مفهوم شعر انقلاب نیاز به بازتعریف دارد/ تریبون دادن به همه صداها محال نیست

به گزارش خبرنگار مهر، نشست خبری هشتمین جشنواره شعر فجر صبح امروز یکشنبه 24 فروردین با حضور عبدالجبار کاکایی دبیر این جشنواره و فاطمه راکعی، محمدعلی بهمنی و سعید بیابانکی از اعضای شورای سیاست گذاری و همچنین قادر طراوت پور دبیر اجرایی این جشنواره برگزار شد.

در ابتدای این نشست خبری پوستر این جشنواره رونمایی شد که در طراحی آن شعر چو ایران نباید تن من مباد خودنمایی می‌کرد.

انتخاب کاکایی و پیام دموکراتیک آن

در ادامه قادر طراوت پور دبیر اجرایی این جشنواره در سخنانی با اشاره به تغییرات ایجاد شده در دولت و مدیریت ارشد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 92 اظهار کرد: آقای جنتی با حضورشان در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و در دیداری که با اصحاب فرهنگ و هنر داشتند عنوان کردند که سیاست ایشان تمایل به حضور همه اصحاب فرهنگ و هنر در عرصه های اجرایی است و این موضوع را به مانند یک فرصت می پندارد به تبع همین اظهارات بود که ایشان دستور دیدار خصوصی با چهره‌های شعر معاصر را در سال گذشته دادند که به همین دلیل در تاریخ 25 شهریور ماه سال گذشته این دیدار با حضور چهره های موثر شعر معاصر برگزار شد.

طراوت پور ادامه داد: لب کلام آن جلسه این بود که در برنامه های شعری مجموعه وزارت ارشاد باید مجموعه تمام اهالی شعر و ادبیات حضور داشته باشند و دروازه‌ها به روی همگان باز باشد. به عبارت دیگر ایشان عنوان کردند هر آن کسی که دل در گرو ادبیات دارد فضا برای او باز است. در ادامه تغییرات در سطح وزارتخانه نیز دفتر شعر و ادب از حوزه وزارتی به معاونت فرهنگی نقل مکان کرد و پس از آن نیز به دلیل زمان صرف شده برای انتصاب معاونت فرهنگی اجرای برخی برنامه ها زمانبر شد.

وی افزود: آقای صالحی پس از طرح بحثی که با ایشان در مورد جشنواره داشتیم با درنگ بیشتری به مساله جشنواره شعر فجر نگاه کردند و در نهایت با دو ملاک، شورای سیاست گذاری جشنواره شکل گرفت. نخست حضور چهره های شاخص، دوم استفاده از تجربه های اجرایی سال های گذشته این جشنواره که در نهایت نیز اعضای شورای سیاست گذاری با حکم آقای وزیر انتخاب شدند. البته افراد دیگری هم بودند که می توانستند عضو شورا باشند اما سیاست آقای جنتی این است که تعداد زیاد افراد در این شورا فرصت اجرایی آن را کاهش می دهد. همچنین در جلسه ای که در 9 دی ماه سال گذشته برگزار شد شورای سیاست گذاری از وزیر ارشاد خواستند که انتخاب دبیر جشنواره از کانال آنها صورت بپذیرد که این موضوع پذیرفته شد و در نهایت از 3 کاندیدایی که وجود داشتند آقای عبدالجبار کاکایی به عنوان دبیر انتخاب شدند.

به گفته طراوت پور این انتخاب دو پیام مشخص داشت که به ترتیب شامل انتخاب کاملاً دموکراتیک دبیر جشنواره و دیگری تبعیت وزیر از نظر ارایه شده توسط شورای سیاست گذاری بود.

امیدوارم جشنواره امسال آخرین جشنواره دولتی شعر باشد

در ادامه این نشست عبدالجبار کاکایی دبیر هشتمین جشنواره شعر فجر در سخنانی عنوان کرد: آرزوی قلبی من این است که این جشنواره آخرین جشنواره شعری باشد که دولت متولی آن است و البته خود آقای جنتی نیز این موضوع را به زبان رانده اند. امیدواریم که شاعران بتوانند به سمتی بروند که جشنواره خودشان را به واسطه خودشان و با توان اقتصادی اتحادیه ها و اصناف مرتبط با خودشان پیش ببرند.

