سیمای عقب مانده زندگی شهرنشینی/ راههای نیمه تمام توسعه در شهرهای استان مرکزی

به گزارش خبرنگار مهر، اگرچه شهرنشينى در جهان، خاصه در مشرق زمين، سابقه‌اى کهن دارد و آثار عظيم شهرنشينى و بناهاى ارزشمند از گذشته دور بر جاى مانده، اما رشد بى‌سابقهٔ شهرها در عصر حاضر، به‌دنبال توسعهٔ صنعت، در قرن نوزدهم اتفاق افتاده و همراه با رشد سريع جمعيت، ما شاهد ظهور و گسترش شهرهاى بزرگ و غول‌آسا و متراکم هستيم که تا پيش از قرن نوزدهم و انقلاب صنعتى سابقه نداشته است.

گرايش به‌سوى شهرهاى بزرگ، توسعهٔ شهرنشينى و مهاجرت روستائيان، سکونت نامناسب در حواشى اطراف شهر و محلات خاص، محيط‌هاى ناسالمى را توسعه مى‌دهد که احياناً آسيب‌هاى اجتماعى را در همهٔ نقاط شهرى اعم از مرکز و پيرامون آن مى‌پراکند.

در چنين محيط‌ هایى با توجه به محدود بودن ظرفيت امکانات و نهادها و سازمان‌هاى موجود، ميزان کنترل اجتماعى کاهش مى‌يابد و در نتيجه بى‌نظمى و اختلالات مختلف و قانون‌شکنى و بى‌توجهى به ضوابط و در نهايت ناهنجارى‌هاى اجتماعى روز به روز توسعهٔ بيشترى پيدا مى‌کند.

شهرهای صنعتی بدون چهره ای صنعتی و شهری

استان مرکزی از جمله استان های کشور است با برخورداری از جمعیتی بالغ بر یک میلیون و 413 هزار و 959 نفر (طبق سرشماری سال 90) دارای 12 شهرستان و 32 شهر است .

شهرهای این استان علیرغم برخورداری از ظرفیت های مناسب برای تبدیل شدن به شهری مدرن، به خصوص در شهرهای بزرگ صنعتی، اراک، ساوه و دلیجان همچنان دارای چهره ای غیرقابل قبول هستند.

تمرکز بخش صنعت در شهرهای بزرگ استان مرکزی باعث شد تا مهاجرت جوانان جویای کار از روستاها به شهر سرعت بیشتری در مقایسه با دیگر نقاط داشته باشد و توسعه زندگی شهری در شهرهای استان مرکزی و عدم توازن افزایش جمعیت در کنار توسعه ابعاد مختلف شهرها همواره چالشهای بسیاری را فراروی شهرداران این شهرها قرار داده است.

نارسایی ها و معضلات و مشکلات حوزه مدیریت شهری در زمینه مسائلی همچون حمل و نقل عمومی، احیاء و نوسازی بافت های فرسوده شهری، حاشیه نشینی، مدیریت یکپارچه شهری، درآمدهای ناپایدار، آلودگی های زیست محیطی از جمله مشکلات فراروی شهرداری هاست.

شهردار نراق در گفتگو با خبرنگار مهر به مشکلات شهری پیش روی شهرداریها اشاره کرد و گفت: توزیع سرمایه ها با توجه به جمعیت شهرها بزرگترین مشکل پیش روی شهرداریهاست.

توزیع سرمایه عادلانه باشد

مرادی با بیان این که عدالت در توزیع سرمایه ها و هزینه ها به نحو احسن اجرا نشده است، گفت: باید با اجرای عدالت در توزیع سرمایه ها و توجه به برخورداری یا عدم برخورداری مناطق شهری بستر توسعه همه جانبه شهرها را فراهم کرد.

