من نمی‌خندم مثل این است که بگویید نمی‌خوابم/ خندیدن ربطی به پولداری ندارد

خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ و هنر: بخش اول از گفتگو با عوامل برنامه «خندوانه» که هر شب ساعت 23 از شبکه نسیم پخش می شود به صحبت درباره چگونگی شکل گیری ایده این برنامه تلویزیونی، انتخاب گروه ایده پردازان، وظایف هرکدام از آنها در ساخت یک برنامه شاد و مفرح، چگونگی نگارش هر بخش از برنامه و نحوه تنظیم سوالاتی که قرار است از مهمانان برنامه پرسیده شود و... اختصاص داشت.

در بخش دوم و پایانی گفتگو با رامبد جوان طراح و کارگردان برنامه، فواد صفاریان کارگردان تلویزیونی و عضو گروه ایده پردازی و جواد فرحانی تهیه کننده کار درباره تغییراتی که در برنامه به وجود آمده و باعث جذاب تر شدن کار شده است، نحوه انتخاب تماشاگران ثابت برنامه و نقشی که در کل مجموعه بر عهده دارند، امکان از دست رفتن تعدادی از مخاطبان به دلیل پخش برنامه از شبکه نسیم، تاثیری که یک مدیر خردمند تلویزیون می تواند در موفقیت و یا شکست یک برنامه تلویزیونی داشته باشد و... صحبت کردیم.

با ما در این گفتگو همراه می شوید:

* بعد از گذشت چند قسمت از پخش برنامه ورژن خندوانه تغییراتی کرده، مخصوصا بخش استودیویی برنامه به شیوه دیگری اجرا می شود و از افراد طناز حوزه هنر هم برای حضور در برنامه دعوت می شود. این تغییرات در چه راستایی انجام شده است؟

جوان: در ورژن جدید برنامه ما طرح های تازه تری را وارد کار کردیم و رضا شهیدی فرد نیز به عنوان مشاور برنامه به ما اضافه شد که بسیار از او ممنونم. بعد از اضافه شدن او به برنامه ما تولید را متوقف کردیم و جلسات متعدد و طولانی‌مدتی برگزار کردیم تا شیوه جدید برنامه را پیدا کنیم حتی تا مرز این پیش رفتیم که مکانیزم برنامه را کلا تغییر دهیم. با اضافه شدن شهیدی فرد ما کلی ایده تازه و ناب به برنامه تزریق کردیم. اصولا فکر می کنم محمدرضا شهیدی فرد یکی از بهترین برنامه سازان تلویزیون است.

 مثلا برنامه «مردم ایران سلام» او 2 سال روی آنتن بود و جزو پربیننده ترین برنامه های تلویزیون به حساب می آمد در حالی که این برنامه یک برنامه صبحگاهی بود. خود شهیدی فرد هم در اجرا فوق العاده است و در مدیریت کردن این همه آیتم و بخش های مختلف بسیار موفق عمل می کند. در ورژن جدید برنامه ما بخش استودیو را اکتیو تر کردیم و به آن تنوع داده و پر جنب و جوش ترش کردیم. به علاوه اینکه هر شب از برنامه با شب بعدی فرق می کند و در هر قسمت جابجایی هایی نسبت به برنامه قبلی داریم.

همچنین این کار از لحاظ برنامه سازی ما را متکی به یک چیز ثابت نمی کند که تماشاگر اگر بخشی را یک شب از دست داد برای دیدن قسمت بعدی گیج شود. چون خود ما موظف شده ایم هر قسمت را مستقل تولید کنیم.

*تماشاگرانی که در استودیو ضبط برنامه حضور دارند در همه قسمتها تقریبا ثابت هستند این اشخاص را چطور انتخاب کردید؟

صفاریان: ما فراخوانی از طریق شبکه اجتماعی رامبد برای حضور در این برنامه دادیم که از طریق آن افراد زیادی آمدند و ثبت نام کردند و ما از همه آنها تست گرفتیم. در این تست هم ظاهر شرکت کنندگان برایمان مهم بود، هم بیانشان و خنده رو بودن و توانمندبودن در خنداندن دیگران برایمان اهمیت داشت. ما تلاش می کنیم که به یک تماشاگر ثابت برسیم. در واقع یک هیات ژوری درست کنیم که صاحب نظر باشند.

