وقف سنت حسنه ای که می تواند فقر را در جامعه اسلامی کاهش دهد

به گزارش خبرنگار مهر، وقف حسنه جاریه است، حسنه ای که چشمان آدمی را به روی معارفی می گشاید و شوق چشمهایی را به آن روانه می کند که شاید در هیچ کجای دنیا دیده نشود.

وقف به معنی منحصر کردن چیزی به کسی است

وقف در زبان فارسی به معنى ايستادن، توقف، حبس كردن، منحصر كردن چيزى به كسى است اما آنچه در نگاه عامیانه به آن اطلاق می شود بخشش قسمتی از دارایی و یا املاک است که می توان با حفظ اصل مال از آن بهره برد.

اگرچه تاریخ پیدایش اوقاف و نذورات و چگونگی آن در میان ملل و اقوام گذشته به خوبی روشن نیست اما از قرائن و شواهد تاریخی می توان استنباط کرد که از آغاز پیدایش ادیان آسمانی و ظهور کاهنان و بعثت انبیا و ساختمان معبدها و آتشکده ها و قربانگاه ها صدقات جاری و نذورات، مستعمره ای مانند اوقاف وجود داشته که به مصارف خیریه و عمران و آبادی آن می رسیده است و کاهنان، موبدان، هیربدان، کشیشان و کاتبان از درآمد آنها امرار معاش می کرده اند.

وقف بازوی نیرومند جامعه اسلامی

حجت الاسلام مصطفی نوروزی مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان قزوین در این باره به خبرنگار مهر گفت: وقف به این معنی است که کسی بخشی از مال یا دارایی خود را یا هر چیزی که از آن اصل مال باقی بماند و منفعت آن در جامعه جاری باشد ببخشد.

نوروزی تصریح کرد: وقف به عنوان یک سیستم پویا و بازویی نیرومند، کارکردی مؤثر در ساماندهی امور اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی، مذهبی و کالبدی جامعه دارد و استفاده بهینه از منابع و توانمندی های این نهاد مردمی که ریشه در اعتقادات دینی دارد می تواند منجر به رشد و توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه شود که نتیجه نهایی آن به یقین دستیابی به عدالت اجتماعی خواهد بود.

هنگامی که تأثیر وقف در استقلال اقتصادی و رشد و توسعه مطرح می شود به این معنا نیست که وقف به تنهایی می تواند همه ابعاد و زوایای گوناگون اقتصاد یک ملت را دربرگیرد، به طوری که اقتصاد کشور به منابع مالی دیگر نیازی نداشته باشد؛ بلکه منظور این است که وقف به عنوان یک سرمایه عظیم مالی می تواند در این سمت و سو تأثیری سازنده و شایان توجه داشته باشد.

اقتصاد در وقف را جدی بگیریم

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان قزوین در خصوص نقش وقف در فعالیت های اقتصادی جامعه نیز می گوید: اقتصاد در وقف موضوعی است که جدی گرفته نشده ولی در چند سال اخیر با توجه به فعالیت های صورت گرفته و هم چنین افزودن معاونت اقتصادی امور موقوفه، مسئله درآمدزایی و استفاده از این منابع اقتصادی عظیم، جدی تر مورد بررسی قرار گرفته به طوری که در حال حاضر پنج پروژه عمرانی شاخص در موقوفات استان نیز در حال اجراست.

وی افزود: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مسئولان و دست اندرکاران موقوفات درصدد برآمدند تا اقدامی در جهت بازپس گیری اراضی وقفی به فروض، انجام دهند، تا اینکه قانون ابطال اسناد و فروش رقبات، آب و اراضی موقوفه را در تاریخ 28 فروردین سال 63 به تصویب مجلس رساندند و در تاریخ 25 اسفند ماه سال 71 نیز اصلاحیه قانون یاد شده از تصویب مجلس گذشت که در ماده واحده این قانون مقرر شده بود: از تاریخ تصویب این قانون، کلیه موقوفاتی که بدون مجوز شرعی به فروش رسیده و یا به صورتی به ملکیت درآمده باشد، به وقفیت خود بازمی گردد و اسناد مالکیت صادره، باطل و از درجه اعتبار ساقط است.

