خاطرات روضه‌خوانی‌های ابرکوه در دوران خفقان رضاشاهی

به گزارش خبرنگار مهر، عاشورا یکی از فرازهای بلند تاریخ تشیع و سندی مستحکم در اثبات حقانیت شیعه است و زنده نگه داشتن نام امام حسین(ع) و مرور مصائب آن حضرت، رسالتی است که بر دوش یکایک پیروان آن امام شهید است.

ایرانیان علاقمند به مکتب اهل‌بیت(ع) در هر کوی و برزن با برپا كردن خیمه‌های عزای حسینی به خوبی نشان داده‌اند که برای اقامه عزای شهید کربلا، بیش از اقامه عزا برای نزدیکان و خویشاوندان خود، جوش و خروش دارند و پیروی از راه سیدالشهدا را ضامن سعادت بشر می‌دانند.

اين جنب و جوش براي برپايي مراسم عزاداري حتي در دوره اي از تاريخ اين سرزمين كه به دستور پادشاهان خائنش، منع آن اعلام شده بود، ادامه داشت.

در ابركوه خاطرات شنيدني بسياري از آن دوران نقل مي شود كه به بخشي از آن در اين گزارش پرداخته مي شود.

علي آقا قيومي، يكي از پيرغلامان حسيني در اين باره به خبرنگار مهر گفت: هنگامی که پوشیدن لباس متحدالشکل در کشور قانونی شد، تنها عده ای از روحانیون به شرط داشتن جواز عمامه، از پوشیدن لباس متحد الشکل مستثنی شدند.

وي افزود: جواز عمامه یک گواهی بود که در عصر رضاشاه ( 1320 - 1304 ش) طبق قانون اتحاد شکل لباس به مجتهدان، مدرسین دینی و محدثین داده می‌شد و آنان با ارائه این مجوز به شهربانی محل، اجازه ملبس شدن به لباس روحانیت را به دست می‌آوردند.

وي ادامه داد: در ابرکوه، مرحوم آقا سید محمد واعظ، پدر مرحوم حاج آقا نورالله مهدوی، مرحوم آقا سید محمد قیومی و مرحوم حاج سید علی اکبر عظیمی، پدر حاج آقا امیر عظیمی برای گذاشتن عمامه بر سر مجوز داشتند.

قيومي ادامه داد: همچنین مرحومان آقا شیخ محمد تقی نفیسی، آقا سید محمود عزیزی (عظیمی)، قاضی مریم آبادی، شیخ مهدی قاضی مریم آبادی، حاج آقا نورالله مهدوی، حاج سید محمد صحافی، شیخ نورالدین قیومی معروف به آقا نوری، آقا نورالله رجایی فرزند آقا میرزا عبدالصمد، شیخ شریفی معروف به شیخ خورجین، آقا علی کشفی و آقا سید مصطفی فرزند آقا سید جواد (عبدالعظیمی) روحانیون بدون جواز عمامه در ابرکوه فعال بودند.

پرسایقه ترین روضه‌های خانگی قبل از پهلوی در ابرکوه

وي بيان كرد: روضه های بسياري قبل از روی کار آمدن پهلوی اول در ابرکوه برگزار می شد. روضه حاج محمد تقی اکرمی که در محله نبادان برپا بوده است، روضه منزل حاج عبدالعزیز که در محله درب‌قلعه برقرار بوده است و روضه حاج میرزا آقا که در منزل حاج میرزا محمد حسین شریفی در محله دروازه میدان برگزار می شد، برخی از این روضه ها بوده است.

قيومي عنوان كرد: روضه نایب زینل، در منزل نایب زینل در محله گلکاران و به صورت منظم و سالیانه خوانده می شد و روضه خانه سالار نیز در محله دروازه میدان در منزل حاج دختر آقا (که همسر سالار بود) برپا می شد.

وي افزود: روضه بصیری ها که این روضه وقفیاتی نیز داشته است، در منزل حاج میرزا کاظم طبیب در دهه اول محرم برگزار می شد.

قيومي خاطرنشان كرد: قدیمی ترین روضه ابرکوه نیز روضه حاج ابوطالب بوده که در محله دربقلعه خوانده می شد. این روضه وسایل خاص خود نظیر پوش، سماور، قلیان و ... را داشته است و مرحوم حاج ابوطالب شش عدد دیگ مسی برای پخت آش امام حسین (ع) به نیت شش پسری که داشته است، وقف این کار کرده بود.

وي افزود: ایشان برای برپایی منظم این روضه، آب وقف كرده و این روضه علاوه بر دهه اول محرم در طول سال نیز به صورت هفته خوانی برپا بوده است.

