نگاهي به فعاليت انجمنها، سازمانها و شوراهاي اسلامي در فرانسه

حضور اسلام در اروپا

به گزارش خبرنگار گروه دين و انديشه "مهر" ، تاريخ حضور مسلمانان در قاره اروپا، به سالهاى بسيار دور، يعنى دوره‏هاى اوليه اسلام، باز مي گردد. تجار و بازرگانان مسلمان و نمايندگان سياسى، يكى از عوامل مهم گسترش اسلام در سراسر جهان و از جمله قاره اروپا بوده اند. حضور اوليه مسلمانان، در سيسيل ايتاليا و اسپانيا بود. با پيروزى نرمنها بر منطقه سيسيل در قرن يازدهم و بر اسپانيا در سال 1492 حضور مسلمانان بسيار كم رنگ شد. بعد از آن، در دوره مغولها با تسلط مغولها بر آسياى مركزى، دين اسلام به عنوان دين اكثريت قريب به اتفاق آن جوامع شناخته شده ، از آن طريق، بسيارى از مسلمانان در قالب سربازان دولتى ، تجار و بازرگانان با نفوذ در قلمرو روسيه، مانند فنلاند، لهستان و اوكراين، دست‏ به ترويج اسلام زدند. با شروع حكومت عثمانى، گسترش اسلام به سوى اروپاى مركزى و حوزه بالكان شروع شد. اين مسئله باعث گسترش جمعيت ترك زبان در كشورهايى چون: بلغارستان، يوگسلاوى، رومانى و يونان شد. تعداد بى‏شمارى از مردم اين مناطق هم رفته رفته مسلمان شدند، تا حدى كه كشور آلبانى در قلب اروپا، به كشورى با اكثريت مسلمان تبديل شد.

جمعيت مسلمانان فرانسه

به دليل روابط تاريخي فرانسه با جهان اسلام ، مسلمان اين كشور برزگترين جامعه مسلمانان را در اروپاي غربي و به طول كلي در اروپا را در خود جاي داده است. اسلام، بعد از كاتوليك مسيحيت، به عنوان دومين دين اين كشور به شمار مي رود، به طورى كه تعداد مسلمانان بيش از پروتستانها و يهوديان است. در كشور فرانسه 1 ميليون پروتستان، 600 هزار نفر بودايي، 525 هزار نفري يهودي و 150 هزار نفر ارتدوكس شرقي زندگي مي كنند.

تعداد مسلمانان فرانسه را بين 5 تا 6 ميليون نفر تخمين زده اند و بيشترين تعداد مسلمانان، در شهرهاى پاريس، مارسى و ليون اقامت دارند. 35 در صد مسلمان الجزايري تبار بوده ،25 درصد مراكشي و 10 درصد تونسي تبارهستندد. تعداد افرادي كه به اسلام روي آورده اند نيز 30 هزار نفر برآورد شده است.

در دهه 1830 با  استعمار الجزاير از سوي فرانسه، مسلمانان دراين كشور اقامت گزيدند. بخش مهم جمعيت كنونى مسلمان در اروپا، معلول مهاجرت مسلمانان، بويژه بعد از جنگ جهانى دوم است. در دهه 60  قرن بيستم، به دليل نياز مبرم اروپا به نيروى كار، جمعيت مهاجران مسلمان در جستجوى كار در حال شكل‏ گيرى بود.

حتى قبل از بروز جنگ جهانى اول، مهاجرت مسلمانان به فرانسه، به عنوان كارگران ارزان شمال افريقا شروع شده بود. در سال 1912، بيش از پنج هزار نفر كارگر الجزايرى در كارخانه روغن كشى زيتون شهر مارسى و يا صنايع و معادن و شمال و جنوب كشور اشتغال داشتند. با بالا رفتن ميزان مرگ و مير در جنگ، سيل مهاجرت ابعاد جديدترى به خود گرفت. در خلال سالهاى جنگ، بيش از دويست هزار الجزايرى به اين كشور وارد شدند كه 23 عزار نفر آنها، براى هميشه در آنجا باقى ماندند.