وی با تاکید بر ضرورت تقویت مشارکت مردم در اداره شهرها گفت: سند اجرایی که برای توسعه شهرها تهیه و تدوین می شود باید با مشارکت مردم هر شهر صورت بگیرد چرا که امروز علم ثابت کرده تا مشارکت مردم در تدوین سند توسعه  نباشد هیچ سندی اجرایی نمی شود.

شهردار نراق در ادامه از پایین بودن حقوق و مزایا در شهرهای کوچک انتقاد کرد و گفت: وقتی حقوق شهرداران در مناطق کوچک به اندازه حقوق یک معلم با 5 سال سابقه است این افراد چه انگیزه ای می توانند برای کار کردن و توسعه شهرهای خود داشته باشند.

نیروی انسانی انگیزه می خواهد

مرادی از نیروی انسانی به عنوان سرمایه ای ارزشمند برای توسعه یاد کرد و گفت: نیروی انسانی سرمایه است اما برای حرکت او و سازنده بودن آن باید ایجاد انگیزه شود و راههایی اتخاذ شود تا این نیرو به نحو کامل رغبت برای خدمت کردن داشته باشد.

وی همچنین یادآور شد: تا زمانی که روستاها به دنبال شهر شدن، شهرها به دنبال شهرستان شدن و شهرستان ها به دنبال شهرستان ویژه شدن هستند مشکل وجود دارد.

شهردار نراق در ادامه با تاکید بر ضرورت جذب سرمایه گذاران در حوزه شهری گفت: یکی از مولفه های توسعه پایدار جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی است و باید با بررسی تجارب شهرهای موفقی مثل تبریز در جذب سرمایه گذار شهرهای استان را در مسیر تحقق اهداف رهنمون ساخت.

جذب نشدن سرمایه، مهمترین مشکل

مرادی با بیان این که مهمترین چالش شهرداریها عدم جذب سرمایه گذار بخش خصوصی در پروژه های شهری است، گفت: براساس قانون 3-4-5 برنامه توسعه و چشم انداز 20 ساله توسعه شهرها یک طرفه صورت نمی گیرد و نقش حکومت های محلی در این راه مهم است.

وی ادامه داد: درحالیکه احیای معماری اسلامی از چالشهای اساسی پیش روی شهرهاست علیرغم گذشت 32 سال از پیروزی انقلاب نتوانستیم معماری ایرانی اسلامی را در شهرهای کور حاکم کنیم.

شهردار نراق با بیان این که معماری پهلوی و غربی در شهرهای ایران جولان می دهد و معماری اسلامی نتوانسته هنوز جایی برای خود پیدا کند، گفت: وقتی دستگاه های دولتی خود مروج معماری رومی در سیمای شهری اند چگونه می توان از مردم انتظار داشت که چنین نکنند.

توسعه گردشگری قابلیت شهرهای کوچک که نادیده گرفته می شود

مرادی گفت: مزیت صنعتی بودن استان مرکزی سایه اش را بر سر تمام استان انداخته جایی برای رشد و توسعه ظرفیت های دیگر باقی نمانده است.

وی با بیان اینکه، کم توجهی به جنبه های توسعه شهرهای کوچک باعث پافشاری مردم برای ایجاد نواحی صنعتی در شهرهای کوچک می شود، گفت: جای تعجب است در شهرهای کوچک نیز مردم به جای توجه به توسعه گردشگری و کشاورزی دنبال ایجاد نواحی صنعتی اند.

شهردار کلان شهر اراک نیز با بیان اینکه، نام کلانشهر بر مرکز استان، مشکلات را حل نمی کند، گفت: "کلان شهر" فقط نقش یک پسوند را برای شهر اراک بازی می کند و این شهر از امتیازات کلان شهری محروم مانده است.

محمد ابراهیم عباسی با بیان این مطلب افزود: قصه قرار گرفتن استان مرکزی در لیست استان های کشور در زمان تاسیس هم اکنون برای کلان شهر اراک تکرار شده است و امروز اراک فقط عنوان کلان شهری را با خود به یدک می کشد و از حداقل امتیازات یک کلان شهر محروم است.

