وجود ظرفیتهای فراوان برای همکاری ایران و آذربایجان/ مردم آذربایجان ارزشهای دینی خود را فراموش نکرده اند

"دکتر جوانشیر آخوندوف" سفیر جمهوری آذربایجان در ایران طی بازدید از خبرگزاری مهر به تشریح سیاست خارجی آذربایجان، مناسبات این کشور با همسایگان به ویژه ایران و وضعیت دین در این کشور پرداخت. در اینجا بخش نخست این گفتگوی دو قسمتی را می خوانید.

اولویت‌های سیاست خارجی آذربایجان

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، آذربایجان مجدداً استقلال خود را برای دومین بار بدست آورد و به عنوان عضو رسمی سازمان ملل متحد، سازمان همکاری‌های اسلامی، سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو)، سازمان امنیت و همکاری اروپا، اتحادیه اروپا، سازمان عدم تعهد و دیگر سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای پذیرفته شد. ما در بین کشورهای شوروی سابق، اولین کشوری هستیم که به عنوان عضو غیردائم شورای امنیت سازمان ملل متحد (دوره 2012-2013) انتخاب شدیم. در دوره عضویت غیردائم آذربایجان در شورای امنیت سازمان ملل متحد و در دوره ریاست دوره‌ای آذربایجان در شورای امنیت بر اساس سیستم گردشی، یعنی در ماه اکتبر سال 2013، موضوع همکاری میان سازمان ملل متحد و سازمان همکاری‌های اسلامی، برای اولین بار در اجلاس اختصاصی شورای امنیت مورد بررسی قرار گرفت. سیاست ما در تمامی سازمان‌های مذکور، بر پایه دوستی و صلح بنا نهاده شده است.

مهمترین وظیفه مشخص‌شده از سوی "حیدر علی‌اف" رهبر فقید آذربایجان در زمینه اجرای سیاست خارجی کشورمان، تامین خط سیر سیاست خارجی چندوجهی توازن‌یافته در مناسبات با کشورهای خارجی، توجه مضاعف نسبت به مناسبات با کشورهای همسایه و دستیابی به حفظ روابط حسن همجواری و همکاری‌های مثمرثمر متقابل می‌باشد. ما ضمن پایبندی به این راهکار سیاست خارجی، با تمامی کشورها خصوصاً با همسایگان خود مناسبات دوستانه برقرار نموده‌ایم. تنها استثنای در سیاست خارجی ما وجود دارد و آن نیز ارمنستان است. ارمنستان بیش از 20 درصد از خاک آذربایجان را اشغال نموده و در نتیجه این اشغال، 1 میلیون آذربایجانی از خانه و کاشانه خود رانده شده و به آواره جنگی تبدیل شده‌اند. این بدین معناست که در میان جمعیت 9 میلیون و 450 هزار نفری آذربایجان، از هر 9 نفر یک نفر آواره جنگی است. ما هرگز از این مسئله چشم‌پوشی نخواهیم نمود و برای آزادسازی خاک خویش فعلاً تلاشهای خود را از راههای صلح‌آمیز و از طریق سازمان‌های بین‌المللی پیگیری می‌نماییم. لیکن لازم به ذکر است که در صورت عدم دست کشیدن ارمنستان از سیاستهای اشغالگرانه خود، آذربایجان نیز به عنوان دولتی که خاک آن اشغال شده، توانایی آزادسازی خاک خود را دارد و این موضوع نیز در چهارچوب قواعد و اصول حقوق بین‌الملل تحقق خواهد یافت.

بیست سال پیش، یعنی در سال 1993، شورای امنیت سازمان ملل متحد در خصوص اعمال قدرت از سوی ارمنستان نسبت به آذربایجان، اشغال 20 درصد از خاک آذربایجان که از سوی جامعه جهانی برسمیت شناخته شده بود و همچنین انجام پاکسازی قومی از سوی این کشور، 4 قطعنامه صادر نموده است. قطعنامه‌های شماره 822، 853، 874 و 884 شورای امنیت سازمان ملل متحد یکبار دیگر مهر تاییدی بر احترام نسبت به حق حاکمیت و تمامیت ارضی آذربایجان و مصونیت مرزهای بین‌المللی زده و خواستار خروج فوری، کامل و بی‌قید و شرط نیروهای اشغالگر از تمامی مناطق اشغالی گردید. ارمنستان نسبت به خواستهای اساسی شورای امنیت سازمان ملل متحد بی‌تفاوت بوده و از اجرای آنها امتناع می‌نماید.

