خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ و هنر: به مناسبت سالگرد دو سالگی شبکه پویا، مجالی ایجاد شد تا میزبان حسین ساری رییس مرکز پویانمایی صبا و مدیر شبکه پویا به همراه پیروز حکیم‌زاده مدیر گروه «کات اوت»، مهدی مینایی مدیر پخش و مهدی قلی‌نژاد مدیر روابط عمومی این شبکه باشیم و درباره موضوع گوناگون در حوزه انیمیشن گپ بزنیم.
این گفتگو با بحث درباره احتمال پخش HD شبکه پویا آغاز شد و ساری اعلام کرد این اتفاق به زودی رخ خواهد داد و درباره کم و کیف آن توضیحاتی ارائه کرد. او از مشکلات بودجه‌ای کشور که به سازمان صداوسیما و مرکز پویانمایی صبا نیز رسیده سخن گفت و بررسی بر وضعیت شرکت‌های تولید انیمیشن در دو سال اخیر داشت و به این نکته اشاره کرد که شبکه پویا تولیدات خود را از جریان خصوصی تأمین می‌کند و باید سالانه 1200 ساعت انیمیشن تولید کند. در ادامه بحث به جایگاه پویانمایی ایران در جغرافیای جهانی رسید و تأیید این نکته که اکنون جایگاه بدی نداریم اما هنوز تا ایده‌آل‌ها فاصله است. بخش پایانی این گفتگو نیز به لزوم بازاریابی جهانی برای تولیدات انیمیشن ایران اختصاص داشت.
اکنون بخش دوم و پایانی را می‌خوانید که در آن درباره مشارکت مرکز پویانمایی صبا با نهادها و ارگان‌ها برای رفع مشکلات بودجه‌ای و گسترش ارتباطات حرف زده‌ایم و مدیر شبکه پویا خبر تولید اثر مشارکتی با وزارت امور خارجه درباره خلیج فارس را تأیید کرده است. همچنین بحث به حوزه ممیزی تولیدات انیمیشن رسید و معضلات و چالش‌های این حوزه بررسی شد. به موضوع لزوم تقویت آموزش انیماتورهای ایرانی و تعامل با شرکت‌های بزرگ جهان برای این منظور پرداختیم و بحث با خبر جدید پخش انیمیشن زنده که قرار است با پایان ماه رمضان عملی شود به اتمام رسید.
*شنیده‌های تایید نشده حاکی از این است که قرار شده مرکز پویانمایی صبا، اثر مشارکتی را با وزارت امور خارجه درباره خلیج فارس تولید کند. این خبر را تأیید می‌کنید؟ رویکردتان به آثار مشارکتی در حوزه پویانمایی چگونه است؟
ساری: بسیاری از انیمیشن‌های فعلی ما، ماموریت‌هایی از یک بخش خاص را هم تأمین می‌کند. خلیج فارس هم همینطور است و پیشینه و موضوعات مرتبط، آن را به یک مسئله بین‌المللی تبدیل کرده است. از همین رو، این موضوع برای وزارت امور خارجه هم قابل توجه و مهم بوده و بنا است ما چنین مشارکتی با این وزارتخانه داشته باشیم. یا مثلا بسیار از آثار ما به فرهنگ شهری می‌پردازد و ما با بخش اجتماعی معاونت شهرداری در ارتباطیم.
انیمیشن به عنوان یکی از بهترین قالب‌ها و دسته‌های نمایشی برای ارتقا و اصلاح فرهنگ شناخته می‌شود و بسیاری از افراد و نهادها از نتایج تاثیرگذاری آن استفاده کرده‌اند. نمونه خاص این موضوع مقررات انتظامی و رانندگی است که از طریق انیمیشن فرهنگ‌سازی شد. به این ترتیب هم مخاطب از آثار ما بهره‌مند می‌شود و هم ماموریت بسیار ویژه یک سازمان خاص تأمین می‌شود.
*از سوی دیگر در شرایط خاص بودجه‌ای صدا وسیما این امر به کاهش هزینه‌های شما هم کمک می‌کند.
ساری: طبیعتا همینطور است. بنابراین اشتیاق بیشتری داریم تا همکارانمان موضوعاتی را که می‌تواند مورد توجه سازمان خاصی باشد با آنها در میان بگذارند تا آنها فرهنگ‌سازی‌شان را با استفاده از انیمیشن انجام دهند.
