وقتی دولت‌آبادی جان جوانمرد را نجات داد/ گله فرهادی از برخی بی‌ادبی‌ها

به گزارش خبرنگار مهر، در جشن انجمن کارگردانان خانه تئاتر که اجرای آن بر عهده علیرضا نادری بود بعد از پخش تصاویری از جعفر والی، ناصح کامگاری، محمدرضا خاکی و زنده‌یاد محمود استادمحمد که درباره عباس جوانمرد مؤسس گروه «هنر ملی» سخن گفتند، از این کارگردان با سابقه و تأثیرگذار تئاتر ایران تجلیل شد.

در بخش تجلیل از عباس جوانمرد 3 چهره مطرح و شناخته‌شده فرهنگ و هنر شامل محمود دولت آبادی، جمشید مشایخی و اصغر فرهادی روی صحنه سالن شهناز خانه هنرمندان ایران حضور پیدا کردند.

تئاتر واژه فارسی نیست

دولت‌آبادی با اشاره به اینکه واژه تئاتر متعلق به زبان فارسی نیست و واژه نمایش جایگزین آن شده است، پرداختن به ادبیات نمایشی ایران را وجه تفاوت عباس جوانمرد در تئاتر با دیگر هنرمندان دانست. 

وی با بیان اینکه جوانمرد مؤسس گروه «هنر ملی» است که در آن علاوه بر تئاتر، موسیقی، ریتم و حرکت هم مورد توجه قرار می‌گرفت به نحوه آشنایی خود با عباس جوانمرد اشاره کرد و گفت: وقتی آموزگاران من یعنی مصطفی و مهین اسکویی به هزار دلیل از پا درآمدند به اداره هنرهای دراماتیک رفتم و با جمشید مشایخی مشورت کردم. در آن زمان گروه «هنر ملی» بیرون از اداره هنرهای دراماتیک مستقر بود.

این بازیگر اسبق تئاتر ایران افزود: جوانمرد که دید درستی از بازیگران داشت به اداره آمد و کامران نورزاد، پرویز فنی زاده و من را انتخاب یا به قول خودم شکار کرد. به گروه «هنر ملی» رفتیم و آثار ایرانی کار کردیم؛ آثاری از علی حاتمی، بهرام بیضایی، نصرت‌الله نویدی، اثری اقتباسی از عباس جوانمرد و اثری از بهزاد فراهانی.

دولت‌آبادی با اشاره به این موضوع که کار کردن با عباس جوانمرد دشوار بود، یادآور شد: یک بار مهره پشت من آسیب دید ولی به روی خود نیاوردم. عباس جوانمرد شیوه خود را داشت و می‌خواست نقش آنگونه که در ذهن‌اش هست از سوی بازیگر ایفا شود. البته این امر شدنی نبود.

ماجرای آن قمه که غلاف نداشت

این نویسنده ادبیات ایران به ذکر خاطره‌ای از همکاری خود به عنوان دستیار کارگردان با عباس جوانمرد در اجرای نمایش «پهلوان اکبر...» اثر بهرام بیضایی پرداخت و گفت: در آن نمایش جوانمرد نقش پهلوان اکبر را ایفا می‌کرد و در صحنه آخر نمایش کامران نورزاد باید با قمه‌ای از پشت پهلوان اکبر را می‌کشت. ما برای این قمه غلافی درست کرده بودیم اما یک شب متوجه شدم که قمه‌ای که در دست نورزاد است در تاریکی گوشه صحنه برق می‌زند. سریع خودم را به او رساندم و هر دو متوجه شدیم که قمه غلاف ندارد.

وی در پایان سخنان خود با لحنی طنز گفت: در واقع عباس جوانمرد جان خود را به من بدهکار است.

فرهادی: همه از نبود بیضایی ناراحتیم

سپس اصغر فرهادی به بحث غیبت نخبه‌ها در تئاتر ایران پرداخت و گفت: ما مثل خیلی از بحث‌های دیگر در این موضوع نیز اغراق می‌کنیم. اگر به چهره‌هایی که در مراسم امشب در سالن هستند نگاه کنیم شاهد هستیم که اکثر نخبه‌ها اینجا حضور دارند، چهره‌هایی چون آقایان جمشید مشایخی، جعفر والی، محمود دولت‌آبادی. اکثر نخبه‌ها حضور دارند مگر استاد بهرام بیضایی که همه از نبودش ناراحت هستیم.