وی در ادامه با اشاره ترکیب شورای سیاست گذاری جشنواره شعر فجر آنها را انتخاب شده از میان طیف شاعران انقلاب اسلامی عنوان کرد و گفت: این انتخاب در وهله نخست شائبه هایی را به وجود آورد. تلاش ما در جشنواره هشتم همگرایی برای حضور تمامی نهله های فکری بود که برخاسته از یک گفتمان هستند اما این سوال از ما مطرح می شد که آیا چنین ترکیبی در شورای سیاست گذاری توان این همگرایی را دارد. پاسخ من این است که این امکان وجود دارد و استعداد ظهور و بروز آن نیز مشاهده می ‏شود. کما این که در شعار ما که به تایید شورای سیاست گذاری نیز رسیده است دعوت از صداهای متفاوت به وضوح عنوان شده است.

وی ادامه داد: البته پیشنهادهایی برای افزودن چهره‌های دیگری هم به این شورا وجود داشت که مورد توافق اعضای شورا هم بود اما بنا به مصالحی این اتفاق نیفتاد و تنها شاعران منصوب به انقلاب میزبانی جشنواره و عضویت در این شورا را پذیرا شدند. با این حال در رسیدن به تصمیم‌های مشترک عقلانیت در شورا حاکم است و به انتخاب ها کمک می کند و شعار همگرایی هم شعاری است که بر مبنای همین عقلانیت شکل گرفت.

کاکایی افزود: معتقدیم که تریبون دادن به تمامی صداها نباید محال باشد و تنوع سلیقه ها نباید حمایتها را به سمتی خاص سوق دهد. به همین خاطر بود که شورا سعی کرد به بازتعریف شعر انقلاب برای ایجاد همگرایی بیشتر برسد.

دبیر هشتمین جشنواره شعر فجر تصریح کرد: آن چه که بعد از انقلاب در قالب شعر تولید شده توسط افرادی است که همه مومن به انقلاب 57 بودند و به همین خاطر شعر انقلاب است، هر چند که برخی آنها در سال های بعد سلایق شان تغییر کرد و در مواردی به نقد حاکمیت هم پرداختند اما هیچکدام خارج از چتر شعر انقلاب نمی تواند خود را تعریف کند کما اینکه در سال های قبل از پیروزی انقلاب و در جریان جنبش مشروطه نیز شاعرانی مانند میرزاده عشقی و بهار و ... با تنوعات و گرایش های فکری مختلفی فعالیت می کردند اما همگی شاعر مشروطه بودند.

کاکایی افزود: تاریخ همه شاعران نسل انقلاب را شاعر انقلاب می داند حتی اگر برای شعر انقلاب تعاریف متفاوت و متضادی را بگوییم. به همین خاطر ما در شورای سیاست گذاری جشنواره به منظور دعوت از صداهای متفاوت نیاز به تشکیل یک کمیته علمی یا اتاق فکر را احساس کردیم که می توانست در نزدیک کردن گروه های ادبی مولود ایجاد فکرهای تازه قرار بگیرد.

وی افزود: اساس کار ما این بود نهله ها و چهره های مختلف ادبیات و شعر را تنها با شاخص ادبیات به این جشنواره دعوت کنیم که این مساله موجب تضارب آرا نیز شد البته چند تن از شاعران توان همکاری با این اتاق فکر را نداشتند و یا نمی توانستند آن را تحمل کنند و از مجموعه خارج شدند که افرادی جایگزین آنها شدند اما در نهایت آن چه مد نظر بود در حال شکل گیری است.

کاکایی ادامه داد: ماحصل کا ما این است که بسیاری از شاعرانی که سال ها قبل به جشنواره های دولتی توجه نمی‌کردند در ذهنشان این سوال به وجود آمده که آیا می شود تحت حمایت وزارت ارشاد هم جشنواره‌ای داشت که در آن تمامی صداها دیده شود؟ من چشم اندازم مثبت است و امیدوارم که این موضوع خودش را نشان دهد. کما این که با تشکیل کمیته های داوری ما این مساله جدی تر خودش را نشان خواهد داد.

وی در ادامه با اشاره به بخش شعرخوانی این دوره از جشنواره که طی مدت 4 شب در تهران برگزار خواهد شد، گفت: در این برنامه سعی کردیم از همه صداهای متشخص در شعر ایران دعوت کنیم و کمیته علمی هم در حال آماده سازی اسامی آن است. مبنای دعوت ما از افراد نیز تشخص ادبی و خلاقیت شعری آنها است.

در ادامه این مراسم محمدعلی بهمنی نیز در سخنان کوتاهی خوشحالی خود را از برگزاری این اتفاق ادبی عنوان کرد و پس از وی فاطمه راکعی از اعضای شورای سیاست گذاری جشنواره دقایق کوتاهی به سخنرانی پرداخت.