نوروزی اظهارداشت: همچنین در دی ماه سال 1363 قانون جدید تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف در مجلس شورای اسلامی تصویب شد.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان قزوین یادآورشد: موقوفات، در هر زمان و مکانی، تقریباً همه نیازهای جامعه را پوشش می دهد؛ به صورتی که در هر زمان، خلأیی در بخشی از جامعه به وجود می آید، واقفان خیراندیش و آگاه در صدد پرکردن این خلأ، موقوفات جدید را ساماندهی می کنند.

وقتی وقف در جامعه جاری شود

این مسئول توجه به اجرای امینانه نیات واقفین را از مهم ترین رسالت های این مجموعه دانست و گفت: اجرای امینانه نیات واقف وظیفه ما در اداره کل اوقاف و امور خیریه استان است و واقفین مطمئن باشند کوچکترین بی توجهی در این زمینه صورت نخواهد گرفت.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه قزوین در بخش دیگری از سخنان خود به نیات واقفین در استان اشاره کرد و افزود: بیشترین نیات واقفین در استان، وقف در خصوص برگزاری مراسم سوگواری حضرت سید الشهداست.

وی تصریح کرد: در استان قزوین حدود دو هزار و 150 موقوفه وجود دارد که از این میان 629 مورد مترفی منفعتی و 129 مورد در اختیار متولی است و تاکنون 1390 مسجد هم وقف شده است.

این مسئول ادامه داد: جامعه امروز نیاز به اجرای نیات جدیدی برای واقفین دارد لذا در همین راستا اداره کل اوقاف و امور خیریه استان با راه اندازی ایستگاههای مشاوره وقف به واقفین در خصوص نیازهای وقفی جامعه راهنمایی و مشاوره می دهند.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان بیان کرد: از سال گذشته تاکنون حدود 130 مورد وقف جدید در استان به ثبت رسیده که نیات جدید مورد نیاز جامعه در آنها لحاظ شده که از این تعداد 32 مورد آن در سال جاری انجام شده است.

حجت الاسلام نوروزی گفت: برای این که نام خود را در دفتر واقفین الهی ثبت کنیم به مال و دارایی زیادی احتیاجی نیست و هر کس می تواند هر آنچه در توان دارد را وقف کند حتی موضوع وقف گروهی که اخیرا در استان مورد توجه قرار گرفته به این موضوع اشاره دارد که افراد می توانند با مشارکت یکدیگر وقف گروهی داشته باشند.

توزیع عادلانه ثروت در بین همه قشرهای جامعه

تراکم امکانات و سرمایه های مالی در دست قشری از جامعه مانع از توزیع عادلانه آن می شود و با غنی شدن اقلیت جامعه (ثروتمندان)، اکثریت جامعه (طبقه فقیر) هر روز فقیرتر می شوند و این سیر باعث تشدید شکاف طبقاتی و اجتماعی در جامعه می شود.

سنت حسنه وقف با فرامین الهی خود، می تواند از ادامه این دور باطل جلوگیری کند و عاملی بسیار مهم در جلوگیری از تجمع و تمرکز ثروت در جامعه شود و سبب توزیع عادلانه ثروت در جامعه خواهد بود.

تبدیل شدن مالکیت خصوصی به مالکیت عمومی و کمک به بخش عمومی در انجام بعضی از وظایف دولتی از جمله آثار وقف در جامعه است.

وقف مصداق بارز باقيات الصالحات است

حجت الاسلام عباس نظری معاون فرهنگی، پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات استان قزوین در این باره به خبرنگار مهر گفت: هر چند در قرآن آيه اى كه به صورت مستقيم با امر وقف مرتبط باشد، وجودندارد، اما مواردى از اعمال صالح، مانند صدقه، قرض الحسنه، تعاون، انفاق، محبت و كمك به هم نوعان ذكر شده که به نوعى با روح وقف سازگارى دارد، آياتى كه انسان را به عمل صالح ترغيب و توصيه کرده و ميدانيم وقف كردن نيز نوعى كار خير و عملى خداپسندانه است.