*در سخنانتان به بحث نظارت بر پخش انیمیشن‌های غیرایرانی اشاره کردید. متاسفانه ما در برخی موارد بحث ممیزی و نظارت را در کشورمان از یک فرصت به تهدید تبدیل کرده‌ایم، اما کشورهای دیگر این اقدام را بدون آنکه درباره‌اش بین افکار عمومی حاشیه‌ای ایجاد شود، انجام می‌دهند. در حوزه انیمیشن هیچ عقل سلیمی نیست که نپذیرد تمام آثار پیش از پخش باید مرحله نظارت و احتمالا تغییر را پشت سر بگذارند اما ما در نوع اجرای این موضوع به شدت دچار کج سلیقگی هستیم. این را قبول دارید؟ به ویژه که نسخه سانسورنشده، انیمیشنی که از شبکه پویا پخش می‌شود، به راحتی از طریق اینترنت در دسترس خانواده ایرانی قرار می‌گیرد. آن هم خانواده‌هایی که در پس زمینه ذهنشان گاردی نسبت به رسانه ملی دارند و بر این تصورند صداوسیما نه برای حفاظت از آنها بلکه برای قوانین خاص خودش بحث ممیزی را انجام می‌دهد. اگر مثل برخی دولتمردان در شبکه‌های اجتماعی مثل فیسبوک عضو باشید می‌بینید که به تازگی مرور انیمیشن‌هایی که در دو دهه انقلاب روی آنتن رفته‌اند باب شده است و در این مرور مواردی که ممیزی شده‌اند معرفی می‌شوند. از حذف چندین شخصیت گرفته تا تغییر و تحول اساسی داستان‌ها که مردم آنها را پیدا کرده‌اند و تصاویرشان را کنار هم گذاشته‌اند و رسانه ملی را به ممیزی متهم می‌کنند، کسی هم در صداوسیما از خودش دفاع نکرده که ما این کار را برای حفاظت از خانواده انجام داده‌ایم.
ساری: اشاره خوبی کردید، هیچ کجای دنیا حتی اگر خلاف این موضوع ادعا کنند، در عمل به ویژه در بخش فرهنگ خود را بدون تنظیم با شرایط خود رها نمی‌کنند. در هیچ کجای دنیا اینگونه نیست. خصوصا که با ذهن و فکر و تربیت ارتباط داشته باشد. بنابراین برنامه‌های رسانه‌ای در همه جای دنیا با فرهنگ آنجا تنظیم می‌شود. این موضوع صرفا به صداوسیمای ما مربوط نیست و من صداوسیمایی را در دنیا سراغ ندارم که این اتفاق در آن رخ ندهد. بنابراین اینکه ما بخش‌هایی از یک کار نمایشی انیمیشنی را حذف یا اصلاح کنیم حق مخاطب ما است.
والدین فرزندانشان را در اختیار شبکه‌ای به نام پویا قرار می‌دهند که به آن اعتماد دارند و می‌خواهند کودکانشان محصولی پاک تماشا کنند. بنابراین ما به درخواست مخاطب خود و وظیفه‌مان عمل می‌کنیم. اگر نکته‌ای هم از سر غفلت از دست ما در برود اولین معترضان مردم هستند چراکه فرزند خردسالشان را که به لحاظ فکری بی دفاع است مقابل آنتن ما قرار داد‌ه‌اند. ممکن است بخشی از این ممیزی‌ها بر اساس سلیقه باشد اما حدود و ثغور آن مشخص است و با موازین اخلاقی و ارزشی جامعه‌مان سازگار است و تباین ندارد.
مینایی: شبکه پویا در عمر دو ساله خود، فصل جدیدی را در اصلاح محتوا و فرم انیمیشن انجام داده است. ما سختگیری‌های سابق را نداریم و با هم مشورت می‌کنیم. حتی دکتر ساری از دفترش پایین می‌آید و گاهی با برخی راهنمایی‌ها یا یک دستور راهگشا، یک مجموعه را از حذف یا اصلاح عمده نجات می‌دهد. ما با دقت و ظرافت اصلاحاتمان را انجام می‌دهیم و اساس این کار هم خانه و خانواده و اخلاق است. میانگین سنی همکاران ما در شبکه پویا 20 تا 27 است و همه فرزندان کوچکی داریم. بنابراین در همه ما این نگرانی وجود دارد مخاطب آنچه پخش می‌شود دختران و پسران کوچک خود ما هستند.
از طرفی ما آثارمان را بر اساس قواعد شبکه تازه تاسیس پویا پخش می‌کنیم نه شبکه‌های یک و دو که برنامه ویژه کودک هم دارند و زمانی خانم‌ها رضایی و خامنه در آن برنامه اجرا می‌کردند. شبکه ما چندان نوستالژیک نیست، چراکه برای مخاطبمان نیز این مفهوم معنایی ندارد و همگی نوپا هستند. گرچه ما برخی آثار مثل «بینوایان» را هم پخش می‌کنیم و قواعد و اصلاحات ما همه جدید است و عطف به گذشته نمی‌شود.