نکته اینجاست این افراد تماشاگران عادی نیستند که فقط بیایند استودیو دست بزنند و بروند و حضور تزئینی داشته باشند بلکه این تماشاگران رای می دهند، قدرت تصمیم گیری و اظهار نظر دارند. حالا کمی که جلوتر برویم قدرت این حضار در برنامه مشخص تر خواهد شد. خیلی از افراد هستند که دوست دارند در این برنامه شرکت کنند. ما از همه آنها تست خنده می گیریم و شاید در طول زمان به این نتیجه برسیم که 3 تیم 32 نفره ثابت از تماشاگران داشته باشیم که یک روز در میان در برنامه حضور داشته باشند اما تا رسیدن به این مرحله هنوز زمان داریم ولی فعلا یک تیم ثابت برای حضور در برنامه داریم که انتخاب‌شده هستند.

* یکی از مشکلاتی که ممکن است برنامه شما با آن روبرو باشد پخش آن از شبکه نسیم است چون این شبکه نسبت به شبکه های سراسری کمتر شناخته شده است و دریافت آن نیز برای برخی از بینندگان مشکل است بنابراین شما بخشی از مخاطبانتان را به همین دلیل از دست می دهید.

جوان: دقیقا این اتفاق می افتد ولی کاری از دست من ساخته نیست. اما در تلویزیون های جدید امکان گرفتن تمام شبکه های دیجیتالی فراهم است جدا اینکه وسیله ای به نام ستاپ باکس وجود دارد که قیمت زیادی هم ندارد و از طریق این ریسیور می توان تمام شبکه های ایران را دریافت کرد به علاوه اینکه برای مخاطبان خارج از کشور این شبکه روی ماهواره های بدر و یوتل ست نیز قابل مشاهده است اما یک سری از مردم هم نمی توانند شبکه نسیم را ببینند و قطعا به این دلیل و البته مسابقات جام جهانی ما تعدادی از مخاطبان را از دست دادیم. اما چون این پروژه طولانی مدت است می تواند مخاطبان خودش را در طول زمان بدست بیاورد.

من از طریق پیامک هایی که هر روز دریافت می کنم و البته واکنش مردم در کوچه و خیابان نسبت به برنامه می توانم بفهمم که چقدر مخاطب دارم. بنابراین می توانم بگویم خیلی از مردم مخاطب برنامه هستند و خیلی هم واکنش هایشان خوب است چون مردم با هنرمندان تعارف ندارند  و به راحتی نظرشان را ابراز می کنند.

من واقعا می توانم بگویم درصد بالایی از مردم که من شاهد واکنششان در کوچه و خیابان هستم با قسمتی از برنامه ارتباط برقرار کرده اند. نمی گویم با همه بخشهای برنامه، چون شما نمی توانید برنامه ای بسازید که همه دوستش داشته باشند چون خنده خودش موضوعی است که برخی به خاطر دز روشنفکری شان و عده ای هم به خاطر مشکلات روحی شان با آن مشکل دارند. اینکه بگویید من نمی خندم مثل این است که بگویید من نمی خوابم، چون به نظرم وقتی کسی بگوید من نمی خندم مثل این است که بگویم من بیمار روحی هستم.

آدمیزاد نمی تواند نخندد. آدمیزاد می تواند با خنده حال خودش را خوب کند چون خنده می تواند خیلی چیزها به آدم بدهد. قضیه نوع نگاه و روش زندگی است بنابراین من به نوعی یاد می گیرم که بخندم چون بدنم و نوع زندگی و روابطم برایم مهم است کسانی که خنده و شوخ طبعی را قبول ندارند مثل این است که بگویند بخشی از جهان را نمی خواهند، ببینند.