تعبیری تازه از شعر انقلاب

وی با اشاره به اینکه آن چه که در دولت تدبیر و اعتدال و امید انتظار می رود که در عرصه های فرهنگی رخ دهد در بخش شعر در حال رخ دادن است، گفت: آقای جنتی در دیدار خصوصی شان با شاعران و پس از آن سخنان ارزشمند آقای روحانی در تالار وحدت این نوید را دادند که چنین اتفاقی در ادبیات و فرهنگ ما خواهد افتاد.

راکعی در ادامه با بیان اینکه  دو تعبیر از جشنواره شعر فجر همواره وجود داشته است، گفت: یک تعبیر متعلق به برخی عزیزان عرصه شعر انقلاب است که چون فکر می کردند نام این جشنواره، جشنواره شعر فجر است تنها باید با مضامین و فرهنگ شعر انقلاب در آن حضور پیدا کرد که البته این مساله در جای خود درست است. تعبیر دیگر هم این بود که می توان متناسب با پیروزی انقلاب در کشور صداهای مختلفی را و سلیقه های متعدد را به رسمیت شناخت و گاه از آنها تجلیل کرد. در جشنواره شعر فجر هم مانند جشنواره فیلم فجر می توان عمل کرد و از شعر ایران اسلامی به ما هو شعر تجلیل کرد و شرایطی فراهم کرد که همه زبان های شعری کشور در آن حضور داشته باشند؛ کسانی که شعرشان در داخل کشور مجوز انتشار دارند و کسانی که اشعارشان پرچم بلند شعر ایران است اما در نهله های مختلف فکری این جریان را به پیش می برد. ما در شورای سیاست گذاری جشنواره تعبیر دوم از شعر انقلاب را در نظر گرفتیم و همه ما خوشحالیم که جمع شاعران انقلاب به این تصمیم رسیدند که هم به نفع شعر است و هم به نفع سیاست عمومی کشور.

توجه به گفتمان‌های مستقل شعر ایران

سعید بیابانکی دیگر شاعر حاضر در این نشست نیز در سخنان کوتاهی عنوان کرد: شاعران بلاواسطه سازندگان فرهنگ به شمار می روند و در سالی که نام آن فرهنگ است نقش پررنگ تری را برای خود متصور هستند چرا که متعالی ترین و ماناترین مفاهیم را آنان را می سازند.

وی افزود: شعر در ذات خود جشنواره پذیر نیست. در طول این 8 دوره از جشنواره نیز مدل‌های مختلفی امتحان شد تا بتوانیم این موضوع را در قالب یک جشنواره وارد کنیم و در نهایت در این دوره به شعار چند صدایی رسیدم من معتقدم در روزگاری هستیم که شعر انقلاب و مفهومش نیاز به بازتعریف دارد اگر در دهه 60 شاعران حوزه هنری را به عنوان شاعران انقلاب می شناختند الان اما تئوری‌هایی مطرح شده که با آن تعاریف متفاوت است و حتی می بینیم که گفتمان انقلاب در شعر تغزلی عاشقانه و شعر اجتماعی هم وارد شده به همین خاطره معتقدم بهتر است از عنوان شعر عصر انقلاب و دوره انقلاب اسلامی استفاده کنیم.

وی تاکید کرد: می دانیم که گفتمان انقلاب و مستقل دو گفتمان مجزا از هم هستند. در 7 دوره گذشته جشنواره شعر فجر بیش از هر چیز به گفتمان انقلاب توجه شد و به خارج از این گفتمان توجهی نشد. سیاست امسال جشنواره بر این است که به گفتمان های مستقل بیشتر توجه کنیم و آنها را در اتاق فکر و داوران جشنواره بیشتر وارد کنیم.

بیابانکی همچنین گفت: همه معتقدیم که یک معیار را برای حضور در تریبون های دولتی باید پذیرفت و آن قانون نشر در کشور است. اگر خیلی از آثار با این قانون مجوز گرفته‌اند و چاپ می‌شوند این که بگوییم نباید صاحبانش را و خود آن آثار در جشنواره حضور داشته باشند یک نقض غرض است. از سوی دیگر معتقدم باید به سمت جدایی از بدنه دولت حرکت کنیم و شرایطی را فراهم کنیم تا لااقل یک نهاد مستقل تر مانند دانشگاه ها به برگزاری این جشنواره بپردازد تا میل به حضور جریان های دیگر را نیز در آن به وجود آورد.