فقط دولت می تواند مجوز برگزاری رفراندوم برای مناطق مورد مناقشه را بدهد/ قمار سیاسی ترکیه در عراق

دکتر "نادر انتصار" در این مصاحبه با اشاره به مواردی همچون دوگانگی موضع ترکیه در خصوص استقلال کردها و همچنین روابط گسترده اقتصادی و سیاسی آن با اقلیم کردستان عنوان داشت که ممکن است محاسبات آنکارا در این مورد اشتباه از آب دربیایند. 

خبرگزاری مهر-سرویس بین الملل: چنین استدلال می شود که دولت نوری المالکی در تحقق بخشیدن به اصل 140 قانون اساسی تعلل کرده است و بایستی برای حل و فصل مناطق مورد اختلاف کردها و دولت مرکزی بغداد همه پرسی برگزار می شود طرح این موضوع در حال حاضر و در شرایط کنونی بحران عراق چه معنایی دارد؟

اصل 58 و 140 قانون اساسی عراق مکانیسمی را برای برگزاری همه پرسی در خصوص تصمیم گیری برای حالتی دائمی و آینده مناطق مورد مناقشه فراهم کرده است. با این وجود بر اساس قانون اساسی عراق، فقط دولت فدرال مرکزی در بغداد می تواند و اجازه دارد که اقدام به برگزاری چنین رفراندومی در مناطق مورد مناقشه کند. علاوه بر این اصل 140 قانون اساسی عراق انجام سه پیش شرط قبل از برگزاری همه پرسی را ضروری می داند. این سه پیش شرط عبارتند از پایان عربی سازی در مناطق مورد مناقشه، انجام سرشماری و در آخر برگزاری همه پرسی. تا کنون دولت عراق فقط مورد اول را رعایت کرده و به همین دلیل است که دولت عراق متهم است که پیش شرط های اصل 140 قانون اساسی را اجرا نکرده است.

آیا تجزیه عراق در بلندمدت اساسا با منافع کردهای عراق همسو خواهد بود؟

در این مرحله زمانی دولت اقلیم کردستان تا حد زیادی برای اداره امور خود نیاز فراوانی به درآمدهایی دارد که از جانب دولت مرکزی در بغداد تامین می شود. در واقع 95 درصد از بودجه مورد نیاز اقلیم کردستان توسط بغداد تامین می شود. اگر چه اقلیم کردستان اقدام به صادارات نفت از طریق ترکیه کرده و از این راه درآمدهایی نیز کسب کرده است اما برای آنکه بتواند مقدمات استقلال را آماده کند نیازمند آن است که صادرات نفت خود را افزایش بدهد و برای این کار باید روزانه دست کم 800 هزار بشکه نفت صادر کند.

رسیدن به این سقف صادرات از لحاظ زمانی طول می کشد چون اقلیم کردستان زیر ساخت های لازم برای این کار را ندارد و نمی تواند میزان نفتی را که برای استقلال کرستان لازم است را صادر کند. اما علاوه بر مسائل اقتصادی تعداد دیگری مسائل مهم وجود دارند از جمله جمعیت چند فرقه ای حاضر در مناطق مورد مناقشه از جمله کرکوک است که این عامل می تواند موجب مشکل شدن ترسیم مرزهای نهایی در مورد اقلیم کردستان شود.

اتحادیه میهنی کردستان عراق از مخالفان تجزیه عراق و استقلال کردستان است در صورتی که بحث همه پرسی در منطقه کردستان جدی تر شود موضع این اتحادیه چگونه خواهد بود؟

موضع اتحادیه میهنی کردستان در مورد تقسیم عراق در مقایسه با موضع حزب دموکراتیک کردستان متفاوت است. اما فکر می کنم اگر ایده برگزاری همه پرسی در اقلیم کردستان به اجرا گذاشته شود اتحادیه میهنی نیز از آن حمایت خواهد کرد.

موضع ترکیه در خصوص استقلال کردستان عراق بر اساس چه منطقی قابل توجیه است؟

ترکیه در سال های اخیر روابط گسترده ای را در بخش های سیاسی و اقتصادی با اقلیم کردستان عراق برقرار کرده و تبدیل به مهمترین شریک تجاری و بازرگانی این منطقه شده است. دولت ترکیه در این مورد دست به شرط بندی بزرگی زده و میزان ریسک این موضوع را نیز کاهش داده و به همین دلیل است که مشاهده می کنیم که مقامات مختلف ترکیه مواضع مختلفی در مورد استقلال اقلیم کردستان اتخاذ می کنند و برخی با آن موافق و برخی دیگر با آن مخالفت می کنند. ترکیه می خواهند تا همچنان موقعیت تسلط اقتصادی و سیاسی خود بر اقلیم کردستان را حفظ کند. از آنجا که اقلیم کردستان تا حد زیادی به ترکیه و حسن نیت این کشور وابسته است آنکارا ممکن است اینطور گمان کند هر وضعیتی که در عراق پیش بیاید می تواند بر اقلیم کردستان تسلط داشته باشد. با استقلال و یا بدون کسب استقلال ترکیه به عنوان رگ حیاتی اقلیم کردستان باقی می ماند. بطور خلاصه اگر بگوئیم موضع ترکیه بر اساس محاسبات استراتژیک این کشور شکل گرفته است.

با توجه به اینکه ترکیه خود با مسئله کردها در این کشور دست به گریبان است چرا از استقلال کردهای عراق در حال حاضر حمایت می کند؟

پاشنه آشیل ترکیه، جمعیت زیاد کردهای حاضر در این کشور است به عبارت دیگر با حمایت از حق کردهای ترکیه برای کسب استقلال ممکن است ترکیه خود را در معرض انتقادهای فزاینده از سوی مردم کشورش قرار بدهد. در حقیقت بسیاری در ترکیه شروع به مطرح کردن این پرسش کرده اند که چرا تصمیم برای کسب استقلال از سوی کردها در عراق خوب است اما در داخل ترکیه بد.

دولت ترکیه ممکن است اینطور تصور کند که از طریق حمایت از برنامه کردها برای کسب استقلال از عراق بتواند خواسته های کردهای ترکیه را کاهش داده و مناقشه طولانی مدت خود با کردها را حل کند اما این یک قمار سیاسی بسیار بزرگ است که ممکن است آنگونه که آنکارا پیش بینی کرده به پایان نرسد.

................

گفتگو از عبدالحمید بیاتی