وی افزود: آيه هايى كه به مهربانی قلوب و جلب محبت ديگران دلالت دارد در قرآن آمده چون يكى از مصارف درآمدهاى وقف در جهت تحكيم و تثبيت روح همبستگى و محبت بوده و در عين حال احسانى عارى از منت، مال و فرزندان که آرايش زندگانى جهان هستند اما اعمال صالح تا قيامت باقى است و باید گفت وقف مصداق بارز باقيات صالحات است.

این مسئول خاطرنشان کرد: پيامبر اسلام (ص ) می فرمايد: عمل انسان جز از سه راه با مرگش قطع می شود: صدقه جاريه، دانشى كه مورد استفاده قرار گيرد و فرزند شايسته اى كه براى او دعا كند.

امروز در دوره ای هستیم که تشکیلات اداری و دیوانی مملکت آن قدر وسعت دارد که هرکار ضروری را یکی از دستگاه های دولتی انجام می دهد؛ اما در قدیم همه احتیاجات به دست دولت ها انجام نمی شد، بلکه بسیاری از این امور را نهاد وقف انجام می داد، نهاد وقف امروز نیز می تواند به عنوان ابزاری مالی، باری از دوش دولت بردارد و بخشی از وظایف دولت را نیز بر عهده گیرد.

کارآفرینی و اشتغال؛ تأمین مسکن ارزان قیمت برای مردم فقیر و نیز واگذاری زمین های وقفی با اجاره طولانی مدت، اجاره دادن مغازه ها و کارگاه ها با بهای ارزان تر؛ فقر زدایی،کمک به مستمندان،نابینایان، دستگیری از آوارگان و سالخوردگان، کمک به مقروضان، حمایت از دور افتادگان از وطن و مسافران گرفتار، تأمین زندگی کودکان بی سرپرست و خانواده زندانیان، ارائه کمک های نقدی برای آزادی زندانیان بی گناه، احداث بیمارستان، مدرسه، کتابخانه و دیگر مراکز علمی و پژوهشی،تامین جهیزیه، تأسیس دارالایتام از مواردی است که به طور عملی نیز در جامعه توسط وقف انجام شده است.

خانم سید ستاره بیگم حسینی، بانوی 81 ساله ای است که منزل مسکونی خود را وقف رسیدگی به جانبازان دفاع مقدس کرده است.

وی به خبرنگار مهر اظهارداشت: جانبازان دفاع مقدس رشادت های فراوانی را برای حفظ کشور انجام داده اند لذا وظیفه خود دانستم با وقف خانه خود به این عزیزان خدمت کنم.

حسینی یادآورشد: گاهی از من سوال می شود گذشتن از این همه پول سخت بود یانه ؟ باید بگویم هرگز سخت نیست، وقتی مطمئن باشی در ازای آنچه در راه خداوند وقف کرده ای هزاران پاداش بهتر و ارزشمند تر از آن از خداوند دریافت خواهی کرد آرامش داری و با اشتیاق کامل کار خیر را انجام می دهید.

محسن خنجری جوان 27 ساله که شغل خیاطی دارد با همه وجود قرآنی را که با عنوان اولین قرآن نامرئی جهان کتابت کرده را وقف کرده است به خبرنگار مهر گفت: زمانی که کتابت این قرآن به پایان رسید پیشنهادهای زیادی از کشورهای مسلمان حاشیه خلیج فارس به من رسید که حاضر بودند در صورت تغییر ملیت یک میلیون دلار و همچنین محل سکونت برای خود و خانواده ام را تامین کنند اما برای من مهم بود اگر کاری انجام داده ام برای ایرانی هزینه شود.

در خصوص وضعیت مالی وی پرسیدم که آیا نیازی به این پول نداشتی جواب داد: چرا اتفاقا من مانند سایر مردم برای به دست آوردن پول کار می کنم و برای هر کسی این مبلغ زیاد است اما اینکه افتخار داشته باشی کتابت نامرئی قرآن را یکی نذر امام رضا(ع) و دیگری که 2.5 جزء است را وقف کنی برای من از همه چیز ارزشمندتر بود چرا که اجر الهی دارد.

