جستجوی تاریخ در کهن دیار فراهان/ افسانه های ساخته شده از ذلف آباد

به گزارش خبرنگار مهر، در سه کيلومتري شمال شرق شهر فرمهين ودرکنار محور ارتباطي فرمهين به تفرش، در میانه دشت فراهان برآمدگی ها و تل هایی وجود دارد که شهر زیرزمینی ذلف آباد (دلف آباد) در آن واقع است. وجود راه های زیرزمینی در این شهر و مدفون شدنشن در زیر خاک باعث شد تا مردم فراهان افسانه های زیادی در باره اش بسازند.

مردمان امروز همیشه به دنبال نشانه هایی از زندگی و روش زیست گذشتگان خود بوده اند، گاه در جریان کاوش های باستان شناسان مناطق و زیست گاه هایی کشف می ود که نه تنها این بخش از نیاز انسان امروزی را برآورده می کند بلکه باعث حیرت و شگفتی نیز می شود. شهر زیزمینی ذلف آباد یکی از این مکان های تاریخی است که می تواند ظرفیت ویژه ای برای گردشگری و جذب توریست باشد.

بزرگترین محوطه تاریخی کشف شده در استان مرکزی

در تاریخ آمده است که شهر زیرزمینی ذلف آباد در دوره ایلخانان بنا نهاده شده است و توسعه آن در زمان تیموری و صفوی انجام شده است. منطقه تاریخی ذلف آباد به دلیل وسعت و غنای فرهنگی یکی از بزرگترین محوطه های تاریخی استان مرکزی به شمار می آید.

از ذلف آباد در منابعی چون نزهت القلوب حمدالله مستوفی در سده هشتم هجری قمری به عنوان یکی از بزرگترین روستاهای فراهان نام برده شده است. در منابع دور قاجار نیز به آن اشاره شده است. در تمامی این منابع از وجود شهری زیر زمینی در محوطه یادشده و شکل گیری ساختارهایی اولیه آن به ابودلف عباسی انتساب داده شده است.

اسم اصلی این شهر دلف آباد ، برگرفته از نام بانی آن بوده است. آثار تاریخی با ارزشی در این منطقه کشف شده است که نشانگر این است که قبل از ابودلف ها نیز مردمان متمدن و صنعتگری در آن زیست می کرده اند. در این شهر  آثار باستانی چون سکه ها و ظروف سفالی کشف شده است برخی از این آثار متعلق به 800 سال قبل می باشند.

کاوش در خصوص این منطقه حفاظت شده از سال 88 آغاز شده است و تاکنون نتایج خوبی بهمراه داشته است. این شهر بر اساس مطالعات بعمل آمده محوطه ای وسیع بالغ بر ۱۱۰ هکتار است.  این شهر به احتمال زیاد دارای بخش های مختلف و طبقه بندی مشاغل بوده و از وجود ساختارهای عمومی در ارتباط با مذهب و زندگی روزمره و محله هایی برای معیشیت طبقات اجتماعی چندگانه بهره می برده است.

بر اساس این پژوهش ها ساختارهای مسکونی و عمومی از جمله بقایای یک حمام کشف شده است. بقایای کشف شده حمام در ذلف آباد فراهان یکی از نخستین نمونه های پلان کامل کاوش های دوره ایلخانی و تیموری است که در آن جزئیات مختلف شامل گرمخانه، سربینه، خزینه، تون، سیستم دفع فاضلاب و حوضچه های شستشو و مخزن آب وجود دارد.

کشف یک میدان بزرگ از جنس قلوه سنگ و ساروج با ارتفاع بیش از یک متر در مرکزمحوطه در جوار بنای حمام از دیگربخش های بیرون آمده از دل خاک است، در میان این میدانگاه به وسعت حدود 200متر مربع چاهی متصل به کانالهای رشته قنات تعبیه شده است.

بر اساس کاوش ها و تحقیقات ،محوطه تاریخی ذلف آباد به عنوان شهری آباد و با مردمی شیعه مذهب که زندگی آنان مبتنی بر بهره وری از کشاورزی و دامداری و تولید بوده شکل گرفته است.

این شهر به دلیل موقعیت استراتژیک در شاهراه تجارت قم ، تهران و اصفهان واقع شده بود. ساکنان این محل بر اساس مبادلات فرهنگی و تجاری برخی از مواد و مصالح مورد نیاز در شکل بخشی به ساختارهای معماری و برخی از فرآورده های مورد نیاز برای زندگی روزمره را  از طریق مبادلات تجاری تامین نموده و خود دست به تولید برخی دیگر زده اند.

بر اساس آنچه در "ناسخ التواريخ" و "روضه الصفا" آمده، شهر زيرزميني ذلف آباد ، در قرن ششم تا نهم هجري قمري شهري آباد و بزرگ بوده که بود. بنا به روايات تاريخي اين شهر در دوره قاجاريه پس از شورش مردم عليه حاکمان وقت تخريب شده و بنا به روايت ديگر پس از زلزله اي مهيب زير خاک مدفون شده است.