کارگردان مطرح سینمای ایران با تأکید بر اینکه اگر مراسمی نظیر جشن کارگردانان تئاتر در کشورهای اروپایی برگزار می‌شد میزبان این تعداد نخبه فرهنگی و هنری نبود، تصریح کرد: متأسفانه به دلیل ناملایماتی که از سوی سیستم دولتی وجود دارد ما گرفتار خشم شده‌ایم و خشم خود را به اشتباه به سمت یکدیگر می‌گیریم. 

در تئاتر بیشتر از سینما نخبه داریم

برنده اسکار بهترین کارگردانی با فیلم «جدایی نادر از سیمین» یادآور شد: ما در تئاتر بیش از سینما نخبه داریم. در تئاتر در طول سال حداقل 4 یا 5 نمایش تفکربرانگیز روی صحنه می‌رود اما در سینما اینگونه نیست مگر به ندرت چنین اتفاقی رخ دهد.

فرهادی در ادامه سخنان خود به نحوه آشنایی با عباس جوانمرد در زمان اجرای نمایش «ماشین نشین‌ها» به کارگردانی خود در 24 سال قبل پرداخت و افزود: آقای جوانمرد 2 خصوصیت دارد که روی من تأثیر گذاشته است. در همه این سال‌‎ها بی‌ادبی از ایشان ندیدم.

این هنرمند شناخته‌شده در سطح جهان تصریح کرد: در روزگاری که در مملکت ما ادب نایاب شده و حتی در تریبون‌های رسمی هم حرف‌های سخیف زده می‌شود، من یک کلمه بی‌ادبی از آقای جوانمرد نشنیدم. 

وی با بیان اینکه اگرچه آريالای جوانمرد در کار خود سخت‌گیر است ولی در دیدن کارهای دیگران سخت‌گیر نیست، یادآور شد: بارها با ایشان آثار نمایشی را دیدم و شاهد بودم که چگونه تحت تأثیر قرار می‌گرفت. این خصوصیت دوست داشتن دیگران بر روی صحنه در ما کمرنگ و کمرنگ‌تر شده است اما در آقای جوانمرد وجود دارد.

من از شما ممنونم آقای جوانمرد!

فرهادی خطاب به عباس جوانمرد تأکید کرد: شما خیلی در زندگی من تأثیر گذاشتید و من به همراه همسرم از شما سپاسگزاریم.

کارگردان فیلم «درباره الی» در پایان سخنان خود با اشاره به تجلیل از فرهاد مهندس‌پور در جشن کارگردانان خانه تئاتر یادآور شد: دوست دارم درباره چیزی که از مهندس‌پور یاد گرفتم هم صحبت کنم. او در دوره دانشجویی نمایش «گالیله» را کار کرد و من از او یاد گرفتم کاری که هنرمند انجام می‌دهد باید با زمانه خود نسبت داشته باشد. این نکته برای من با ارزش بود.

در ادامه بخش تجلیل از عباس جوانمرد در جشن کارگردانان خانه تئاتر، جمشید مشایخی با تأکید بر اینکه خوشحالم هنوز نمرده‌ام، به ذکر 2 خاطره خود از جوانمرد پرداخت که پیش از این در جایی تعریف نکرده است.

وی یادآور شد: ما در اداره هنرهای دراماتیک سالن نداشتیم و آقای جوانمرد زحمت کشید و در شبکه 2 تلویزیون شرایطی را فراهم کرد که بتوانیم تئاتر کار کنیم. در زمانی که با علی نصیریان نمایشی از پیرآندلو را کار می‌کردیم، آقای جوانمرد به من پیشنهاد داد که در نمایش «افعی طلایی» بازی کنم. در اصل من اولین کارم را با آقای عباس جوانمرد انجام دادم.