کمبود اعتبارات عمده ترین مشکل

وی کمبود اعتبارات را مشکل عمده شهرداری کلان شهر اراک برشمرد و گفت: اعتبارات سال گذشته این شهرداری 300 میلیارد تومان بوده که از این مجموع نیز تا کنون کمتر از 50 درصد به شهرداری تخصیص یافته است.

عباسی با بیان اینکه البته کسی در این امر نقشی ندارد و نمی توان دنبال مقصر گشت، گفت: مشکل اصلی به زمان تبدیل شهر اراک به کلان شهر اراک برمی گردد که امیدواریم در سال آینده این مشکلات و کاستی ها جبران شود.

وی یادآور شد: برای عمران و آبادانی کلان شهر اراک باید کارهای بسیاری را انجام دهیم، افزود: در سال 92 تمام تمرکز شهرداری معطوف تقاطع های غیر همسطح شده که خوسبختانه با توجه به پیشرفت فیزیکی این پروژه ها باید از این پس تلاش برای توسعه بخشهای دیگر شهری نیز مورد توجه قرار گیرد.

تلاش برای رسیدن به توازن

شهردار اراک تلاش برای رشد متوازن مناطق سطح شهر به خصوص مناطق حاشیه ای را با انجام سرمایه گذاری و در راستای اجرای قانون، عدم تبعیض در شهرداری، ساماندهی نیروهای انسانی، مشارکت شهروندان در حفظ و نگهداری شهر را از جمله برنامه کاری خود عنوان کرد.

عباسی اولین رویکرد خود در قالب شهردار کلان شهر اراک را تعامل، همکاری و هماهنگی با مدیران و مسئولین شهر بیان کرد و افزود: قانونمداری و برنامه محوری از اصول کاری من به عنوان شهردار کلان شهر اراک است.

وی تا کید کرد: به عنوان شهردار اراک شورا محوری را در دستور کار خود قرار داده و تلاش خواهم کرد تا تمام اقدامات را براساس مصوبه و اجازه شورای شهر انجام دهم.

شهردار کلان شهر اراک بومی بودن خود را یک مزیت دانست و گفت: من مدیری بومی ام که برای توسعه و آبادانی کلانشهر اراک از هیچ تلاشی فروگذار نباشم.

حاشیه نشینی بزرگترین مشکل ساوه

شهردار ساوه نیز با اشاره به مشکلات فراروی دومین شهر بزرگ استان، گفت: شهر ساوه در پی رشد سریع فضای شهری و جمعیتی نتوانسته در زمینه بسترهای شهرهای خود را  تجهیز کند.

کامران جوادی با اشاره به موقعیت صنعتی و کشاورزی شهر ساوه گفت: شهر ساوه علیرغم برخورداری از این مزیت ها و همچنین قرار گرفتن در مسیر ترانزیت شمال – جنوب هنوز نتوانسته جایگاه واقعی خود را در استان مرکزی و در کشور پیدا کند.

وی با اشاره به مطالبات انباشت شده مردم ساوه گفت: بزرگترین مشکل ساوه حاشیه نشینی و تبعات ناشی از آن است که امروز چالش های بسیاری را فراروی مدیریت شهری خود قرار داده است.

مشکلات مسکن مهر افزون بر مشکلات موجود

شهردار ساوه با بیان اینکه، یکی از مشکلات مراجعات متعدد ساکنین حاشیه شهر برای تامین گاز در فصل سرما است، افزود: پروژه های مسکن مهر که در ایامی شتاب زده و سوال برانگیز افتتاح شده امروز مشکلات بسیاری را پیش روی مردم و مسئولین قرار داده است.

وی با اشاره به تنوع مشکلات شهر صنعتی ساوه در بخشهای مختلف افزود:  آب شرب، تصفیه خانه سد الغدیر،عدم اجرای طرح مسجد تا مسجد، ترافیک شهری ، نبود اعتبارات ونبود اراده در مسئولین قبل از جمله دیگر مشکلات پیش روی شهر ساوه است.

