بحران تلخ کم آبی در همدان ادامه دارد/ مسیرهای خاکی آب کشاورزی را می بلعند

به گزارش خبرنگار مهر، استفاده از روشهای نوین آبیاری تنها راه حل فرار از خشکسالی در کشاورزی استان همدان است چراکه باتوجه به کمبود منابع آب باغداران و کشاورزان باید به دنبال استفاده از روش های جدید آبیاری باشند و از روش غرقابی استفاده نکنند.

آنچه مسلم است توسعه كشاورزي از طريق گسترش سطح كشت آبي به جاي افزايش توليد در واحد سطح يكي از مهمترین مشکلات كشاورزي کشور بشمار مي رود و اینکه بازده پايين آبياري در بخش كشاورزي به دليل مشكلاتی از جمله عدم آگاهی، ضعف دانش فني مناسب، شيوه‌هاي سنتي كشت و زرع، عدم وجود شبكه‌هاي آبرساني مناسب و نبود مدیریت مصرف آب موجب اتلاف منابع آب در کشور می شود، به طوري كه بازده مصرف آب در بخش كشاورزي به ‌طور متوسط کمتر از 30 درصد است.

درآبیاری سنتی با از بین بردن پیچ و خم­های کانالهای انتقال آب و لایروبی نهرها و پاک کردن عوامل کند کننده سرعت، نظیر ­خار وخاشاک و علفهای هرز و همچنین لایروبی شبکه آبرسانی  می توان تا حدی از هدر رفتن آب در هنگام آبیاری جلوگیری کرد اما راه حل اساسی برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی وحفظ منابع آب زیر زمینی استفاده از روشهای نوین آبیاری است.

کارشناس مسئول توسعه روشها و شبکه های آبیاری سازمان جهاد کشاورزی استان همدان در این خصوص در گفتگو با مهر گفت: درحال حاضر در استان همدان 15 هزار کیلومتر کانال آبی احتیاج به پوشش سطوح دارد که اعتبار لازم برای آن حدود یک میلیارد و 500 میلیون تومان است.

امیرعباس کردیان همدانی اظهار داشت: در جهان 26 کشور جزو کشورهای کم آب هستند که از این تعداد 9 کشور در خاورمیانه قرار دارند و ایران نیز جزو این کشورها است.

وی با بیان اینکه کشور با چالش های جدی در زمینه بی آبی روبرو است، گفت: باید از وقوع خشکسالی های متعدد و برداشت بی رویه از منابع ملی جلوگیری شود.

کارشناس مسئول توسعه روشها و شبکه های آبیاری سازمان جهاد کشاورزی استان همدان عنوان کرد: بخش کشاورزی به علت ماهیت بیولوژیکی و وابستگی شدید به آب، بزرگترین مصرف کننده منابع آبی کشور محسوب می شود.

کردیان همدانی افزود: بخش کشاورزی 83 میلیارد متر مکعب از 90 میلیارد متر مکعب آب کل را مصرف می کند و حدود 165 میلیون متر هکتار از اراضی کشاورزی را در برمی گیرد که با صرفه جویی می توان اراضی بیشتری را در بخش کشاورزی آبیاری کرد.

همدان از لحاظ بارندگی در بین استان های با بارندگی کمتر از میانگین کشوری قرار دارد

وی با بیان اینکه مساحت استان 20 هزار و 172 کیلومتر مربع است، عنوان کرد: این مساحت یک و دو دهم درصد از مساحت کل کشور است و استان همدان از لحاظ بارندگی در بین استان های با بارندگی کمتر از میانگین کشوری قرار دارد.

کارشناس مسئول توسعه روشها و شبکه های آبیاری سازمان جهاد کشاورزی استان همدان گفت: راندمان بخش کشاورزی در کل ایران 35 درصد است که همدان نیز از این قاعده مستثنی نیست.

کردیان همدانی با اشاره به اینکه دو نوع راندمان در بخش کشاورزی مطرح می شود، ادامه داد: یک راندمان در انتقال آب از منبع تا مزرعه و راندمان دیگر در مصرف و توزیع آب در مزرعه ایجاد می شود.

وی دو عامل موثر اتلاف آب در مسیر انتقال آب را عنوان کرد و گفت: مسیرهای انتقال آب معمولا دارای سطح خاکی هستند و به دلیل نداشتن پوشش مناسب آب عبوری از آنها به اعماق و اطراف کانال ها نفوذ می کند و همچنین علف های هرزی که سطح خاک را می پوشانند هم از آب مصرف می کنند و هم مانع عبور جریان آب می شوند.

استفاده از لوله های فلزی، بتونی، پلی اتیلن راندمان انتقال آب را 95 درصد ارتقا می دهد

کارشناس مسئول توسعه روشها و شبکه های آبیاری سازمان جهاد کشاورزی استان همدان به تعدادی از طرح ها و پروژه های پیشنهادی جدید برای بالا بردن راندمان در حین انتقال آب اشاره کرد و افزود: استفاده از لوله های فلزی، بتونی، پلی اتیلن و غیره در این زمینه بسیار موثر است و راندمان انتقال آب را به میزان 95 درصد ارتقا می دهد.

کردیان همدانی عنوان کرد: استفاده از بتن برای انهار سنتی، به صورت کانال های ذوزنقه ای شکل با مقاطع مختلف راندمان انتقال آب را به 80 درصد می رساند و همچنین ایجاد و ساخت کانال با استفاده از مصالح بنایی مانند سنگ و ملات راندمان را از 35 درصد به 85 درصد می رساند.

