به گزارش خبرنگار مهر، گورستان باستانی خرم آباد مشگین شهر از جمله گورستان های دارای گورهای چهارچینه خرسنگی در اردبیل است که مورد دستبرد حفاران غیرمجاز قرار گرفته اند. تدفین در این گورها در سالهای متمادی و به صورت دسته جمعی انجام می شد. همچنین برای اولین بار در این گورستان، کورگان های مربوط به سکایی نیز به دست آمده است. پیش از این نمونه های زیادی مشابه این گورها در کشورهای مجاور و در حوزه قفقاز کاوش شده است. ولی تا به امروز نمونه ای از آنها در ایران به دست نیامده بود. کاوش این گورها به سرپرستی رضا رضالو از باستان شناسان دانشگاه محقق اردبیلی انجام شده است.
رضالو در این باره با بیان اینکه گورهای کاوش شده شماره گذاری شدند چون تعداد آنها بسیار زیاد بوده است. می گوید: متاسفانه بسیاری از این گورها مورد تجاوز غارتگران اموال فرهنگی قرار گرفته است. در یکی از این گورها آثار و بقایای 4 اسکلت سگ و بقایای 11 تدفین انسانی به دست آمده اما این تدفین ها در اثر حفاریهای غیرمجاز از میان رفته و در برخی از آنها تنها بقایای کمی از استخوان های انسانی که نشان دهنده تدفین بوده ، به دست آمده است.
وی ادامه می دهد: در گور دیگری با 275 سانتی متر در قسمت میانی آن، تنها قطعات پراکنده استخوانی انسانی که به احتمال زیاد متعلق به قسمت های مختلف انسان بوده، به دست آمده است.
بزرگترین گور باستانی
این باستان شناس درباره گور شماره 14 نیز می گوید که این گور نیز از انواع چهارچینه خرسنگی با سنگ چین مدور است. در درون این گور آثار و بقایای 24 تدفین انسانی به دست آمده که اگر چه این تدفین ها در اثر حفاری های غیرمجاز از میان رفته ولی در برخی از آنها تنها بقایای کمی از استخوان های انسانی دیده می شود.
این باستان شناس از کشف بزرگترین گور این گورستان خبر می دهد و می گوید: گور شماره 20 بزرگترین گور به دست آمده در میان این گورهاست. ما در این گور شاهد تدفین 34 اسب بودیم که با نظم بسیار خاصی این حیوانات را خفه کرده و در درون این گور دفن کرده اند. این تدفین ها بر روی هم انجام شده و در بیشتر موارد سرشان به سمت بیرون گور قرار گرفته است. به نظر می رسد که این اسب ها به عنوان بخشی از نذوراتی بوده که در ارتباط با تدفین انسانی که به احتمال به یکی از بزرگان و شاهان سکایی بوده، تقدیم شده است.
تکه تکه شدن زنان پس از مرگ
رضالو، گور شماره 21 و شماره 22 را باهم ارزیابی می کند و می گوید: به نظر می رسد این دو گور با هم در ارتباط بوده باشد. در این گور ما چهار تدفین انسانی که همگی متعلق به زنان 20 تا 30 ساله بوده را دیدیم. شاید این اشخاص بعد از کشته شدن تکه تکه شده و به همراه هدایایی که عمدتا نیز به صورت ظروف سفالی اند، در این گورها قرار داده شده اند.
به گفته رضالو، گور 22 اصلی ترین گور کاوش شده در این کارگاه است. چاله گور به شکل مستطیل کنده شده و در پایین به وسیله چینه ای که پایه آن بر روی لاشه سنگ ها قرار گرفته است، کار شده است. سقف این گور نیز به وسیله الواری که به نظر می رسد از درختان جنگلی منطقه بوده است، پوشش داده شده و بعد از ایجاد سقف و بر روی آن تپه ای ایجاد شده است. عمق گور نیز از زیر الوارها 2 متر است. در میان این گور آثار یک تدفین انسانی و تدفین های حیوانی شامل اسب، گوسفند و گاو و بعضا پرندگان دیده می شود. با توجه به بخش های برجای مانده این اسکلت را می توان به یک زن 25 تا 30 ساله منسوب کرد.
وی ادامه می دهد: در گور دیگری، آثار هیچ نوع تدفین انسانی به دست نیامده است و آنچه که در درون این کورگان دیده می شود شامل تدفین های حیوانی است. در این گور ما شاهد تدفین 8 اسب، 2 سگ و 2 گاو بودیم که با نظم بسیار خاصی این حیوانات کشته و در درون این گور تدفین شده اند. به نظر می رسد این حیوانات نیز به عنوان بخشی از نذوراتی بوده که در ارتباط با تدفین انسانی گور شماره 22 که به احتمال به یکی از بزرگان و شاهان سکایی بوده، تقدیم شده است.
وی اضافه می کند: اشیا و هدایای قرار داده شده در درون این گورها شامل ظروف سفالی، مهره های طلایی به شکل کروی، مخروطی، دیسکی شکل و آویز طلایی به شکل مستطیل، گوش واره مدور و پلاک ها و انگشتر مفرغی، دستبند و پولک های مفرغی، مهره های عقیق در اشکال مختلف هندسی و در رنگ های مختلف، مهره های فریت در اشکال مختلف هندسی و در رنگ های سفید و آبی و لاجوردی و غیره، مهره های شیشه ای و سنگی، مهره های شبق در اشکال مختلف و اشیای آهنی است.
به طور کلی در طی کاوش های گورستان خرم آباد، آثار گورهای عصر آهن 2 و 3 (1200 تا 550 پیش از میلاد) به دست آمده است. گورهای عصر آهن 2 از نوع گورهای کلان سنگی است. این گورها با سازه های سنگی متشکل از تخته سنگ های بسیار بزرگ ساخته شده است. طول آنها از 4.5 تا 6 متر و عرض آنها از 2 تا 3 متر متغیر است. در این گورها تدفین ها دسته جمعی و در سطوح مختلف انجام شده است، به گونه ای که در یکی از گورها 23 اسکلت انسانی به دست آمده است. به نظر می رسد این تدفین ها در طی چندین نسل صورت گرفته است. به همین منظور از دیواره غربی این گورها به منظور باز و بسته کردن و قرار دادن تدفین های جدید استفاده شده است. علاوه بر اسکلت های انسانی، در این گورها تدفین های حیوانی شامل سگ نیز دیده می شود.
نظر شما