وضعیت کنونی عراق نتیجه چشم پوشی آمریکا از اقدامات عربستان و قطر است/ ریاض هزینه حمایت از داعش را خواهد پرداخت

دکتر "افشین شاهی" استاد روابط بین الملل دانشگاه بردفورد انگلستان در این گفتگو تصمیم ایران در نحوه برخورد با بحران داعش در عراق را بسیار مهم دانسته و عنوان داشت که این تصمیم تا چندین سال بر روی ژئوپلتیک منطقه تاثیر خواهد داشت.

مشروح مصاحبه مهر با این استاد روابط بین الملل دانشگاه بردفورد به شرح زیر است: 

شما چه ارزیابی از تحرکات اخیر داعش در عراق دارید؟ آیا اخباری که استدلال می کنند این اقدامات با چراغ سبز برخی کشورهای منطقه انجام می شوند را قبول دارید؟

"دشمن دشمن من دوست من است" اصطلاحی بود که تا چندی پیش می توانست به ما در درک روابط بین کشورها در خاورمیانه کمک کند اما ماهیت بازی در خارمیانه اکنون بسیار پیچیده شده است. زمانیکه اعتراضات سوریه تبدیل به یک جنگ داخلی شد آمریکا چشمان خود را بر روی حمایت های متحدان منطقه ای خود از گروه های تروریستی همچون داعش و النصره بست. اقدامات متحدان منطقه ای آمریکا در حمایت از گروه های تروریستی با هدف ساقط کردن یکی از شریکان استراتژیک ایران انجام می شود.

چشم بستن به اقدامات عربستان و قطر در حمایت از گروه های تروریستی از بزرگترین اشتباهات دولت اوباماست

 مطمئنا و با قاطعیت می توان گفت که بعد از سه سال این رویکرد اشتباه در سیاست خارجی اکنون خود آمریکا را در منطقه هدف قرار داده است. در حقیقت چشم بستن به اقدامات عربستان و قطر در حمایت از گروه های تروریستی یکی از بزرگترین اشتباهاتی بوده که دولت اوباما انجام داده است. از سال 2003 میلادی به بعد عراق از اهمیتی ویژه در سیاست خارجی آمریکا برخوردار بود و علاوه بر آنکه آمریکا یک ویرانی بسیار بزرگ را در عراق موجب شد جنگ در این کشور هزینه های مالی و انسانی زیادی را نیز به ایالات متحده تحمیل کرد اما به رغم اشتباهات بزرگی که ایالات متحده در سال های ابتدایی اشغال عراق انجام داد واشنگتن دلایل زیادی برای برقراری ثبات در این کشور عربی دارد.

از جنبه زمانی چرا در این مقطع داعش مبادرت به چنین حملاتی کرد؟

با وجود آنکه امنیت عراق به نفع آمریکا است اما حمایت از اقدامات عربستان و قطر در کمک به تروریست ها موجب شد تا عراق رو به بی ثباتی برود و البته به غیر از عراق برخی دیگر از مناطق خاورمیانه نیز قربانی این بی ثباتی شد. در حقیقت واشنگتن نمی تواند هیچ میدان جنگی را بهتر از سوریه برای به چالش کشیدن منافع روسیه و ایران در منطقه بیابد. آنچه که آنها (آمریکا و متحدانش) در کوتاه مدت به دنبال آن بودند یعنی ساقط کردن بشار اسد اکنون تبدیل به یک مشکل بزرگ همانند "هیولای فرانک اشتاین" شده که اغلب مناطق خارومیانه را برای سال های آینده تهدید می کند.

به رغم توجه اخیر رسانه ها به داعش ما هنوز تصویر واضحی از این گروه تروریستی نداریم و تردیدی نیز در مورد ارتباطات این گروه با عربستان وجود ندارد. ماهیت خشونت آمیز موجود در اقدامات داعش با سیاست خارجی عربستان سعودی هماهنگ است. آنچه داعش در سوریه و عراق انجام می دهد موجب گسترش منافع استراتژیک عربستان در خارومیانه می شود. عربستان همیشه با دولت نوری المالکی مشکل داشته و هر کاری را برای تضعیف وی و دولتش انجام داده است. و بر همین اساس آنچه اکنون در عراق در حال رخ دادن است موجب خشنودی سران عربستان شده است. دقیقا نظیر آنچه در افغانستان در دهه 80 میلادی رخ داد ریاض مطمئنا هزینه های حمایت خود از گروه هایی همچون داعش را خواهد پرداخت اما در کوتاه مدت سقوط یک دولت شیعی در عراق موجب خوشحالی عربستان می شود.

شکست ارتش عراق در مقاومت علیه چند صد نفر تکفیری در موصل یک اتفاق نبود

در حقیقت شکست ارتش عراق در مقاومت علیه چند صد نفر تکفیری در موصل یک اتفاق نبود زیرا برای چندین سال عربستان از هر گروهی که قصد تضعیف دولت نوری المالکی را داشت حمایت می کند. مطمئنا دولت نوری المالکی در مناطق سنی نشین عراق از محبوبیت چندانی برخوردار نیست و اقدامات دولت وی در سال های اخیر به حدی بوده که موجب ناراحتی سنی ها شود از همین رو این وضعیت امکانی مناسب برای تحرکات داعش در عراق بوجود آورده است. البته هیچ شکی در این موضوع وجود ندارد که حمایت برخی گروه های خارجی موجب توفیق داعش در شهر موصول شده و در این میان برخی گروه های داخلی همچون بعثی ها از اقدامات داعش حمایت می کنند.

آیا ایران و آمریکا در عراق و وضعیت کنونی آن منافع مشترک دارند و آیا واشنگتن در حمایت از ارتش عراق وارد جنگ با داعش می شود یا خیر؟

اکنون آمریکا و ایران نگرانی های مشترکی در مورد عراق دارند. هم واشنگتن و هم تهران علاقمند به جلوگیری از توسعه داعش و دیگر گروه های شورشی هستند. هر دو کشور (ایران و آمریکا) خواستار تقویت مرزهای عراق هستند. چالشی که این دو کشور اکنون در عراق با آن مواجه هستند می تواند به فرصتی مناسب برای گشایش فصل جدیدی از همکاری استراتژیک تهران و واشنگتن تبدیل شود.

در این موقعیت ایران و آمریکا باید بر روی مشترکات خود در عراق تمرکز کنند و نه بر روی اختلافات،  با این وجود موقعیت ایران حساس تر از موقعیت آمریکاست چون ایران به عنوان اصلی ترین کشور شیعه در منطقه مطرح است و البته حضور ایران در عراق به عنوان یک ابزار تبلیغاتی مناسب از سوی داعش و حامیان آن برای شدت بخشیدن آتش جنگ های طایفه ای در منطقه محسوب می شود. امروز عراق یک آزمون جدی برای ایران محسوب می شود و مطمئنا هر گونه تصمیم که از سوی تهران در این خصوص اتخاذ شده و به اجرا گذاشته شود ژئوپلتیک منطقه خاورمیانه را تا چندین سال تحت تاثیر قرار می دهد.

.................

گفتگو از عبدالحمید بیاتی