*قطعا باید همینطور باشد و شما نمی‌توانید آنگونه که با کودک دهه 60 رفتار می‌شد با کودک دهه 80 و 90 برخورد کنید. اکنون کودکان کم سن و سال ما می‌توانند آلبوم عکس تلفن‌های همراه را ورق بزنند اما زمان ما خیلی مسایل ابتدایی تر بود.
مینایی: ما اکنون محصولات خارجی‌مان را به دو شیوه بایگانی می‌کنیم؛ یک نسخه اورجینال و دیگری نسخه قابل پخش. بنابراین اگر قرار بود چند سال بعد انیمیشنی دوباره پخش شود، ما یک نسخه اورجینال داریم که با حال و هوای جامعه و قواعد شبکه آن را پخش کنیم.
*در انیمیشن‌های سینمایی بازار کشور، دوبله‌های ضعیف و بعضا سخیفی وجود دارد که زشت‌ترین ادبیات و رفتارها را به کودکان یاد می‌دهند. به این ترتیب که اگر صدای انیمیشن را قطع کنید کمتر بدآموزی دارد. اگر شما پلنگ صورتی را دیده باشید نسخه قدیمی آن بخشی دارد که این شخصیت به کشورهای مختلف سر می‌زند و جایی هست که پرچم ایران وجود دارد و او می‌خواهد به کشور ما سر بزند. این یک سند تاریخی است. اما اکنون در دوبله‌ها تحریفاتی صورت می‌گیرد مثلا در دوبله یک انیمیشن برای اینکه به زعم خودشان بومی شده باشد، شخصیت‌ها می‌گویند که می‌خواهند به ایران بروند. این دیگر می‌شود جعل تاریخی! کودکی که این را می‌بیند با خودش می‌گوید از آمریکا می‌خواهند به کشور ما بیایند! خوشبختانه مرکز صبا این آسیب را ندارد. اما شما با این آثار در یک گردونه رقابت قرار گرفته‌اید.
ساری: خوشبختانه سازمان ما یک واحد دوبلاژ بسیار خوب و قوی دارد و تفاوتی که در خصوص آثار تلویزیون و بازار اشاره کردم در این موضوع هم خود را نشان می‌دهد. بخش دیگر هم به کیفیت آماده‌سازی و دوبله مربوط می‌شود بهبود کیفیت تصویر و سیستم‌ها. اتفاقا یکی از مزیت‌های ما نسبت به شبکه‌های فارسی زبان انیمیشن همین است. آثار ما کیفیت بسیار خوبی دارد.
*آیا شما اتاق فکری برای تحلیل انیمیشن‌های مطرح و پرطرفدار جهان دارید؟ مثلا چرا «باب اسفنجی» تا این حد با بچه‌ها ارتباط برقرار می‌کند؟ در شخصیت‌پردازی‌های این کارتون‌ها چه اتفاقی می‌افتد که این آثار در تمام جهان با هر رنگ و پوست و نژاد ارتباط می‌گیرند؟
ساری: بله همه شبکه‌های تلویزیونی شوراهای متعددی دارند. شورای بازبینی فیلم شنبه‌ها در شبکه ما تشکیل و آخرین کارهای روز دنیا آنجا بازبینی می‌شود. به ویژه مدیران مرکز صبا در جریان کارهای خوب دنیا قرار می‌گیرند، با هم بحث و گفتگو می‌کنند و آثاری که برای پخش انتخاب می‌شوند محصول همین گفتگوها هستند. تلاش می‌کنیم این به یک رویه در کل جریان تولید انیمیشن تبدیل شود و کارگردانان و تهیه‌کنند‌ه‌ها هم از این آثار مطلع شوند.
*اشاره شد شبکه پویا، شبکه‌ای نوستالژیک نیست. نکته‌ای که درباره شبکه‌های نوپا وجود دارد این است که این شبکه‌ها، تلاش می‌کنند برنامه‌های درجه یکی بسازند که به عنوان برند شبکه یاد شود؛ یک جور شناسنامه. فکر می‌کنید شما بعد از 2 سال به این مرحله رسیده‌اید و برنامه شاخصی که همه شبکه پویا را با آن بشناسند پخش می‌کنید؟
ساری: همه تولیدات داخلی ما باید این ویژگی را داشته باشد. اگر اسم خاص بخواهید مثلا «مهارت‌های زندگی». اما بنا است که انیمیشن ایرانی شناسنامه شبکه پویا باشد. وقتی شما مجموعه‌ای مثل «کوشا»، «شکرستان» و... می‌بینید، این یعنی برند انیمیشن ایرانی و هویت شبکه پویا.
