مجادله تند و تیز موافقان و مخالفان خرید دولتی کتاب در رسانه ملی

به گزارش خبرنگار مهر، بخش دوم از برنامه مناظره تلویزیونی با موضوع بررسی مشکلات صنعت نشر در کشور با طرح سوال نظرسنجی این برنامه منبی بر تاثیر قیمت کتاب بر میزان مطالعه از سوی مجری برنامه آغاز شد و در پاسخ به آن علی اکبر تورانیان عضو هیئت مدیره انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی اظهار کرد: مقام معظم رهبری هم اذعان داشته اند که کتاب گران است. نمی توانیم که منکر شویم الان کشور ما در یک جنگ اقتصادی قرار دارد. پس به نظر من راهی نداریم جز اینکه برابر با آنچه رهبری فرمودند  امسال به مدیریت جهادی در حوزه فرهنگی بیاندیشیم.

وی در ادامه به دو بعد اساسی در حرکت به سمت رونق بازار نشر اشاره کرد و گفت:  تولید داخلی کاغذ در حالی حاضر در کشور ما جوابگوی نیازهای ما نیست. در سال های گذشته فرصت هایی بود که بتوانیم کارخانه های تولید کاغذ را بهینه سازی کنیم اما  مسئولان به این فرصت ها توجه نکردند و نتیجه این شد که کارخانه های تولید کاغذ ما امروز فرسوده و خارج از استاندارد شده اند و یا کارخانه ای مثل کاغذ کارون را که می شد چند سال قبل با 100 میلیارد تومان بهینه سازی و راه اندازی کرد را خواباندیم. به نظر من راه حل این مساله این است که دولت این کارخانه ها را برای راه اندازی به صورت شرکت سهامی عام به مردم واگذار کند.

تورانیان ادامه داد: در موضوع واردات کاغذ هم دولت اگر دوست دارد کاری را انجام دهد باید  موانع واردات کاغذ را بردارد و طوری نباشد که وارد کننده کاغذ 5 ماه در نوبت بماند.

معلوم نیست با خودکفایی کاغذ کتاب ارزان شود

پس از این اظهارات تورانیان علی شجاعی صائین در واکنش به اظهارت وی گفت: درست است که قیمت کاغذ گران است اما همه مشکل ما در نشر قیمت کاغذ نیست. کتابخانه ها ما هم در کشور چندان پر رونق نیست. پس می بینیم که مشکل چند وجهی است. به نظر من سایر بخش های اقتصادی کشور هم  در کار رونق صنعت چاپ و نشر نقش خود را ایفا نکردند و لذا معلوم نیست که اگر الان کاغذ حیث تولید در کشور ما خودکفا شود منجر به ارزان شدن کتاب بشود؟ چرا به این مساله فکر نمی کنیم که در ایران بسیاری از خانواده ها حاضرند شهریه های سنگین برای مدارس فرزندانشان پرداخت کنند اما حاضر به پرداخت هزینه برای خرید کتاب نیستند.

خرید کتاب دولتی فساد زاست

سخنران سوم این بخش از مناظره حمید باباوند مدیر انتشارات همشهری بود که اظهارات وی با واکنش های منفی زیادی از سوی مخاطبان و میهمانان مناظره روبرو شد.

وی در پاسخ به سوال طرح شده از سوی مجری برنامه در مورد مشکل اصلی صنعت نشر گفت: من سال ها قبل به آن معاون وزیر ارشادی که موضوع خرید 700 نسخه از هر کتاب منتشر شده در کشور را باب کرد گفتم  که این مساله فساد می آورد چون تمامی هزینه های تقبل شده از سوی ناشر برای انتشار کتاب را تقبل می کند و دیگر معلوم نیست بخش خصوصی با چه نگاهی حاضر باشد کتابش را بفروشد.

باباوند افزود: وقتی شروع به تزریق پول نفت به بدنه نشر می کنیم، ناشر به جای فروش کتاب به مخاطب از این پول بهره می ّرد و کتابش را محبوس می کند.

مدیر انتشارات همشهری با اذعان بر اینکه داشتن کتابی با شمارگان 50 هزار نسخه به معنی مصیبت نیست، گفت: در سفری که به فرانسه داشتم در انتشارت گالیمار دیدم که کتابی با قدمت 70 سال پس از انتشارش، هنوز در انبار ناشر وجود دارد. در آنجا شمارگان کتاب برای ناشر از 500 نسخه شروع و تا 50 هزار نسخه ادامه پیدا می کرد، ما ولی چون تولید کتابمان تنها فروش داخلی دارد فکر می کنیم که تیراژمان کم است.

