داستان هدیه نوروزی که برای حضرت علی(ع) آوردند/ نگاهی به پیشینه "عيدي دادن"

هديه و عيدي دادن به مناسبت نوروز رسمي دیرینه است. كتاب هاي تاريخي از پيشكش ها و بخشش هاي نوروزي در ادوار پيش از اسلام و بعد از اسلام خبر مي دهند، از رعيت به پادشاهان و حكمرانان، از پادشاهان و حكمرانان به وزيران، دبيران،كارگزاران و شاعران و از بزرگترهای خاندان به كوچكترها به ويژه به كودكان.

رسم هديه دادن نوروزي را، ابوريحان بيروني از گفته آذر باد موبد بغداد چنين آورده؛ نيشكر در ايران، روز نوروز يافت شد پيش از آن كسي آن را نمي شناخت. جمشيد روزي ني اي ديد كه از آن كمي به بيرون تراوش كرده، چون ديد شيرين است امر كرد، اين ني را بيرون آورند و از آن شكر ساختند ومردم از راه تبرك به يكديگر شكر هديه كردند و در مهرگان نيز تكرار كردند و هديه دادن رسم شد.(آثار الباقيه، ص 328)

پيشكشي رعيت"تاجر، صنعتگر،كشاورز"و حاكمان ولايت به پادشاهان و خلفا در واقع بخشي از باج و خراج و ماليات سالانه بود كه گفته يا نگفته به آن متعهد بودند و خزانه كشور از آن آبادان بود.

ابوريحان بيروني مي نويسد؛ پادشاهان ساساني آنچه را كه پنج روز عيد"به ترتيب اعيان، دهقانان، سپاهيان، خاصان و خادمان"هديه آورده بودند روز ششم امر به احضار مي كرد و هر چه قابل خزانه بود نگه مي داشت و آن چه مي خواست به اهل انس و اشخاص كه سزاوار خلوتند مي بخشيد.

"كمپفر" سياح دوره صفوي، از هديه هاي حاكان و ثروتمندان محلي كه براي شاه سليمان مي آوردند به عنوان "سومين بودجه دربار"ياد مي كند. تاورنيه هديه يكي از حاكمان را به پادشاه "ده هزار اشرفي"ذكر كرده و شاردن هديه هاي به پادشاه را حدود 2 ميليون فرانك تخمين مي زند.

دروويل مي نويسد؛ اين هديه هاي نوروزي علاوه بر طلا،جواهر و سكه هاي زر، عبارت از اسب هاي اصيل، جنگ افزار، پارچه هاي گرانبها و شال هاي كشمير و پوست هاي ممتاز و قند و قهوه و چاي و مربا است.

در كتاب هاي تاريخي و ادبي، بيش از همه از هديه پادشاهان به شاعران سخن رفته، هديه اي كه بنابر رسم براي سرودن قصيده ها و مديحه هاي نوروزي داده مي شد. هديه به شاعران در جشن نوروز كه انگيزه و وسيله اي براي سرودن شعر و مديحه بود در واقع نوعي حقوق ماهانه و سالانه شاعر به شمار مي رفت. اين بخشش ها گاه به اندازه اي بود كه مي توانست شاعري را توانگر سازد. رسم و ضابطه پيشكش هاي سنگين بها به پادشاهان و حاكمان تا دوره مشروطيت رايج بود.

امروز رسم عيدي دادن در بين همه قشرها و خانواده ها و سازمان ها دولتي و خصوصي پابرجاست و در سازمان هاي دولتي رسميت يافته است. عيدي دادن به جوانان و كودكان در خانواده، به كسان كم در آمد و خدمتگزاران در محيط كار، به رفتگر، به نامه رسان و...در عين حال نوعي جبران زحمت و انتظار خدمت است. عيدي هاي امروز بيشتر به صورت نقد و اسكناس نو است. بانك ها پيش بيني تهيه"اسكناس نو"كرده و در اختيار مشتريان مي گذارند. در جامعه كشاوري،روستايي و عشايري در گذشته اي نه چندان دور،پيشكش هاي نوروزي فراورده محلي بود و بخشش ها  كالا و فراورده غير محلي.

هديه دان كه به مناسبت هايي چون عيد، موفقيت، مسافرت، تولد، ازدواج، مرگ و..است. به ويژه در خانواده هاي سنتي داراي اهميت و مفهومي در خور توجه است. البته اين باور وجود دارد كه گرفتن عيدي از دست كسان مورد احترام"از نظر سني، منزلتي، خويشاوندي، علمي، نسبي و.."تبرك و داراي شگون است.

از اميرالمونين علي (ع) روايت شده است كه ايرانيان ظرفهاي حلوا براي او هديه آوردند، پرسيدند اينها چه هستند؟گفتند؛ هديه نوروزست. پس گفت؛همه روزها نوروز باشد. پس شيريني را خورد و نديمان را بخوراند و ظرف ها را بين مسلمين قسمت كرد. (المحاسن و الاضداد، ص 395)

در نوروز جامي سيمين كه پر از حلوا بود براي پيغمبر(ص) هديه آوردند و آن حضرت پرسيد كه اين چيست؟گفتند امروز نوروزست. پرسيد كه نوروز چيست؟گفتند عيد بزرگ ايرانيان است. (ترجمه آثار الباقيه ص 279 و 556 )