فرحانی: خوشبختانه بازخوردهایی که از برنامه گرفته ایم بسیار مثبت بوده است. برخی می گویند چون من پول ندارم نمی توانم بخندم. ما مسئول بی پولی مردم نیستم اما می توانیم که آنها را بخندانیم. چون خندیدن ربطی به پولدار بودن یا نبودن ندارد. حتی تمام مانیفست رامبد برای تولید برنامه این بوده است که ما به دنبال هیچ بهانه ای برای خندیدن نباشیم.

*صدا و سیما سالهاسن نوعی استراتژی را در پیش گرفته مبنی بر اینکه بیشتر به سمت تولید برنامه های جدی و عبوس گرایش دارد تا جایی که به جز چند برنامه طنز آیتمی و نود شبی که از شبکه سوم سیما پخش می شد در سالهای اخیر مخصوصا هیچ برنامه ای در راستای شاد بودن و خندان مخاطب تولید نشده است. متاسفانه تصور اشتباهی هم در مورد برنامه های طنز وجود دارد که برای خنده گرفتن از مخاطب باید به سمت  لودگی و مسخره کردن دیگران گرایش پیدا کرد اما کاری که شما در «خندوانه» به دنبالش هستید همین خنده گرفتن از مخاطب به شیوه ای سالم است. به نظرم رامبد جوان در طول سالها فعالیتش در تلویزیون به سوپاپ اطمینان برای مدیران صدا و سیما تبدیل شده است. شما کسی هستید که امتحانش را پس داده و مخاطب با او سمپات است. چطور توانسته اید اطمینان سازمان صدا و سیما و البته اعتماد مخاطبان را جلب کنید؟

جوان: واقعیت این است که قصد صدا و سیما هم این نیست که به سمت برنامه های خشک گرایش داشته باشد. چون صدا و سیما متشکل از تعداد زیادی مدیر و تصمیم گیری های متنوع و مختلف است. مثلا یک مدیر گروه برنامه ای را تولید می کند که می تواند کاملا در جهت نیازهای خودش باشد. متاسفانه ما پروسه آماری غلطی برای مشخص کردن میزان جذب مخاطب در سازمان صدا و سیما داریم. مثلا من برای قبل از تحویل سال برنامه «گوشه دل تهرون» را برای شبکه پنج ساختم و آقای مقیسه مدیر این شبکه ایده اش این بود که این سریال در طول یک روز پخش شود. همه ما مخالف این ایده بودیم اما گفتیم که این کار را می کنیم.

در واقع پخش برنامه ای که بخشی از آن شامل یک سریال 13 قسمتی هم می شود در طول یک روز ایده من نبوده بلکه ایده مدیر شبکه تهران بود اما تاوانش را ما پس دادیم. روز عید که کسی پای تلویزیون نمی نشیند تا یک برنامه را به شکل کامل تماشا کند. آدمها مدام دارند در شبکه های مختلف می چرخند و همزمان هم دارند چندین کار را انجام می دهند تا خودشان را برای سال تحویل بنشانند سر سفره هفت سین. بنابراین در چنین شرایطی دیگر تلویزیون برایشان چیز متمرکزی نخواهد بود.

آن وقت در چنین وضعی ما یک سریال ساختیم که دیالوگ و موضوع و پیچیدگی دارد و مخاطب باید رویش متمرکز شود. اما آقای مقیسه ما را از لحاظ مالی برای ساخت این برنامه جریمه کرد و حتی یک خسته نباشید هم به گروه و تهیه کننده و من نگفت و ما را هنوز که هنوز است نسبت به آدمهای پروژه بدهکار نگه داشته است. چرا؟ چون که وقتی آمار گرفتند مردم از این برنامه رضایت نداشتند و دلیل ناراضی بودنشان هم این بود که برنامه را ندیده بودند. این نشان می دهد که برخی مدیران اشتباهی هستند چون من به عنوان برنامه‌ساز کارم را بلدم. تعارف که نداریم رامبد جوان 23 سال است که دارد کار می کند و صاحب یک سلیقه و ایده است و هر کاری که می سازد البته به نظرم خودش ویژگی هایی دارد  که با بقیه کارهایش فرق می کند.