از زمان آغاز این مناقشه، سازمان همکاری‌های اسلامی اقدامات ارمنستان در خاک آذربایجان را به روشنی به عنوان تجاوز ارزیابی نموده است، همچنین در سند نهایی پذیرفته‌شده در شانزدهمین اجلاس سران کشورهای جنبش عدم تعهد در تهران نیز، یکبار دیگر قره‌باغ به عنوان جزء لاینفک آذربایجان شناخته شده است.

ظرفیت های همکاری‌های دوجانبه ایران و آذربایجان

در جهان کنونی نمی‌توان دو کشور دیگری را یافت که همچون ایران و آذربایجان از نظر فرهنگی، دینی، آداب و رسوم، تاریخی و حتی جغرافیایی اینقدر به یکدیگر نزدیک باشند. میان ایران و آذربایجان، مناسبات دوستانه حسنه وجود دارد و در سالهای اخیر این روابط دوستانه بیش از پیش گسترش یافته است. مناسبات ایران و آذربایجان در زمینه‌های مختلف از جمله سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بشردوستانه، دینی و غیره در حال توسعه هستند.

در روزهای 16-19 دسامبر 2013 (25-28 آذر 1392) هیئتی 25 نفره متشکل از بازرگانان ایرانی اتاق بازرگانی تهران به باکو سفر نمودند. در ماه فوریه سال 2014، برگزاری اجلاس بعدی کمیسیون مشترک بین‌دولتی آذربایجان-ایران در زمینه همکاری‌های اقتصادی، تجاری و بشردوستانه در شهر باکو و انعقاد تفاهم‌نامه‌های مرتبط در چهارچوب اجلاس مدنظر می‌باشد.

همچنین دو کشور در زمینه فرهنگی نیز همکاری می‌نمایند. در ماه می، هفته فرهنگی آذربایجان در ایران برگزار خواهد گردید. ما در همین راستا به منظور معرفی ظرفیت‌های فرهنگی، هنری و گردشگری آذربایجان، قصد برگزاری نمایشگاه‌هایی را در شهرهای تهران، تبریز، اصفهان، اردبیل، شیراز و دیگر شهرهای ایران داریم.

علیرغم توسعه مناسبات میان دو کشور در طول سالهای اخیر، هنوز ظرفیت‌های فراوانی برای همکاری وجود دارد. به عنوان مثال لازم به ذکر است، همکاری‌ها در زمینه اقتصادی راضی‌کننده نیست و باید برای بهبود وضعیت در این زمینه نیز تلاش کنیم. از این نظر، در چارچوب سازمان همکاری‌های اقتصادی که مقر آن در تهران قرار دارد نیز می‌توان نسبت به تقویت روابط اقتصادی آذربایجان و ایران اقدام نمود. در دوره ریاست آذربایجان در شورای وزرای سازمان همکاری‌های اقتصادی (2012-2013)، اینجانب در طول یک سال گذشته، وظیفه ریاست شورای نمایندگان دائمی کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی را نیز برعهده داشتم. در طول این مدت، تلاشهای برای توسعه مناسبات صورت پذیرفت. یکی از لایحه‌های مورد مذاکره در این خصوص، ایجاد سیستم حمل‌ونقل واحد در میان کشورهای عضو بود. احداث خط آهن و راههای بین‌المللی میان شهرهای بزرگ کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی، موجب کمک به توسعه مناسبات اقتصادی خواهد گردید.