وی استفاده از قطعات بتی پیش ساخته که راندمان انتقال را به 85 درصد می رساند را مطرح کرد و ادامه داد: استفاده از یک لایه پلاستیک ضخیم در روی سطح خاکی کانال که باعث راندمان 70 درصدی می شود روش کم خرج و شدنی است.

کارشناس مسئول توسعه روشها و شبکه های آبیاری سازمان جهاد کشاورزی استان همدان همچنین استفاده از ورقه های پلی اتیلن با راندمان 85 درصد را پیشنهاد داد و گفت: از روش های مطرح شده بهترین روش استفاده از لوله ها به دلیل بسته بودن سطح و نبود مسیر تبخیر آب در این فرآیند و در نتیجه راندمان بالای این روش و سریعترین روش استفاده از ورقه های پلی اتیلن است.

کردیان همدانی گفت: مدیریت آب و خاک در استان همدان با 530 کیلومتر کانال با سطح مقطع های مختلف اقدام به عملیات لوله گذاری کرد و با رسیدن به یک هزار و 50 کیلومتر از راندمان 35 درصدی به 85 درصد ارتقا یافت.

در استان همدان 15 هزار کیلومتر کانال وجود دارد که احتیاج به پوشش سطوح دارد

وی افزود: درحال حاضر در استان همدان 15 هزار کیلومتر کانال دیگر وجود دارد که احتیاج به پوشش سطوح دارد و با توجه به بحران شدید آب در استان، در صورت عملی شدن این طرح مصرف آب از نصف هم کمتر خواهد شد و آب صرفه جویی شده در مزارعی که مستعد کشت آبی و دیم هستند استفاده خواهد شد.

کارشناس مسئول توسعه روشها و شبکه های آبیاری سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با بیان اینکه مشکل اعتبار در این زمینه وجود دارد، گفت: تنها 20 درصد از برنامه توسعه پنج ساله محقق شده و اگر میانگین هزینه هر کیلومتر کانال حدود 100 هزار تومان باشد، برای 15 هزار کانال موجود در استان همدان حدود یک میلیارد و 500 میلیون تومان اعتبار احتیاج است.

کردیان همدانی عنوان کرد: شهرستان های جنوبی استان مانند نهاوند، تویسرکان، ملایر و قسمتی از اسدآباد دارای منابع آبی سطحی هستند که خطرپذیری این مناطق نسبت به بقیه نقاط استان بیشتر است و بیشترین خسارت از کاهش بارندگی و خشکسالی مربوط به این شهرستان ها است.

ناظر کشاورزی استان همدان نیز در این خصوص به کارگیری روش­ غرقابی در آبیاری مزارع که باعث هدررفتن بخش زیادی از آب می گردد را مورد اشاره قرار داد و گفت: کشت گیاهانی که با وضعیت اقلیمی و آب وهوایی منطقه هم­خوانی ندارد، به عنوان مثال کشت گیاهانی که نیاز به آب زیادی دارند در مناطق خشک و نیمه خشک باعث افزایش بهره­برداری از منابع آب می شود.

نسرین دانشمند افزود: استفاده از کانال­های روباز برای انتقال آب از منبع آب تا مزرعه مورد نظر سبب تبخیر حجم زیادی از آب در طول مسیر انتقال شده در نتیجه باعث پایین آمدن بازده آبیاری می­شود.

وی گفت: در بیشتر مناطق برای برداشت بیشتر، زمین­های کشاورزی هر ساله چندین بار کشت می شوند که به این ترتیب استفاده از منابع آب نیز چند برابر می­ شود.

110 هکتار از اراضی کشاورزی همدان تحت پوشش سیستم آبیاری تحت فشار قرار گرفته است

اما در همین خصوص رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان نیز گفت: تا کنون 110 هکتار از اراضی کشاورزی استان همدان تحت پوشش سیستم آبیاری تحت فشار قرار گرفته که موجب شده استان همدان از لحاظ اجرای سیستم آبیاری تحت فشار رتبه سوم کشور را به دست آورد.

علیرضا رنجبر ضرابی گفت: استان همدان در استفاده از روش های آبیاری تحت فشار در سال های اخیر جایگاه مطلوبی داشته و در سال گذشته بعد از استان های فارس و خراسان رضوی رتبه سوم کشور را داراست که امسال نیز با استفاده از روش های آبیاری نوین برای افزایش راندمان آبیاری در سطح مزارع تلاش می شود.

وی افزود: در مجموع 160 هکتار از اراضی استان همدان مستعد اجرای طرح آبیاری تحت فشار هستند که تا کنون 110 هکتار اجرایی شده و براساس هدف گذاری انجام شده سال آینده در 10 هزار هکتار دیگر این طرح اجرا می شود.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان عنوان کرد: اجرای سیستم آبیاری تحت فشار موجب راندمان کاهش مصرف آب و صرفه جویی 35 درصد و بالا رفتن کیفیت محصولات کشاورزی می شود.

علیرضا رنجبر ضرابی سه کار مهم و عمده مدیرت تأمین آب، انتقال آب و مصرف آب به زمین ها و باغات کشاورزی را وظیفه اصلی جهاد کشاورزی عنوان کرد و افزود: برای هر هکتار چهار میلیون تومان اعتبار پیش بینی شده و به متقاضیان حداکثر 85 درصد تسهیلات بلاعوض پرداخت می شود.

با این تفاسیر آنچه مسلم است اینکه به طور کلی عدم مدیریت صحیح در انتقال و مصرف آب در مزارع و زمین­های کشاورزی و همچنین عدم آگاهی کشاورزان از وضعیت بحرانی منابع آب باعث برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی شده است که باید برای ان چاره اندیشید.