شهردار ساوه تاکید کرد: ترافیک گره خورده شهری در شهر ساوه احداث حداقل چهار تقاطع غیرهمسطح را در این شهر ضروری می سازد.

 جوادی همچنین فضای سبز موجود درشهر را مورد اشاره قرا داده و آنرا از عمده مواردی می داند که مورد مطالبه مردم است و بایستی با برنامه ریزی مناسب و استفاده از روشهای روز به این مهم پرداخته شود.

وی همچنین  یکی از نگرانیهای عمده خود را مسایل فرهنگی و اجتماعی عنوان کرد و افزود: شهر  مانند یک موجود زنده دارای جسم و جان است که متاسفانه تا به حال تنها به جسم آن توجه شده و جان شهر که همان مسایل فرهنگی و اجتماعی است در محرومیت و مظلومیت به سر برده است و باید در این امر مهم زیرساخت ها را مورد توجه قرار داد.

واگذار نشدن تراکم در شهرهای کوچک ساخت و سازهای غیرقانونی را رواج داده است

شهردار جدید شهر کرهرود نیز از عدم واگذاری تراکم طی ادوار گذشته در شهر کرهرود به عنوان یک مشکل اساسی پیش روی این شهر یاد کرد و گفت: عدم واگذاری تراکم شهرکرهرود را کوتوله کرده است.

حسین منصوری نژاد ضمن انتقاد از عدم تراكم ها در اين منطقه افزود: تبدیل بی ضابطه قطعات بزرگ اراضی در شهر کرهرود به قطعات کوچک و خرد باعث شده تا ساختمانهایی در این شهر احداث شود که با مشکلاتی در بخش تفکیک روبرو شده و امکان صدور پروانه ساخت برای این واحد ها وجود نداشته باشد.

وی ادامه داد: شهرداری در تلاش است با واگذاری تراکم به متقاضیان و دعوت از سرمایه گذاران و شرکت های تعاوتی مسکن ارتفاع سازی را در این شهر رواج داده و موجبات سرریز جمعیت کلان شهر اراک را در این شهر فراهم کند.

شهردار کرهرود گفت: تاکنون فقط مجوز ساخت دو طبقه و پیلوت به متقاضیان داده می شد که مردم برای استفاده از پیلوت این بخش را تبدیل به مسکونی می کردند و این اقدام آنها که مغایر با ضوابط شهرداریها بوده موجب شده تا پروانه پایان کار به ساختمانها ارائه نشود لذا اکثر واحدهای مسکونی شهر فاقد سند رسمی است.

منصوری نژاد تجمیع پلاک های ثبتی و ترویج آپارتمان سازی با رعایت ضوابط قانونی در کنار واگذاری تراکم به متقاضیان تنها راهکاری جلوگیری از ساخت و سازهای غیر مجاز در شهر کرهرود و تغییر چهره شهر است.

کرهرود باید تفرجگاه کلان شهر اراک شود

وی در ادامه با اشاره به ظرفیت ها و توانمندیهای گردشگری شهر کرهرود گفت: توجه به حوزه گردشگری در شهر کرهرود به لحاظ موقعیت کوهستانی این شهر و وجود باغات در حاشیه آن از اولویت های مدیریت جدید شهرداری کرهرود است و باید تلاش کنیم تا این منطقه به عنوان تفرجگاه شهر اراک تبدیل شود.

شهردار کرهرود یادآور شد: شهر کرهرود به لحاظ قرار گرفتن در حاشیه کلان شهر اراک مکانی خوبی برای سرریز جمعیت این شهر بوده و مسئولان باید بستر لازم برای تحقق این مهم را فراهم آورند.

وی یادآور شد: با توجه به آلودگی هوی کلان شهر اراک و پاکی هوای شهر کرهرود در صورت حمایت مسئولان استقبال مردم برای سکونت در این شهر افزایش خواهد یافت.