وضعیت دین در آذربایجان

پیش از هرچیزی این نکته را بیان کنم که آذربایجان مکانی منحصربفرد است که در نقطه تلاقی شرق و غرب و در بین دو قاره بزرگ آسیا و اروپا قرار گرفته و تمامی ادیان مهم جهان با آسایش در این منطقه وجود دارند. تصادفی نیست که کشورمان به مکان برگزاری کنفرانس‌های بین‌المللی مختلف در راستای تشویق گفتگوی میان تمدن‌ها و ایجاد تفاهم بهتر میان نمایندگان ادیان و فرهنگ‌های مختلف تبدیل شده است. در اکتبر سال 2013، ما میزبانی سومین کنفرانس بین‌المللی بشردوستی باکو را برعهده داشتیم.

آذربایجان برای اولین بار در سال 2015 میزبانی بازیهای المپیک اروپا و در سال 2017 میزبانی بازی‌های اتحاد اسلامی را برعهده خواهد داشت. تمامی این موارد بیانگر این مهم است که امروزه آذربایجان در عرصه بین‌المللی و منطقه‌ای نقش پل ارتباطی را ایفا می‌نماید.

آذربایجان بخش لاینفک جهان اسلام است. در این رابطه نیز احساس غرور می‌کنیم. هرچند ملت ما به مدت 70 سال در رژیم کمونیستی، تحت شرایط تبلیغات الحادی زیسته است، لیکن ارزشهای دینی خود را فراموش نکرده و آنها را هرچند به صورت مخفیانه زنده نگاه داشته است. لیکن علیرغم این موضوع، آسیب دیدن ارزشهای دینی ما در آن دوره نیز یک حقیقت است. تصادفی نیست، در حالی که پیش از اتحاد جماهیر شوروی هزاران مسجد، مدرسه و تکیه در آذربایجان وجود داشت، لیکن در هنگام برپایی مجدد استقلال آذربایجان، جمعاً 17 مسجد در کشور وجود داشت. مساجد دیگر نیز توسط دولت کمونیستی شوروی به اماکنی همچون انبار، طویله، فروشگاه و غیره تبدیل شده بود. این موضوع نشاندهنده میزان بی‌رحمی رژیم شوروی در مبارزه با دین است.

پس از برپایی مجدد استقلال در آذربایجان، هزاران عبادتگاه احداث و یا ترمیم شده است و ارزشهای دینی‌مان احیا شده‌اند. مسجد بیبی هیبت که قرنها محل زیارت ملتمان بوده، از سوی رژیم شوروی ویران گردیده بود، با هزینه دولت مجدداً احداث گردیده است. مزار حضرت حکیمه خانم، دختر امام هفتم امام موسی کاظم و یک نوی پسر و دو نوه دختر امام در این محل قرار دارد. اما روایت موجود در خصوص بیبی هیبت خطاب شدن حضرت حکیمه خانم چنین است که پس از به شهادت رسیدن امام رضا (ع)، حکیمه خانم و سه نوه امام به منظور در امان ماندن از تعقیب‌ها، به شهر انزلی ایران پناه آورده‌اند و با کمک شخصی به نام بابا سجع‌الدین از اینجا به بندر باکو آمده‌اند. بابا سجع‌الدین آنان را به یکی از دوستان نزدیک خود، تاجری ثروتمند به نام حاجی بدر سپرده است. حاجی بدر آنان را با خوشحالی فراوان و احساس غرور به منزل خود در ایچری‌شهر برده و به منظور شناخته نشدن حضرت حکیمه خانم، وی را "بیبی" خطاب می‌نموده است. وی لقب "هیبت" متشکل از حروف اول کلمات "حاجی" و "بدر" را برگزیده و حضرت حکیمه خانم را نیز "بیبی هیبت" یعنی "عمه هیبت" خطاب می‌نموده است. همچنین در طول 20 سال اخیر، در آذربایجان تقریباً دو هزار مسجد ساخته و یا ترمیم شده است. مسجد تزه‌پیر، مسجد اژدربی، مسجد جمعه در شاماخی و مساجدی دیگر با هزینه دولت ترمیم کلی و یا نوسازی شده‌اند.

ادامه دارد...