قيومي بيان كرد: در زمان رضاشاه، حاج اسماعیل قیومی از فرزندان آن مرحوم، مسئول برگزاری این مراسم بوده و طبیعی است که با مصائب زیادی برای این مهم روبرو بوده است.

روضه ها به صورت مخفی برگزار می شد

وي با مرور برخي از خاطراتي كه از گذشتگان نقل شده است، ادامه داد: در دوران رضاشاه، برای برپایی مراسم، درب خانه را بسته و یکی از بانیان سر کوچه کشیک می داده است.

اگر  رهگذری و یا شخص آشنا یا مورد اعتمادی می آمد، با اشاره او را به منزل راهنمایی می کردند.

وي افزود: روضه در خفا و با تعداد میهمانان کم برگزار می شد و مراقب بودند که خبر برگزاری همین نشست‌های کوچک هم جایی ذکر نشود تا موجب دردسر عزاداران حسینی نشود.

قيومي عنوان كرد: از سوی دیگر برخی بانیان به طور غیرمستقیم هوای امنیه‌ها را داشته اند تا در صورت بروز مشکل، بتوانند قضیه را حل و فصل كرده و از عواقب آن بکاهند.

هیئت ها به طور کامل تعطیل شد

وي افزود: با فشارهای اعمال شده از سوی حکومت رضاخانی، برپایی هیئت و یا حرکت دسته‌جات در معابر و کوچه‌ها به طور کامل تعطیل شده بود و فقط بعضی افراد به اسم هیئت به صورت پنهانی به امامزاده عباسعلی(ع) رفته و عزاداری می‌کردند.

قيومي بيان كرد: این امامزاده نسبت به ابرکوه دورافتاده بود و امنیه خاصی نیز آنجا نبوده به همین دلیل عزاداران تا قبل از اینکه شخص غریبه‌ای به آن محل بیاید، می‌توانستند به گریه و زاری بر مصائب اهل‌بیت(ع) بپردازند اما در همان حال نیز وحشت از حضور شخصی خبرچین در جمع وجود داشته است.

آژان ها مانع برپایی خیمه های عزای حسینی می شدند

وي ادامه داد: هر چند برخی امنیه‌ها خودشان نیز به اقامه عزا برای سرور و سالار شهیدان امام حسین(ع) معتقد بوده‌اند ولی به دلیل خفقان شدید حاکم بر کشور و ترس از خبرچینی شخص دیگری در این مورد، با برپایی مراسم‌هاي روضه خوانی مخالفت كرده و بر حسن اجرای قانون نظارت می كردند.

قيومي خاطرنشان كرد: آنها مطمئن بودند که اگر در این قضیه کوتاه بیایند و خبر به مراجع بالاتر برسد، به‌شدت و با بی‌رحمی تمام مواخذه خواهند شد به همين دليل از اين كار جلوگيري مي‌كردند.

برگزاري مراسم روضه زنانه راحت تر بود

وي ادامه داد: برگزاری روضه‌های زنانه نسبت به روضه‌های مردانه همیشه راحت‌تر بوده است و مزاحمت‌های کمتری از سوی آژان‌ها برای این مجالس خانگی و کوچک اعمال می‌شد ولی مشکل اصلی این جلسات، نبود روحانی خانم در شهر بود.

قيومي بيان كرد: خانم‌ها نیز شیوه خاصی برای عزاداری داشته‌اند که امروزه منسوخ شده‌است. خانم‌ها در حال گریه با صدای بلند اصطلاحا "وو" می‌داده‌اند. "وو" همان "وای وای" با گویش محلی است.

پذیرایی در روضه‌ها

وي عنوان كرد: در روضه‌ها با چای و قلیان از مستمعین پذیرایی می‌شد و بر اساس نذری که خیرین داشته‌اند، برخی وقت‌ها آش گندم يا حليم كه در ابركوه به آش امام حسین(ع) معروف است، آش رشته و یا شله زرد نیز طبخ و توزیع می شد. با توجه به وضعیت اقتصادی مردمان آن زمان، خبری از توزیع صبحانه، ناهار، شام، خرما و یا میوه در این جلسات نبود و یا کمتر بود.

به هر حال در آن زمان با وجود تمام سختي ها و بيم و ترسي كه از حضور خبرچين‌ها و آژان‌ها بود، اين مراسم به ويژه در دهه اول محرم با شكوه برگزار مي شد.

اكنون كه اين آزادي كامل به بركت انقلاب اسلامي براي شيعيان ايجاد شده، عزاداري بر مصيبت اهل بيت (ع) در واقعه كربلا، وظيفه اي همگاني است.

--------------------------

گزارش: رحیم میرعظیم