شهردار کرهرود توجه ویژه در تخصیص اعتبارات، ارائه تسهیلات مسکن به متقاضیان، و تخصیص اعتبارات برای ترمیم بافت های فرسوده از نیازهای مهم این شهر برشمرد

جذب سرمایه گذار بخش خصوصی پایه تحول استان در آینده است

معاون عمرانی استاندار مرکزی نیز توجه به اقتصاد شهری را مهمترین مقوله پیش روی شهرداریها برشمرد و گفت: توسعه شهرها در گرو اقتصاد پویا و سرمایه گذاریهای بخش خصوصی است .

مهدی زندوکیلی با بیان این که منابع دولتی پاسخگوی نیاز شهرداریها نیست، افزود: شهرداران باید با شناخت مزیت های شهری خود بستر جذب سرمایه گذاران بخش خصوصی را در شهرهای خود فراهم کنند.

وی با بیان این که جذب سرمایه گذار بخش خصوصی پایه تحول استان مرکزی در آینده است، گفت: باید با بهره گیری از تجارب استان های موفق در جذب سرمایه گذاران شهری بستر توسعه شهری را فراهم کرد.

معاون عمرانی استاندار مرکزی در ادامه بر ضرورت همکاری و تعامل کاری شهرداران با فرمانداران تاکید کرد و گفت: اداره مطلوب شهر و تلاش در جهت حل مشکلات پیش روی شهرها در گرو تعامل خوب و سازنده شهرداران با فرمانداران و مدیران دستگاه های اجرایی است.

زندوکیلی توجه به قانون و قانونمداری را رمز موفقیت شهرداران برشمرد و گفت: اعمال قانون در شهرداری و شورای اسلامی شهرها روند توسعه شهری را تسهیل می کند.

وی با اشاره به قرار گرفتن استان مرکزی در منطقه زلزله خیز گفت: قرار گرفتن استان مرکزی در منطقه زلزله خیز کشور توجه به اصول و مقررات ملی ساختمان را ضروری ساخته و شهرداران باید مباحث 20 گانه مقررات ساختمان را در اولویت کاری خود قرار دهند.

ماده 100 محل درآمد شهرداریها نیست

معاون عمرانی استاندار مرکزی در ادامه با تاکید بر ضرورت توجه به جلوگیری از وقوع تخلفات در حوزه ساخت و ساز شهری بیان داشت: ماده 100 مرجعی برای پیشگری از تخلفات در بخش ساخت و ساز شهری است نه محلی برای کسب درآمد در شهرداریها.

زندوکیلی تاکید کرد: شهرداران باید با نظارت دقیق بر درآمدها و هزینه های شهرداریبر بودجه مصوب شهرداریها پایبند باشند.

وی با بیان این که شهرداران نباید متکی بر منابع ملی متکی باشند گفت: شهرداریها باید با تبیین درآمدی پایدار برای شهرهای خود از وابستگی مجموعه تحت مدیریتشان به منابع ملی بکاهند.

معاون عمرانی استاندار مرکزی با تاکید بر ضرورت جلوگیری از ساخت و ساز های غیر مجاز در شهرستان ها توسط شهرداریها گفت: باید با توجه به این مهم از بروز مشکلاتی چون حاشیه نشینی در شهرها بکاهیم.

...

با وجود مشکلات شهری در شهرهای استان مرکزی، این استان استانی صنعتی با قابلیت های فراوان کشاورزی است که می تواند با برنامه ریزی مدون و با استفاده از تمام ظرفیت ها و امکانات به استانی آباد با فضایی شهرهی مطلوب تبدیل شود تا مسافران با آمدن به اراک از صنعتی بودن آن تنها الودگی و فضای غیر قابل قبول شهری را سوغات نبرند و شهروندان نیز با خاطری آسوده در این شهرها زندگی کنند. به امید آن روز.

.............

گزارش: فاطمه عسگری نیا