پس تکلیف من روشن است و مردم من را می شناسند و با نقاط ضعف و قوت هایم آشنا هستند. پس اگر من و یک مدیر را کنار هم بگذارند قطعا در برنامه سازی باید نظر من شرط باشد نه او. اما حکم این مدیر به او این اجازه را می دهد که به من بگوید کارم غلط است اما من نمی توانم چنین حرفی را به او بزنم و بگویم کار شما اشتباه است.

در حقیقت شما می توانی خیلی آدم خوبی باشی اما کارت را درست بلد نباشی. عرض من این است که تلویزیون به خاطر سیاست گذاری کلانش می داند که مردم نیاز به خنده و شادی دارند و دیدید که چقدر هم سریال با مضمون خنده و شادی ساخته شد. اما واقعیتش این است که بخش بزرگی از برنامه ریزی ها دست آدم‌های کننده‌کار نبوده، مثلا ما یک رضا عطاران و مهران مدیری داشتیم که این کاره بوده اند اما متاسفانه خود سازمان آنها را حذف کرد.

*آقای فرحانی شما تجربه ساخت برنامه ای به نام «گوشه دل تهرون» را داشتید که قبل از تحویل سال از شبکه 5 پخش شد. تجربه تولید چنین برنامه ای با آیتم های مختلف چه تجربیاتی برای ساخت «خندوانه» در اختیارتان قرار داد؟

فرحانی: من هم مثل رامبد خاطره خوبی از ساخت این برنامه و شبکه 5 ندارم. واقعا متاسفم که از ساخت این برنامه همگی ما خاطرات بدی داریم. این برنامه به سفارش خود شبکه تهران تولید شد اما بعد از ساخت همین شبکه 5 یک خسته نباشید هم به بچه ها نگفت. رامبد جوان بیش از 20 سال است که در این کار است و عمرش را گذاشته ما مگر مثل او چند نفر در ایران داریم. او موهایش را در تلویزیون سفید کرده و این تجربیات را به دست آورده است. مگر از «خانه سبز» تا امروز چند سال گذشته که آنقدر او شکسته شده است. متاسفانه برخی مدیران دو روزه ما، فقط اعمال سلیقه و تعیین تکلیف می کنند و برایشان مهم نیست مردم چه چیزی دوست دارند.

کار در تلویزیون خیلی سخت تر از سینما است. مثلا من تهیه کننده سینما در بخش خصوصی هستم، یک سناریو مناسب می گیرم و باب میل خودم آن را می سازم بدون اینکه قرار باشد به کسی جواب پس بدهم. خودم تصمیم می گیرم چطور فیلم را بسازم، از چه بازیگری استفاده کنم و یا کی فیلم را اکران کنم.

اما برای ساخت یک برنامه تلویزیونی از چندین فیلتر باید رد شوم، چندین مدیر بر کارم نظر بدهند و چندین ماه به دنبال پولی باشم که خودم خرج کرده ام. مخاطب تلویزیون مثل سینما نیست و بسیار گسترده تر است. در تلویزیون نمی توان سینمایی کار کرد و مقایسه کردن شرایط آن با هم مثل شوخی است. متاسفانه ما از ستاره های تلویزیونمان درست حمایت نمی کنیم. جایی که باید هوایشان را داشته باشیم طردشان می کنیم و آنها را از تلویزیون می رانیم. اما دکتر کرمی مدیر شبکه نسیم در این مدت بسیار هوای ما را داشته است. برنامه سازان به جز یک روی خوش مگر چه چیز از یک مدیر شبکه می خواهند. خسته نباشید گفتن یک مدیر برای برنامه سازان به اندازه یک میلیارد تومان ارزش دارد و برعکس اخم او را با 10 میلیارد هم نمی شود، عوض کرد.