سیامک عاشوری فرد دیگری است که به عنوان جوانترین واقف کشور شناخته می شود، وی که در سن 17 سالگی یک هزار مترمربع زمین کنار اتوبان را برای ساخت مسجد و درمانگاه بین راهی وقف کرده است می گوید: پدر و برادر من از دنیا رفته اند و من به سختی حتی می توانستم زندگی خود را اداره کنم ولی خوشحالم که توانستم ابن زمین را وقف کنم.

وی که دانشجو و داور فوتبال استان نیز هست افزود: برای ساخت مسجد و تکمیل طرح نیازمند کمک خیرین و مردم هستم چرا از سال 89 که این کار را آغاز کرده ام هنوز بخش زیادی از کار به دلیل عدم تامین مالی باقی مانده اما باید آن را تکمیل کنم.

312 میلون تومان برای اجرای نیت واقفان

از درآمدهای حاصل از موقوفات استان قزوین سال گذشته حدود 312 میلیون تومان برای اجرای نیت واقفین هزینه شده که اهداء جهیزیه کمک به نیازمندان و برگزاری مراسم سوگواری سید الشهدا(ع) از نمونه نیات واقفین اجرا شده است.

در حال حاضر نیز سه پروژه عمرانی بزرگ از جمله درمانگاه خیریه، مجتمع مسکونی 160 واحدی بیدستان و هم چنین مجتمع تجاری محمدیه از مهم ترین پروژه های عمرانی است که به صورت وقفی در استان قزوین در حال اجراست.

می توان سرمایه های عظیم وقف را همانند دیگر سرمایه ها با رعایت همه جوانب وقف، موازین شرعی، اهداف واقفان در فعالیت های تولیدی و خدماتی بکار گرفت و آنها را از رکود به حالت تحرک و پویایی هدایت کرد تا به این وسیله به رشد و توسعه و استقلال اقتصادی و سیاسی کشور کمک قابل توجهی کرد و همچنین بر سرمایه های اوقاف افزود که این امر یقیناً در جهت اهداف واقفان کار ارزشمندی است.

ثمره وقف به دلیل چشم بستن از دنیا و چشم دوختن به عقبی از اهمیت خاصی برخوردار است لذا از یک سو باید از زنجیرهای تعلق آزاد شوی تا سبکبال گردی و از دیگر سو باید هدف و جهتی داشته باشی تا سرگردان نشوید.

وقتی تعلقات مادی را از پای طلب بگشایی و تنها چشم به رضا و عطای محبوب بدوزی، پر پروازت می دهند تا به آسمان ها عروج کنی و جمال یار را به تماشا بنشینی و آنجا دو رکعت عشق به مولای واقفان علی علیه السلام اقتدا کنی که این اقتدا چه شیرین است.

خدواند می فرماید: به من قرض دهیـد تا چند برابر آن را به شما بازگردانم و چه معامله ای بهتر و سودمندتر از این تجارت و افرادی که مورد لطف الهی باشند در این تجارت مشارکت می کنند.

خدا مي خواهد از طريق انسانها اين همکاري و همدلي محقق شود و سنت حسنه وقف، مهم ترين وسيله اين راه است و تفاوتي که وقف با صدقات موقّتي دارد، پايدار بودن و ماندگار بودن آن است.

ترویج فرهنگ وقف به عنوان سنتی حسنه قادر است ضمن فقرزدایی به توسعه و عمران شهری هم کمک کند و هر یک از ما شهروندان می توانیم بدون در نظر گرفتن توان مالی به هر میزان که دوست داریم و می توانیم در این کار خیر و خداپسندانه مشارکت کرده و به زندگی خود برکت و معنویت ببخشیم.

وقف ضمن کاهش فاصله طبقاتی، توسعه و عمران شهرها و روستاها، توسعه فرهنگ و تمدن اسلامی، تعادل بخشی به اقتصاد مسلمانان، تضمین کننده سعادت دنیا و آخرت و از امور خیر و خداپسندانه ای است که می تواند به توزیع عادلانه ثروت نیز کمک کند.

اگر یکایک شهروندان تلاش کنیم تا فرهنگ وقف در جامعه نهادینه شود، همه مردم از مزایای ارزشمند و تاثیرگذار آن بهره مند خواهند شد.به امید آن روز.

گزارش: مریم کشاورز