وی همچنین اذعان کرد اگر صنعت نشر در کشور ما کاری جدی نبود از دل آن اینهمه ناشر و فعال اقتصادی جدی بیرون نمی آمد.

مشکل کتاب، نخریدن نیست در دسترس نبودن است

بعد از این اظهارات باباوند نادر قدیانی رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان در واکنش به باباوند اظهار کرد: در دهه گذشته مسئولان ما به سمت سینما و تئاتر گرایش پیدا کردند و از نشر غافل شدند در حالی که اقتصاد نشر چندین برابر اقتصاد سینماست وتاثیرگذاری بیشتری دارد، متاسفم که ما شورای عالی سینما را درست می کنیم اما شورای عالی کتاب نه. به اعتقاد من اگر می شد راهی پیدا کرد تا کتاب را راحت به دست مردم برسانیم مشکلات بسیاری از ما حل می شد لازم نیست همه کتاب را بخرند بلکه کتاب باید در دسترس باشد. سئوال من این است که آیا شورای شهر نمی تواند قانونی تصویب کند که در مجتمع های مسکونی 20 یا 30 واحدی همانطور که تامین پارکینگ الزامی است ساخت یک کتابخانه هم الزامی باشد؟ مگر مردم ما چقدر می توانند کتاب بخرند؟

وی همچنین افزود: ارشاد در جشنواره هایش به ناشر شفاهی می گوید هزار نسخه از تو می خرید و بعد زمانی که می خواهند بخرند 500 نسخه بیشتر نمی خرند و اگر چاپ کتاب تمام شده باشد و در چاپ جدید قیمت کتاب تغییر کند دیگر اصلا نمی خرد.

قدیانی ادامه داد: درست از قیمت کاغذ گران شده اما آیا قیمت نان و پنیر گران نشده پس می بینیم مسئله تنها کاغذ نیست مسئله ثبات نداشتن قیمت هاست من جمله قیمت دلار است. من حمایت های زیربنایی را می پذیرم و به عنوان ناشر به آن امید دارم اما حمایت موردی را نمی پسندم.

رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان در ادامه با تاکید بر اینکه صنعت نشر کشور نیازمند مدیریت واحد است گفت: چرا در فروشگاههایی مانند شهروند و رفاه غرفه های فروش کتاب اثاری سطحی ارائه می کنند که مخاطب ندارد اما در فروشگاهی مانند هایپراستار که مدیریت یکپارچه خارجی دارد کتاب به فروش می رسد چرا در نمایشگاه کتاب که تخفیف می دهیم مردم می آیند و کتاب می خرند و چرا باید بشنویم که 200 عنوان کتاب از اساتید دانشگاههای ما را ناشران خارجی چاپ کرده اند.

از تبلیغ کتاب و ترویج کتابخوانی نباید غافل شد

در ادامه برنامه میثم نیلی نیز در واکنش به اظهارات باباوند اظهار داشت: موضوع تولید، توزیع و ترویج هر سه در کنار هم در کنار نشر باید مورد توجه قرار بگیرند حمایت دولت از خرید کتاب وظیفه دولت است چون دولت موظف به خدمت رسانی به مردم است اما چه کتابی؟ خیلی از ناشران کتابهای خوبی دارند که بازار پسند نیست مثلا دانشنامه یادائره المعارف است که باید برود در کتابخانه ها اما دولت به جای حمایت از این کتابها غیر هدفمند حمایت کند نتیجه همین می شود که هست.

نیلی ادامه داد: دولت قبل یارانه کاغذ را حذف کرد و آن را به مخاطبان داد. بعد از مدتی هم اعتبارات کم شد ولی هیچ اتفاق زیرساختی نیفتاد به نظر شما مشکل ما بودن یازده هزار ناشر است یا نداشتن 11 هزار کتابفروشی؟ به اعتقاد من مشکل اینجاست که دولت به زیرساخت های توزیع نگاه سرمایه گذاری نداشته.