*با آغاز به کار شبکه افق، به نظر می‌رسد یک رقیب داخلی برای شبکه پویا به عرصه آمده است. تاکنون نزدیک به اکثریت انیمیشن‌هایی که از شبکه‌های تلویزیونی روی آنتن رفته‌اند از فیلتر مرکز پویانمایی صبا عبور می‌کنند اما شبکه افق زیر نظر سازمان فرهنگی رسانه‌ای اوج، تولیدات متفاوتی ارائه می‌کند که از تیزرهای پخش شده آنها نیز می‌توان کیفیت متفاوت را در آنها احساس کرد.
ساری: آنها هم همکاران ما هستند و خوشحالیم که آمده‌اند.
مینایی: البته آنها مخاطبانی کاملا متفاوت با ما و هدف گذاری دیگری دارند.
ساری: شبکه‌ها رقابت بسیار سالم و خوبی با یکدیگر دارند و همه تلاش می‌کنند بهترین کارها را داشته باشند. شبکه افق نیز از همکاران ما هستند و آنها هم انیمیشن دارند. برخی از تولیدات آنها متعلق به خودشان است، بخشی را ما در اختیارشان قرار می‌دهیم و از بایگانی صداوسیما هم استفاده می‌کنند. البته چون ماموریت آنها پخش انیمیشن نیست و فضای پخش انیمیشن‌هایشان محدودتر است، علی القاعده باید با دقت بیشتری به انتخاب آثارشان بپردازند.
*احساس می‌کنم اخیرا پخش انیمیشن‌های تبلیغاتی در شبکه‌ها کمرنگ شده است. خودتان به تاثیرات مثبت انیمیشن‌های نیروی انتظامی از جمله ماجراهای داداش سیا اشاره کردید. اکنون قصد تولید این دست انیمیشن‌ها را در همکاری با نهادهای دیگر دارید؟
ساری: از این جنس کارها حالا هم پخش می‌شود اما باید بیشتر شوند. مثلا مرکز صبا برای سازمان آب انیمیشن‌هایی تولید کرده یا برای شرکت برق سال گذشته انیمیشن «پاگرد» را تولید کرده بودیم. برای محیط زیست هم کارهایی داریم اما امیدوارم بیشتر باشد. تجربه خوبی در این حوزه وجود دارد و در صورت همکاری سازمان‌ها این فعالیت‌ها بیشتر خواهد شد.
*اکنون شبکه پویا به عنوان شبکه‌ای برای کودکان شناخته می‌شود اما مخاطبان بزرگسالی نیز دارد. آیا انیمیشن‌هایی خاص برای بزرگسالان هم در دستور کار دارید؟
ساری: مخاطب شبکه پویا خردسال، کودک و نوجوان است اما انیمیشن منحصر به این سه گروه سنی نیست. بنابراین ما مرکز صبا را داریم که ماموریت ویژه آن تولید انیمیشن است و شبکه‌های دیگری جز پویا، آثاری را که برای بزرگسالان است پخش می‌کنند. مثلا انیمیشنی به نام «فوتبال مدرن» لابلای برنامه‌های جام جهانی پخش شد که مخاطب آن جوانان هستند. بنابراین با وجود اینکه شبکه پویا برای آن سه گروه سنی هدف‌گذاری کرده و با این حال بزرگسالان هم پای آثارش می‌نشینند مرکز صبا را داریم که برای این مخاطب هم اثر تولید می‌کند.
*آقای حکیم‌زاده درباره وضعیت تکنیکی ساخت انیمیشن در ایران بگویید. تکنولوژی‌ای که اکنون در اختیار داریم و آنچه نیاز است از سوی مدیران ارشد با اختصاص بودجه‌های بیشتر برای ارتقای تکنیک انیمیشن در ایران اعمال شود، چگونه است؟
حکیم‌زاده: امروزه بسیاری از شرکت‌های تولید انیمیشن به واسطه اینکه شیوه کات اوت سرعت بیشتری در تولید دارد و برخی از بخش‌های هزینه آن پایین‌تر است، آن را انتخاب کرده‌اند. ما در بخش تکنیک خوب پیش می‌رویم. اکنون باید نگاهمان به سیاست‌های کلان تولید ارتقا پیدا کند. ما نیروهای جوان و علاقمند و گروه‌های تولیدی خوبی داریم و اگر روند حمایتی تولید انیمیشن تداوم پیدا کند و قدرتمند پیش برود ما می‌توانیم با قدرت پا به بازارهای جهانی بگذاریم. اکنون وضعیت امیدوارکننده است. در عین اینکه نیاز است ما با تکنولوژی روز دنیا آشنایی بیشتری داشته باشیم اما عقب افتاده نیستیم.