این بازیگر با سابقه و مطرح تئاتر ایران افزود: سال 46 در اداره تئاتر خیلی عصبی بودم. آقای عباس جوانمرد در آن زمان به من پیشنهاد بازی در نمایش «آلونک» نوشته زنده‌یاد سلحشور را داد که قرار بود به همراه نمایش «غروب در دیار غریب و قصه ماه پنهان» در فستیوال تئاتر پاریس روی صحنه ببرد. 

جوانمردی عباس جوانمرد در حق جمشید مشایخی

مشایخی تأکید کرد: من به این هنرمند بدهی دارم و خاطراتی که گفتم جوانمردی عباس جوانمرد در حق جمشید مشایخی بود. به همین خاطر خوشحالم که نمردم و توانستم این خاطرات را بگویم.

این هنرمند شناخته شده در پایان سخنان خود با تأکید بر سخت بودن هنر تئاتر و بازیگری تصریح کرد: هر کسی را وارد تئاتر نکنید، فوتبالیست و بازیگران سینما که دارای چهره هستند به راحتی وارد تئاتر می‌شوند در حالیکه تئاتر سخت است. زمانیکه که کارگردانی به من پیشنهاد بازی داد از او خواستم با من یک ماه تمرین شخصی انجام دهد تا بتوانم خود را برای روی صحنه رفتن آماده کنم.

در پایان هدایای در نظر گرفته شده به عباس جوانمرد اهدا شد. وی در این بخش از مراسم تأکید کرد: تصور می‌کنم ما اهل تئاتر کم به موهبتی به اسم تئاتر واقف هستیم. حرفه ما بسیار شکوهمند و با قدرت است. من فکر می‌کنم ما از این قدرت باید استفاده کنیم ولی کمتر از آن استفاده می‌کنیم.

مؤسس گروه «هنر ملی» با طرح این سؤال که چرا نمی‌توان هر معضل اجتماعی را تبدیل به تئاتر کرد؟ گفت: کار تئاتر کار زنده ای است که دایم شکل می‌گیرد و تمامی ندارد. ما در این سالن با هم در حال اجرای یک تئاتر هستیم. 

مگر تئاتر خط تولید کاپشن است!

این کارگردان با سابقه تئاتر با بیان اینکه تئاتر زندگی و زندگی تئاتر است، تصریح کرد: تا یک نمایش مسیر رو به تکامل را پیش می‌گیرد اجرای آن تمام می‌شود. مگر تئاتر خط تولید کاپشن است که سریع از روی صحنه برداشته شود. من تئاترهای بسیار درخشانی دیدم که در اوج اجرا برداشته شدند. تئاتر را می‌توان تنظیم کرد تا خودکفا باشد. اگر جایی وجود داشته باشد من با گروه‌های تئاتری، این هنر را خودکفا می‌کنیم.

جوانمرد خطاب به مدیران فرهنگی و هنری تأکید کرد: شما دوستان به خاطر کج فهمی خود از تئاتر فکر می‌کنید سالن تئاتر باید صحنه، عمق و پرده داشته باشد و به همین خاطر تمام سالن‌هایی که ساخته‌اید بدون اینکه از اهالی تئاتر مشورت بگیرید، سالن‌های جعبه‌ای هستند. مشکل عمده بچه‌های تئاتر این است که در پشت بام یا پارک تمرین می‌کنند، چرا؟ مدیران باید تئاتر را به درستی تنظیم کنند.

پیرزنی در بندر گناوه هم حق دیدن تئاتر دارد

این هنرمند تئاتر با طرح این سؤال که چرا نباید شرایطی را فراهم کرد که نمایش‌های موفق در شهرستان‌ها نیز اجرا شوند؟ یادآور شد: شهرستانی‌ها هم در کشور مالیات پرداخت می‌کنند و همانقدر که مرد و زنی در تهران حق تماشای تئاتر را دارند، پیرزنی که در بندر گناوه هم زندگی می‌کند حق تماشای تئاتر را دارد.

وی افزود: اگر مسئولان فرهنگی و هنری اهل کار هستند شرایط برگزاری رپرتوآر آثار هنرمندان را ایجاد کنند. تئاتر صدقه نمی‌خواهد و به راحتی می‌تواند خود را اداره کند. امیدوارم که مسئولان به این درایت برسند که اهل فن و کار را بر سر کارها و امور بگذارند.