ما در «خندوانه» تلاش کردیم با توجه به مشکلات اقتصادی تمام بخش های برنامه را فکرشده و با برنامه ریزی جلو ببریم و در همه زمینه ها از متخصص های همان رشته بهره ببریم. قطعا کار ما نواقصی دارد اما ما تلاش می کنیم هر چه کار جلوتر می رود با توجه به بازخوردها، نواقص کار را برطرف کنیم. فقط کمی به حمایت و پشتیبانی و همدلی نیازمندیم.

* کمدی بودن برنامه تفاوتی در برنامه سازی شما به وجود نیاورد مثلا آیا این نوع کارکردن قواعد و چارچوب متفاوتی ندارد؟ زاویه هایی که برای دوربین انتخابت یا کات هایی که می زنید چه تفاوتی با یک برنامه جدی دارد؟

صفاریان: قرار است مردم در این برنامه بخندند بنابراین نکته مهم این است که مردم چیزی را که دوست دارند، ببینند. بنابراین من در تقطیع نماها و یا زوایای دوربین تلاش می کنم آن چیزی را که مخاطب دوست دارد به او نشان دهم نه اینکه مثلا توانایی های خودم را به نمایش بگذارم.

کارگردان تلویزیونی در چنین برنامه هایی فقط شرایط برنامه را می‌بیند چون مسابقه فوتبال نیست که ما دنبال توپ حرکت کنیم این جا ما به دنبال محتوا می رویم. من خیلی از کارگردانهای تلویزیونی را می شناسم که فقط سعی می کنند کارشان خوش ریتم باشد به سوژه و محتوایی که نشان داده می شد توجهی ندارند.

من مطلبی را از مسعود فروتن آموخته بودم که آن را در برنامه «تیک تاک» پیاده کردم. در آن برنامه ما قرار بود بعد از 22 سال با زنده‌یاد محمدرضا لطفی مصاحبه کنیم. طبیعتا مردم نمی خواستند نفر روبه رویی آقای لطفی را بینند قرار بود خود آقای لطفی را ببینند، در آنجا بود که من از پشت میز کارگردانی بیرون آمدم و در جایگاه گفتگوکننده قرار گرفتم، دو تا دوربین هم گذاشتم که یکی اورشولدر من را بگیرد و دیگری مدیوم شات آقای لطفی را.

چون مردم دوست داشتند محمدرضا لطفی را ببینند. سیاوش صفاریان هم این دو نمای اورشولدر و مدیوم شات را سوئیچ کرد. در حقیقت یا یک گفتگو ریتم دارد یا ندارد بنابراین با تقطیع نمی توان ریتم به وجود آورد بلکه به شکل روان، صریح و وفادار به شکل و محتوای گفتگو باید این کار را کرد که من در «خندوانه» هم دارم همین کار را می کنم.

*آقای جوان برای تولید «خندوانه» الگویی از تاک شوهای خارجی هم مد نظرتان بوده است یا نه ترجیح دادید بیشتر از ایده های گروه ایده پردازی تان استفاده کنید؟

جوان: به نظرم ترکیب هر دو اینها در تولید «خندوانه» دخیل بوده است. بخشهایی از برنامه از الگوهای خارجی وام گرفته شده و بخشهایی از خلاقیت خودمان بوده است. اصولا سیستم برنامه سازی شبیه کارخانه است. مثلا وقتی دیوید لدرمن تاک شویی را طراحی می کند این برنامه بر اساس الگویی مشخص تعریف شده است و او می داند که در برنامه اش باید از نقطه A به نقطه B برود. اما لدرمن در تاک شوی خودش با وفاداری به قاعده کلی، تغییراتی به وجود می آورد. در حقیقت بابت ساخت چنین برنامه هایی اصول و قواعد خاص نوشته شده یک چیز مثل ژانر در فیلمسازی.

گزارش از آروین موذن زاده