در اروپا اغلب واژه عرب و مسلمان را به جاي يكديگر استفاده مي كنند، به طورخاص عرب مي تواند مسلمان، مسيحي يا پيرو هر ديني ديگر باشد درحالي كه مسلمان مي تواند غير عرب باشد. تعدادي از فرانسويها نيز به دين اسلام روي آورده اند.

مسئله ممنوعيت حجاب در فرانسه

پوشيدن حجاب در فرانسه از سال 1989 به يك مسئله جنجال برانگيز تبديل شده است. گفتگو دراين رابطه بويژه در درباره اين كه آيا دختران مسلماني كه حجاب را انتخاب كرده اند از چنين حقي در مدارس دولتي برخوردار هستند يا خير از اهميت بسياري برخوردار بوده است.

اسلام حجاب را به عنوان پوشش براي زنان مسمان واجب كرده است و آن را نمادي براي نشان دادن تعلقات ديني همچون صليب مسيحيان و كلاه يهوديان در نظر نگرفته است.

به گزارش "مهر"، دولت فرانسه حجاب را جزوي از نمادهاي ديني در نظر گرفته است و آن را در مدارس دولتي ممنوع كرده است. اين موضوع زماني مورد توجه قرار گرفته كه چندين دختر مسلمان در اوايل سال 1989 از برداشتن حجاب خود در كلاسهاي درس خودداري كردند. در اكتبر همان سال سه دختر مسلمان محجه از مدرسه اخراج شدند. درماه نوامبر قوانين شوراي كشور فرانسه تصديق كرد كه حجاب اسلامي به عنوان نماد ديني در مدارس دولتي با نظام آموزشي فرانسه سازگار نيست. در دسامبر 1989، اولين بخشنامه وزير در اين رابطه صادر شد. دراين بخشنامه آمده بود آموزگاران مي توانند با بررسي هر موردي از دانش آموزان محجبه در باره ممنوعيت و يا عدم ممنوعيت حجاب تصميم بگيرند.

در ژانويه 1990، سه دانش آموز دختر مسلمان از مدرسه پاستور در شمال پاريس اخراج شدند. اين اقدام باعث شد والدين يكي از اين دانش آموزان دادخواستي را عليه اين مدرسه ارائه دهد و پس از آن آموزگاران آن مدرسه طي تظاهراتي مخالفت خود را با حجاب نشان دادند. اين امر زمينه صدور دومين بخشنامه وزيري را در ماه اكتبر فراهم كرد. اين بخشنامه بر ضرورت احترام به اصول سكولار در مدارس ديني را مورد تأكيد قرار داد.

در سپتامبر سال 1994، سومين بخشنامه وزير تمايز قايل شدن ميان نمادهاي خردمندانه و تساهل داشتن در مقابل نمادهاي متظاهرانه مورد تأكيد قرار داد. شايان ذكر است كه روسري اسلامي در اين بخشنامه در دسته دوم از نمادها جاي گرفته بود. در ماه اكتبر همان سال برخي از دانش آموزان در شمال غربي پاريس به نشانه حمايت از آزادي پوشش اسلامي تظاهرات كردند. در ماه نوامبر 24 دانش آموز محجبه از مدرسه ليسه در شهر ليل اخراج شدند. از سال 1994 تا كنون 100 دانش آموز  به دليل داشتن حجاب از مدارس دولتي اخراج شده اند و در نيمي از موارد دادگاه از تصميم خود صرف نظر كرده است.

در دسامبر 2003، شيراك ، رييس جمهور فرانسه تصريح كرد كه براساس نيازهاي سكولار اين كشور بايد قانوني مبني بر ممنوعيت نمادهاي ديني در مدارس تصويب شود. در ماه مارس 2004 اين قانون مورد تصويب پارلمان فرانسه قرارگرفت. اين قانون كه گاهي از آن به عنوان قانون روسري فرانسه ياد مي شود پوشيدن يا همراه داشتن نمادهاي ديني را ممنوع كرده است. مواردي كه به واسطه اين قانون در مدارس دولتي ممنوع شده اند عبارت است از: حجاب، كلاه يهوديان يا صليبهاي بزرگ مسيحيان.

