لطفعلی پورکاظمی در کتاب "ورزش، درمان بیماری‌ها" تاکید کرده که در واقع کافئین روی کورتکس مغز اثر گذاشته و حواس فرد را تحریک می‌كند. اینگونه است که استفاده از مواد کافئین‌دار سبب آگاهی ذهنی بیشتر می‌شود و در رفع خستگی و خواب آلودگی اثر بسزایی دارد.

میزان کافئین موجود در چای و قهوه
در یک فنجان چای حدود 20 - 75 میلی گرم کافئین وجود دارد اما یک فنجان قهوه 85 - 100 میلی گرم کافئین دارد. مصرف کافئین به مقدار کم یعنی 50 تا 100 میلی گرم (یکی دو فنجان چای در هر وعده) اثر محرک و مفید دارد اما اثرات مضر آن برای 50 تا 100 میلی گرم در هر وعده بروز می‌کند. در این شرایط آثار مسمومیت خفیف و شدید در فرد پدید می‌آید و فرد مبتلا به بیماری خاصی به نام "تئیسم" می‌شود.

با این اوصاف مصرف حدود 5 فنجان چای در روز که حدود 200 میلی گرم کافئین دارد، مفید است اما مصرف روزانه قهوه به این میزان، خوب نیست. در کل اگر فردی روزانه 50 فنجان چای یا 20 فنجان قهوه بنوشد در حقیقت 2-3 گرم کافئین در روز مصرف کرده است و علائم مسمومیت کافئین در وی ظاهر می‌شود.

چای بهتر است یا قهوه؟
میزان کافئین در یک فنجان قهوه 5/2 برابر یک فنجان چای است یعنی اگر میزان کافئین موجود در یک فنجان قهوه را 100 میلی گرم در نظر بگیریم با توجه به سایر ترکیباتی که در قهوه وجود دارد نباید روزانه از 2 فنجان قهوه بیشتر مصرف کرد، زیرا اگر میزان کافئین از 500 میلی گرم روزانه بیشتر شود عوارض مسمومیت با کافئین رخ می‌دهد و خطرهای جسمی و روحی فراوانی به دنبال دارد.

در واقع مصرف چای روزانه مفید است اما مصرف قهوه در طی روز توصیه نمی‌شود مگر در شرایطی که در فرد احساس ضعف و سستی یا شب‌کاری اجباری و اضطراری ایجاد شده و نیاز به تقلیل خواب داشته باشد که حتی در این شرایط نیز هفته‌ای يک تا سه بار توصیه می‌شود. در چای مقادیر بیشتری آب جوشیده نسبت به قهوه ریخته می‌شود و عوارض بسیار کمتری در مسمومیتهای کافئین دارد.

بنابراین و با توجه به اینکه میزان کافئین موجود در چای کمتر از قهوه است (به شرط داشتن چای و قهوه به میزان مشابه) بیشتر به استفاده از چای توصیه شده است. به طور کلی نوشیدن قهوه در طی روز در شرایط طبیعی توصیه نمی‌شود اما نوشیدن چای توصیه می‌شود به ویژه مصرف چای سبز بسیار مفید و آثار ضد سرطانی آن خیلی ارزشمند است.

کافئین و دوپینگ
میزان مصرف معمول روزانه کافئین حداکثر 200 میلی گرم است. مصرف بیش از این حد عوارضی به همراه دارد. اگر فردی حساس باشد حتی مصرف یک فنجان قهوه که 100 میلی گرم کافئین دارد باعث بروز عصبانیت و تشویش و بی‌خوابی شدید در او شده و ریتم قلب او را مختل می‌کند. دوز کشنده کافئین هم 10 گرم است. دوز مسموم کنندگی شدید آن بالای 2 گرم و برای مسمومیت خفیف 500 میلی گرم است.

مصرف کافئین اگر بیشتر از میزان معمول روزانه باشد، روی کارآیی فرد تاثیر می گذارد. اين طریق کارآیی و استقامت ورزشکاران بیشتر و موجب افزایش مصرف اسیدهای چرب در حین ورزش می‌شود و گلیكوژن بیشتری در عضله ذخیره می‌شود و قابلیت انقباض عضلات مخطط برای مدت بیشتری باقی می‌ماند، در نتیجه احساس خستگی در وزشکار کمتر شده و هوشیاری و قدرت وی بیشتر می‌شود.

پیش از این مصرف 250 تا 350 میلی گرم کافئین از نظر وادا مجر به دوپینگ ورزشی می شد. بر این اساس وقتی در المپیک 1976 در ادرار دو ورزشکار به نام‌های لائورین و لتورنو مقادیر زیادی کافئین کشف شد باعث محرومیت آنها شد.

به طور کلی از کافئین به عنوان شایع‌ترین و پرمصرف‌ترین داروی محرک در میان عموم مصرف می‌شود. حتی تا چند سال پیش از کافئین به ویژه به منظور دوپینگ ورزشکاران استفاده می شد اما استفاده از این ماده همچنان به عنوان دوپینگ محسوب می‌شود؟

لطفعلی پورکاظمی در پاسخ به این پرسش مهر گفت: بدون شک کافئین باعث افزایش کارآیی ورزشکاران می شود و به راحتی درصد موفقیت آنها را بیشتر می کند. بر همین اساس تا چند سال پیش کافئین جزو مواد ممنوعه به حساب می آمد هرچند بعد از آن محدودیت های استفاده از این ماده برداشته شد با این حال ورزشکاران باید همچنان در استفاده از این ماده هوشیار باشد.

وی تاکید کرد: وادا در حال بررسی مجدد روی کافئین است تا در مورد این ماده به نتیجه قطعی برسد. بنابراین بهتر است ورزشکاران از حالا مصرف این ماده و هر ماده دیگری که دارای کافئین است را با دقت انجام دهند چون آنچه مسلم است کافئین روی کارآیی ورزشکاران تاثیر مثبت دارد و بعید نیست وادا دوباره استفاده از آن را دوپینگ ورزشی به حساب بیاورد.

بر این اساس ورزشکاران باید حتی در استفاده از داروهایی که کافئین دارند نیز جانب احتیاط را رعایت کند. به هر حال کافئین به صورت قرص و کپسول و آمپول در پزشکی کاربرد درمانی دارد. افزودن کافئین به قرص‌های ضد درد و ضد سرماخوردگی از جمله آسپرین و استامینوفن سبب افزایش آثار ضد درد این داروها می‌شود. آوامیگرن، میگریل، و تونوپان از داروهایی هستند که دارای کافئین می‌باشند.

ورزشکاران بیشتر چای بخورند یا قهوه؟
این پرسش دیگری است که پورکاظمی در پاسخ به آن به مهر گفت: چای بهترین توصیه به افراد مختلف حتی ورزشکاران است. البته چای هم باید به صورت کمرنگ و ولرم مصرف شود در غیراینصورت عوارض خود را دارد. اما برای ورزشکاران استفاده از قهوه به هیچ وجه توصیه نمی‌شود چراکه قهوه غلظت کافئین و تئین خیلی بالاست و استفاده از آن وابستگی شدید در فرد ورزشکار ایجاد می‌کند. گذشته از همه اینها احتمال اینکه کافئین دوباره جزو مواد دوپینگی قرار بگیرد، زیاد است و به این واسطه قهوه نیز دوپینگ زا خواهد شد.