سرنوشت مذاکرات به تعداد سانتریفیوژها گره خورده است/ احتمال تمدید مذاکرات

با سفر "جان کری" وزیر امور خارجه آمریکا به وین و حضور وزیران خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان در این شهر، گفتگوهای کشورهای 1+5 و ایران وارد مراحل جدی تر شده است از همین رو در گفتگو با پروفسور "متیو بان" مشاور وزیر انرژی آمریکا و از اساتید دانشگاه هاروارد، به تحلیل مشکلات پیش روی توافق جامع پرداختیم.

خبرگزاری مهر-گروه بین الملل: عباس عراقچی، مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران، اعلام کرده که پذیرش هر گونه محدودیتی در برنامه هسته ای موقت خواهد بود، آیا این موضوع بدان معنی نیست که ایران در موضوعات اختلافاتی انعطاف بیشتری از خود نشان داده است؟

- مدت زمانی است که ایران اعلام می کند محدودیت ها بر برنامه هسته ای این کشور محدود خواهد بود. این موضوع در برنامه اقدام مشترک (توافق نامه ژنو) که می گوید توافق جامع یک ساختار و دوره مشخص خواهد داشت منعکس شده است. بعد از سپری شدن این دوره ایران نیز می تواند همانند سایر اعضای ان پی تی از حقوق یکسانی بهره مند شود. در گذشته ایران توافقات خود با آژانس در مورد پادمان ها را نقض کرده بود که برای اثبات آن شواهدی وجود دارد. بر همین اساس برای برقراری مجدد اعتماد بین المللی مبنی بر اینکه برنامه هسته ای ایران صلح آمیز است و کشورهای خارجی تحریم های خود علیه تهران را لغو کنند ایران نیازمند قبول منطقی محدودیت های بیشتر بر برنامه هسته ای خود و همچنین انجام بازرسی های بیشتر بر اساس ان پی تی است.

به نظر شما موضوع سانتریفیوژها به چه صورت قابل حل است؟

ایران باید این نکته را بداند که لغو تحریم ها در حالی که این کشور 20 هزار سانتریفیوژ در اختیار دارد امکان پذیر نخواهد بود و این در حالی است که مذاکره کنندگان ایران از تعداد 50 هزار تا 100 هزار سانتریفیوژ فعال سخن می گویند.

در این میان حتی اگر اوباما بخواهد با ایران در مورد تعداد بالای سانتریفیوژها توافق کند، کنگره با دو سوم آرا تحریم های جدیدی را علیه تهران اعمال می کند. تصویب تحریم با دو سوم آرا یعنی آنکه اوباما نمی تواند آن را وتو کند و بدین صورت کار گره می خورد. بر همین اساس اگر ایران خواستار توافق است که به موجب آن تحریم های اصلی این کشور لغو شوند باید محدودیت بر تعداد سانتریفیوژها خود را بپذیرد.

خوشبختانه این موضوع منافع ایران را تامین خواهد کرد. تمام یک هزار سانتریفیوژی که ایران در اختیار دارد از نوع قدیمی که به اصطلاح IR_1 نامیده می شوند هستند. برای استفاده در مقاصد صلح آمیز ایران می تواند این سانتریفیوژهای قدیمی را کنار گذاشته و اقدام به نصب سانتریفیوژای جدید و حتی مدرنی کند که در حال توسعه آنهاست.

برای اطمینان حاصل کردن از این نکته که ایران سوخت تمامی راکتورهای خود را در اختیار خواهد داشت، تهران می تواند اقدامات مختلفی انجام بدهد. گام نخست آنکه: امکان تمدید قرارداد تامین سوخت از سوی روسیه برای ایران. هم اکنون این قرارداد 10 ساله است اما می توان آن را برای 20 سال تمدید کرد.

دوم آنکه، ایران می تواند سوخت مورد نیاز خود را از کشورهای دیگر خریداری کرده و آن را در داخل انبار کند. در این میان برای مثال کره جنوبی که برای تامین انرژی مورد نیاز خود تا حد زیادی به انرژی هسته ای وابسته است برای آنکه مشکلی در تامین سوخت نداشته باشد، سوخت مورد نیاز برای دوسال راکتورهای خود را انبار می کند.

گام سوم آنکه، در صورت بروز هر نوع مشکلی در تامین سوخت، ایران می تواند به بانک سوخت آژانس بین المللی انرژی اتمی رجوع کند. این بانک اخیرا در قزاقستان دایر شده است.

این نکته مهم است که بدانیم داشتن ده ها هزار سانتریفیوژ مشکل سوخت و اطمینان حاصل کردن از این نکته که تهران مشکلی در رابطه با تامین سوخت نخواهد داشت را حل نمی کند. دلیل این امر آن است که اولا روسیه طراحی خاص خود را در مورد سوخت راکتور بوشهر دارد و اگر ایران بخواهد سوخت تولید خود را جایگزین این سوخت کند ممکن است دیگر روسیه امنیت این راکتور را تامین نکند.

ثانیا، ایران ذخایر اورانیوم خود را کاهش داده و این بدان معنی است که این کشور برای مدت زمان طولانی نمی تواند از امنیت سوخت راکتورهای خود مطمئن باشد.

سوما، داشتن یک نیروگاه غنی سازی بدان معنی نیست که این نیروگاه واقعا کار می کند. حتی اگر کشورهای خارجی نیز نخواهند که این نیروگاه را منهدم کنند بازهم این نیروگاه نمی تواند به طور شایسته فعالیت کند.

بطور خلاصه، مسیر رسیدن به توافق به نوعی است که ایران با این نکته موافقت خواهد کرد که تعداد سانتریفیوژهای خود را بین یک هزار تا پنج هزار نگه دارد و در عوض تحریم های مربوط با برنامه هسته ای این کشور لغو شوند و تهران نیز از این نکته مطمئن شود که مشکلی در تامین سوخت مورد نیاز راکتورهای خود نخواهد داشت.

نظر شما در مورد دور جدید مذاکرات چیست؟ آیا طرفین تا تاریخ 20 جولای به توافق جامع می رسند یا اینکه دوره شش ماهه را تمدید می کنند؟

هر دو طرف انگیزه های زیادی برای رسیدن به توافق تا تاریخ 20 جولای دارند اما این امر با توجه به اختلافات و شکاف های زیادی که میان ایران و 1+5 وجود دارد مشکل است. در این میان یک خبر خوب منتشر شده و آن توافق دو طرف در مورد راکتور اراک است که پیش از این تردیدهایی در مورد آن وجود داشت.

با این وجود اگر من بخواهم در مورد آینده این مذکرات شرط بندی کنم، شرط  می بندم که مذاکرات برای سه ماه و یا حداکثر شش ماه تمدید خواهد شد.
.........

گفتگو از عبدالحمید بیاتی