حق فعاليت ديني مسلمانان در فرانسه

بر اساس قوانين فرانسه، فعاليت همه اديان در اين كشور آزاد شناخته شده است، ولى هيچ گونه حقوق و يا مستمرى و يا كمكى به گروههاى مديني در نظر گرفته نشده است. بنابراين و بر اساس قوانين، دريافت هر گونه كمك و يا مساعدتى از دولت، خصوصاً براى مسلمانان، غير قابل تصور است. با توجه به قوانين موجود و آزاديهاى قانونى در اين كشور، رفته رفته مسلمانها دست‏ به تشكيل سازمانها و مؤسسات ديني و غير زده‏اند، تا جايى كه در سال 1976 ، بيش از 20  مؤسسه مختلف به ثبت رسيده اند.

در كل فرانسه، حدود 8 مسجد جامع وجود دارد كه از آن ميان مى‏توان از مساجد بزرگ پاريس، مسجد كوچه پولونسو، مسجدالدعوه، مسجد ليون، مسجد گالينى، بلال، ابوبكر، عمرو را نام برد. علاوه بر آن، مى‏توان از حدود صد نمازخانه تقريباً آبرومند و نمازخانه‏هاى كوچكى كه در مغازه‏ها، خانه‏ها و كارگاههايى كه در سراسر فرانسه موجودند نام برد.

وزير كشور فرانسه

سازمانهاي اسلامي فرانسه

شوراي ديني مسلمانان فرانسه

دولت فرانسه از لحاظ قانوني هيچ قوميتي را به رسميت نمي شناسد، اما دولت در سالهاي اخير سعي كرده است سازماني را براي نمايندگي مسلمانان فرانسوي سازمان دهي كند. از اين روي ، وزير كشور فرانسه "نيكولاس ساركوزي" در سال 2002 اقدام به تأسيس « شوراي ديني مسلمانان فرانسه» كرد. اين انجمن از آنجا كه به صورت غيررسمي از سوي دولت ملي به رسميت شناخته شده است يك انجمن مستقل خصوصي به شمار مي رود كه از هيچ جايگاه حقوقي خاصي برخوردار نيست.

دليل بوبكر، رييس شوراي ديني مسلمانان فرانسه

"دليل بوبكر" از سال 2004 تا كنون رياست اين شورا را برعهده دارد. وي همچنين مديريت مسجد بزرگ پاريس را نيز در اختيار دارد. ماه گذشته پس از برگزاري انتخابات براي بار دوم دليل بوبكر به عنوان رئيس اين شورا انتخاب شد و او متعهد شد مبارزه با اسلام هراسي و تبعيض عليه مسلمانان را در صدر دستور كار خود قرار دهد.

دولت فرانسه در سال 2003 اقدام به راه اندازي شوراي ديني مسلمانان كرده تا بتواند به مشكلاتي كه در اين زمينه، اين كشور اروپاي غربي با آن رو به رو است رسيدگي كند. شوراي ديني مسلمانان فرانسه با ابعاد ديني زندگي مسلمانان فرانسه همچون ساخت مساجد، آموزش امامان، اعزام روحانيون به بيمارستانها، زندانها و ارتش سروكار دارد.

به گزارش "مهر"، نسل اول مسلمانان كه امروزه بازنشسته شده اند از سوي دولت و كارفرمايان و حتي مسلمانان به عنوان مهاجر در نظر گرفته نمي شدند. آنها روابط خود با خانواده هاي در كشورهاي متبوع حفظ مي كردند. در سال 1974 زنان وكودكان انها ا نيز در فرانسه ساكن شده و خواستار برخورداري از مليت فرانسوي شدند.

اما شرايط مسلمانان نسل دوم متمايز بود. مسلمانان نسل دوم كه اكثراً در فرانسه متولد شده بودند قصد نداشتند به كشورهاي خود كه پيوندهاي اندكي با آن داشتند مراجعه كنند. آنها علي رغم اينكه دانش اندكي درباره كشور نياكان خود داشتند، اكثراً خود را مهاجر توصيف كردند.