مدیرعامل مجمع ناشران انقلاب اسلامی افزود: خیلی اوقات در کشور ما انگیزه ای برای کتابخوانی نیست پس باید به سمت تبلیغ و ترویج کار ویژه بکنیم این همان مسئله است که مورد تاکید رهبری انقلاب هم بود خیلی از مخاطبان ما می دانند که نیازی دارند اما نمی دانند که از کجاباید تامینش کنند. آمار نشان داده که پروفروش ترین کتابهای سال گذشته متعلق به موضوعاتی بوده است که مردم می دانستند در آن بدنبال چه می گردند یعنی آثاری با موضوع سبک زندگی، طب، تغذیه و دفاع مقدس.

وی در ادامه خطاب به باباوند گفت: ما با حرفه ای شدن موافقیم اما خیلی از ناشران ما زیرساخت هایی مانند انتشارات همشهری ندارند. باید حرفه ای به نشر نگاه کرد اما این نگاه نیازمند پیش زمینه هایی است.

کتاب خوب مشتری اش را پیدا می کند

در ادامه حمید باباوند خطاب به حاضران گفت: کتاب خوب به هر حال مشتری اش را پیدا می کند اما مشکل این است که کار بد عده ای منجر می شود که کار خوب هم تولید نشود و فضای نشر آلوده شود. تحقیق نشان داده که در طول یک دهه که ما در ایران دو میلیون کتاب منتشر کرده ایم حتی در آمریکا هم دو میلیون عنوان کتاب منتشر نشده در حالی که زیرساخت تولید آن وجود داشت پس این نشان می دهد که ما بیشتر هر چیز متوجه کتابسازی و تولید کتاب نامرغوب هستیم.

شورای سیاستگذاری کتاب تشکیل شود

حجت الاسلام هادویان سخنران بعدی این مناظره نیز به مسئله فرهنگ کتابخوانی به عنوان ضعف اساسی نشر کشور اشاره کرد و گفت: در جامعه ما اگر کسی بخواهداز زمان خودش برای مطالعه استفاده کند این استفاده بهینه تعریف نشده است بسیاری از ما عادت کرده ایم به دیدن تلویزیون و بهترین اوقاتمان را می تواند صرف مطالعه شود را به پای آن هدر می دهیم.

وی با اشاره به اینکه عزم ملی و مدیریت جهادی در حوزه نشر در سال جاری نیازمند توجه جدی تری است خواستار تشکیل شورای سیاستگذاری در امر کتابخوانی در کشور شد.

بستر کار حرفه ای نشر حمایت می خواهد

علی شجاعی صائین رئیس اداره کتاب نیز در ادامه این برنامه و در پاسخ به سئوالات مطرح شده گفت: شهادت می دهم که حرفه ای ترین و پرفروش ترین ناشران ما در سالهای اخیر یا حمایت دولتی نشده اند یا بسیار کم حمایت شده اند. به اعتقاد من حمایت ما باید به سمت حمایت از فعالیت حرفه ای ناشران برود. اگر بستر کار حرفه ای را فراهم کنیم مشکلات ما حل می شود مثلا اگر از ترجمه آثارمان در خارج از کشور حمایت کنیم و یا وزارت امورخارجه سازوکاری برای حمایت از ناشران آثار ایرانی تدارک ببیند می شود گردش مالی نشر را از آنچه که هست بالاتر برد.

وی ادامه داد: حمایت از نشر تاکنون علی السویه و فاقد سیاستگذاری مدون بوده است و به همین خاطر است که نمی شود با کمک آن سایر بخشها را در حوزه نشر فعال کرد.

قرار نیست همه ناشران بازاری و کاسب باشند

علی اکبر تورانیان نیز در نوبت دیگری از سخنرانی خود به اظهارات باباوند واکنش نشان داد و گفت: خیلی از ناشران کشور ما ایثارگرانه در این حوزه فعالیت می کنند با این اظهارات رنجیده شده اند. قرار نیست همه ناشران بازاری و کاسب آنچنانی باشند . خیلی از آنها با فداکاری در این حوزه مشغول هستند من می خواهم بگویم اگر یک ناشر می تواند از رانت دولتی برخوردار شود ولی نمی شود که همه ناشران را متخلف بدانیم.

وی افزود: اگر آقای باباوند هم با سرمایه خود و با وام 27 درصدی کتاب چاپ می کرد و این کتاب سالها در انبار خاک می خورد آنگاه متوجه می شد که مشکل اقتصادی صنعت نشر در چیست؟