*هیچوقت به این فکر کرده‌اید که نیروهایی را از ایران در بورسیه‌ها یا کارگاه‌های آموزشی شرکت‌های بزرگ انیمیشن‌سازی شرکت بدهید. حتی اگر شده هزینه تولید یک سریال انیمیشن را برای حضور افرادتان برای آموزش بیشتر اختصاص دهید.
حکیم‌زاده: این در دستور کار مرکز نبوده است و به عنوان ایده می‌شود روی آن فکر کرد. در بخش آموزش دانشگاه صداوسیما متولی است.
ساری: آموزش در کشور ما خوشبختانه جدی است و یکی از نقاط قوت انیمیشن ما وجود دانشکده‌ها، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی است که انیمیشن را آموزش می‌دهند و افراد از آنها فارغ التحصیل می‌شوند. اما در جنس این آموزش ضعف‌هایی هم داریم؛ اینکه این آموزش متناسب‌سازی شده با گونه انیمیشن تلویزیونی نیست و مثل خیلی از رشته‌های دانشگاهی ما دانشجو بعد از فارغ التحصیلی باید یک دوره کاربردی هم بگذراند. این ضعف آموزشی در رشته‌های دیگر هم وجود دارد. مثلا یک فارغ التحصیل رشته مهندسی را در نظر بگیرید که تا به حال آچار دستش نگرفته است. این ضعف باید جبران شود و آموزش‌های کاربردی و مهارتی ایجاد شود.
بخشی از این موضوع با بورسیه شکل می‌گیرد و بخش دیگر با انجام کارهای مشارکتی بین کشورها. اکنون با برخی از کشورها مشارکت‌هایمان را آغاز می‌کنیم تا با توأمان کردن توانمندی‌هایمان فعالیت کنیم. کار ما سه حلقه مهم مغزافزاری، سخت‌افزاری و نرم افزاری دارد که باید در کنار هم باشند. در بخش مغزافزاری آموزش نیروی انسانی و شناخت و مهارت در خصوص آخرین تکنیک‌ها، با در اختیار داشتن آخرین نرم‌افزارها مهم است. انیمیشن یکی از هنرصنعت‌هایی هست که بسیار متأثر از فناوری است، بنابراین نرم افزار و سخت افزار به‌روز هم باید در اختیار باشد. کیفیت تحت تاثیر همین‌ها است و با امکانات متفاوت حتی یک اثر واحد هم با کیفیت متفاوتی تولید می‌شود. مثل بحث پخش HD و SDکه ابتدای گفتگو اشاره کردیم و یک اثر می‌تواند پخش کاملا متفاوتی را تجربه کند.
*از اتفاقات تازه در شبکه چه خبر؟
ساری: ما در سایت http://pooyatv.ir با مخاطبان تعامل داریم و آنها نه تنها می‌توانند آثار شبکه را در این سایت ببینند بلکه به برنامه‌ها امتیاز می‌دهند و در قرار گرفتن آنها در جدول پخش مؤثر هستند.
مینایی: این سایت رتبه خوبی هم دارد و در الکسا بعد از شبکه سه قرار گرفته است.
ساری: بله. ما درصدد هستیم روش جدیدی برای پخش انیمیشن به کار گیریم و پویانمایی زنده را در شبکه داشته باشیم. به این ترتیب با استفاده از برخی شیوه‌ها همچون موشن کپچر، انیمیشن زنده را روی آنتن خواهیم فرستاد. این اثر در قالب یک برنامه زنده است که مجری آن شخصیتی انیمیشنی است و مثل دیگر مجری‌ها پلاتو می‌خواند، به تلفن کودکان جواب می‌دهد و همه این اتفاقات به صورت زنده رخ می‌دهد. یک تیم تکنیکی برای عملی شدن این برنامه، مشغول فعالیت هستند و احتمالا از روز عید فطر مصادف با 7 مردادماه یا حتی زودتر شاهد پخش آن خواهیم بود.
مینایی: این فصل نوینی در کارهای تلویزیونی است و در ایران سابقه این چنینی ندارد.
ساری: در خارج از کشور هم در ژاپن وجود دارد.
گفتگو از مریم عرفانیان
نظر شما