انجمنهاي اسلامي چندين فدراسيون تشكيل داده اند تا منافع مشترك مسلمانان و دولت اين كشور را حفظ كرده و علاوه برآن به عنوان نماينده مسلمانان در اين كشور اروپاي غربي فعاليت كنند. اين انجمنها اكنون به عنوان واسطه ميان جوامع اسلامي و دولت فعاليت مي كنند. تا كنون چندين سازمان ملي در اين كشور براي به رسميت شناخته شدن  از سوي دولت تلاش كرده اند. در ميان اين سازمانهاي مي توان به فدراسيون ملي مسلمانان فرانسه (FNMF)، مسجد پاريس و اتحاديه سازمانهاي اسلامي فرانسه  و تبليغ اشاره كرد.

فدراسيون ملي مسلمانان فرانسه

« فدراسيون ملي مسلمانان فرانسه» (FNMF) در سال 1982 با نظارت ليگ جهانى اسلام و با هدف پاسخگويي به نيازهاي ديني، فرهنگي، آموزشي و اجتماعي تأسيس شد و داراى بيش از يكصد اتحاديه و همين تعداد امام است. رياست اين مؤسسه را مصطفى دوگان، 38 ساله و فرانسوى - ترك تبار بر عهده دارد. مركز اورپايي "سريسي" كه مركزي پژوهشى و اطلاعاتي در خصوص اسلام، به شمار مي رود اين فدراسيون را از لحاظ اقتصادي تأمين مي كند.

مسجد پاريس

مسجد پاريس

مسجد پاريس كه مركزي فرهنگي - اسلامي به شمار مي رود و بيش از 200 انجمن محلي را تحت پوشش خود قرار داه است در سال 1926 به خاطر حق شناسى از سربازان مسلمانى كه در جنگ اول جان خود را فداى جمهورى فرانسه كرده بودند، ساخته شد. اين مسجد در يكى از محلات پرجمعيت و فقيرنشين پاريس واقع شده است. تا سال 1993 ، بودجه اين مسجد از سوي عربستان سعوي تأمين شد، اما امروزه اعضاي آن كه اكثرشان  مراكشي تبار هستند مسجد پاريس را از حيث اقتصادي حمايت مي كنند. شايان ذكر است اين مسجد روابط بسيار نزديكي با دولت الجزاير دارد.

به گزارش "مهر"، در زمينه رهبرى مسلمانان فرانسه، بين مسجد پاريس و فدراسيون ملى مسلمانان فرانسه كه ارتباطات نزديكى با اتحاديه اسلامى و عربستان سعودى دارند، همواره رقابتى علنى وجود داشته است. به نظر مى‏رسد مسجد پاريس در اين راه امتيازاتى به دست آورده و از پشتيبانى دولت فرانسه نيز برخوردار شده است.

اتحاديه سازمانهاى اسلامى فرانسه

اتحاديه سازمانهاى اسلامى فرانسه كه در سال 1983 تأسيس شد، به عنوان شاخه فرانسوي اتحاديه سازمانهاي اسلامي در اروپا محسوب مي شود و يك ائتلاف از انجمهاي  اسلامى محلي است. اگر چه مركز اين اتحاديه  در پاريس است، در شرق و مركز فرانسه نيز فعال است. 30 انجمن محلى به طور كامل حامى اتحاديه سازمانهاى اسلامى فرانسه هستند و هر كدام ده درصد سرمايه خود را به سازمان اختصاص مى‏دهند. همچنين در حدود 50 انجمن وابسته به اين اتحاديه وجود دارند كه 5 درصد سرمايه خود را بدان اختصاص مى‏دهند.

هدف اصلى اتحاديه سازمانهاى اسلامى فرانسه، پيشرفت فرهنگ اسلامى با استفاده از ابزار قانونى و كمك به مسلمانان فرانسه براى انجام اعمال ديني آنها است. رهبران اين اتحاديه به دنبال حمايت از انجمنهاي اسلامى محلى جهت انجام فعاليتهاى ديني و آموزشى هستند. براى مثال، يك كميسيون آموزشى به جمعيتهاى محلى جهت تدريس قرآن و عربى كتاب اهدا مى‏كند. همچنين، آنها روشهاى آموزشى مربوط به نيازهاى كودكان مسلمان مقيم فرانسه است را با هدف حمايت از كودكان در برابر فريبهاي غربي توسعه داده‏اند.