امامزاده احمد بن علی (ع)

این امامزاده در چهار کیلومتری شهر فرمهین و در کنار شهر تاریخی ذلف آباد قرار دارد. ایشان از فرزندان امام موسی کاظم (ع) هستند. این امامزاده از آثار دوره ایلخانی است.

امامزاده حسن الافطس (ع)

این امامزاده گرانقدر از فرزندان امام سجاد (ع) است و در روستای اسفین در نزدیکی فرمهین مدفون است. تاریخ شهادت وی به سال 146 هجری قمری می رسد.

کاروانسرای دولت آباد

کاروانسراي مجدالملك روستاي دولت آباد فراهان يكي از بناهاي تاريخي ومذهبي منطقه فراهان در استان مركزي است كه در بيش از يك قرن پيش ساخته شده است.

این کاروانسرا در مسير راه كربلا 116 سال پيش توسط مرحوم ميرزا حسين خان تفرشي در 5 هزار مترمربع زمين و 4 هزار متر مربع بنا ساخته شده و يكي از آثار ارزشمند ديدني منطقه فراهان است.

بانی این کاروانسرا این مکان را برای جهت رفاه حال زائران کربلا ساخت و به این ترتیب مردم روستای دولت آّباد از  زائران پذیرایی می کردند.

مصالح اصلی این کاروانسرا آجر و ساروج است و در آن اتاق های کوچکی با بخاری آتشی و یک اصطبل برای نگهداري اسب و شتر با انباري علوفه وغلات كه با معماري زيباي آن زمان ساخته شده است، وجود دارد.

تکیه فرمهین

این تکیه یکی از آثار تاریخ شهرستان فراهان واقع در فرمهین است. این اثر مربوط به دوران قاجار است و بعنوان اثری ملی ثبت نیز شده است.

بخش تاریخی خنجین

بخش تاریخی خنجین در فراهان استان مرکزی یکی از مناطق گردشگری است. از نظر زمین شناسی این منطقه در دوران دوم تشکیل شده و در منطقه فسیل های دریایی خصوصاً از نوع میراستو مربوط به دوره کرتاسه از دوران مزوزوئیک متعلق به 65 تا 100 ملیون سال قبل یافت می شود . از مناطقی که بیشترین فسیل ها یافت شده ، می توان به کوههای وفس، خنجین، روستای فردقان و نیز در اطراف سد بزرگ خاکی خنجین واقع شده اشاره کرد .

حمام قدیمی خنجین

از اماکن  تاریخی بخش خنجین می توان به حمام قدیمی خنجین اشاره کرد که بنا به گفته برخی محققین ، مهندسان این حمام اصفهانی ها بوده و در شهر اصفهان نیز حمامی شبیه به این بنا وجود دارد . این اثر مربوط به دوره قاجار است که در سال 86 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آتشکده فردقان (فردغان- بردجان)

در روستای فردقان در دوازده کیلومتری شمال خنجین آتشکده ای وجود داشته که متشکل بر چهار سالن که در وسط این سالنها آتشی وجود داشته (که همواره روشن بوده و تا ۲۸۲ قمری می سوخته است) و از این جا آتش مقدس را به سایر نقاط می برده اند که پس از مدتی بر اثر سیل، این آتشکده زیر گل و لای مدفون شده است .

 این آتشکده یکی از سه آتشکده بزرگ (دوره ساسانیان) در بین زرتشتیان ایران باستان بوده است شایان ذکر است که جاده ابریشم نیز از همین منطقه عبور می کرده است. در حال حاضر بقایای این آتشکده در زیر ساختمانهای امروزی روستای فردقان مدفون می باشد. این اثر در سال 87 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تپه آسیاب خرابه گورچان

تپه آسیاب خرابه مربوط به هزاره سوم و چهارم قبل از میلاد است که در روستای گورچان به فاصله شش کیلومتری از مرکز بخش خنجین واقع شده است. این اثر در سال 87 به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تپه قلعه خنجین

تپه قلعه خنجین مربوط به دوره اشکانیان است که در قسمت شمالی شهر خنجین واقع شده است. این اثر در سال 86 بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. همچنین در مجاورت این تپه غاری قرار گرفته که قدمت آن مشخص نبوده و نیاز به کاوشهای باستان شناسی دارد.

فراهان در جنوب اراک، ناحیه بسیار کهن است که از دوران مادها یادگارهایی در خود نگه داشته است. فراهان مهد تمدن و خاستگاه اندیشمندان و شخصیت های برجسته است که هرکدام مایه فخر و مباهات ایرانیان است.

زادگاه بزرگانی چون قائم مقام فراهانی، شیخ الفقها آیت الله اراکی، استاد فتحعلی واشقانی فراهانی در روزهای با طراوت بهار میزبان خوبی برا ی گردشگران خواهد بود.یاز انسان امروزی را برآورده می کند بلکه باعث حیرت و شگفتی نیز می شود. شهر زیزمینی ذلف آباد یکی از این مکان های تاریخی است که می تواند ظرفیت ویژه ای برای گردشگری و جذب توریست باشد.