اقوام ایرانی به سرزمین چهار هزار ساله رسیدند/ جشنواره ای برای احیاء غذاهای سنتی

به گزارش خبرنگار مهر، جشنواره اقوام و غذا بهانه ای برای گردهمایی رسومات ایرانیان در جای جای این کشور بوده و برگزاری آن در شهری اتفاق می افتد که خود محل تلاقی آثار قابل توجه گردشگری طبیعی، مذهبی، تاریخی و باستانی و فرهنگی است.

خلخال با قدمت تاريخی چهار هزار ساله و گنجينه ای بی نظير از آثار تاريخی، باستانی و طبيعی و نيز به دليل موقعيت جغرافيایی ويژه خود نقطه اتصال و پيوند گردشگری و تاريخ كهن گيلان و آذربايجان محسوب می شود.

قدمت خلخال كه تا سال 58 به نام "هرو آباد" خوانده می شد به استناد يافته های باستان شناسی به نيمه دوم هزاره اول قبل از ميلاد می رسد و در كتب تاريخی بارها از ويژگيهای منحصر به فرد اقليمی، اجتماعی و تاريخی آن ياد شده است.

زبان مردم بخش مركزی و عمده روستاهای اين شهرستان تركی آذربايجانی بوده در برخی از روستاها و بخشها، زبانهای تاتی، تالشی و كردی نيز رواج دارد.

خلخال برخوردار از بیشترین تعداد روستاهای گردشگری

از مهمترین ظرفیت گردشگری خلخال روستاهایی با هدف گردشگری است که مطابق اظهارات مسئولان این شهرستان در بین تمامی شهرستان های استان اردبیل بیشترین تعداد روستاهای گردشگری و نیمی از تعداد کل را به خود اختصاص داده است.

نمونه شاخص این روستاها روستای کزج است که به گفته سرپرست میراث فرهنگی شهرستان خلخال جزو 12 روستای هدف گردشگری استان و 10 روستای دارای بافت با ارزش معماری سنتی در کشور محسوب می شود.

این روستا در ارتفاع هزار و 250 متری از سطح دریا و به فاصله 12 کیلومتری از مرکز بخش خورش رستم هشتجین و 57  کیلومتری از مرکز شهرستان خلخال واقع است.نام اين روستا از واژه " كزه" يا چوب دستی اتخاذ شده و جزو آثار طبيعی منحصر به فرد شمال غرب كشور است.

به علت نزديكی اين روستا به ماسوله و شباهت زياد بافت اين دو روستا و بر اساس نظر كارشناسان معماری تاريخی و بر اساس شواهد مستدل و مشابهت ساخت و ساز و نيز معماری خانه‌ها، طريقه آرايش و سليقه به كار رفته در ساخت و ساز ابينه، اهالی روستای گردشگری ماسوله از سكنه اين روستا هستند كه در گذشته های دور به علت كوچ مردم اين روستا و استفاده از منطقه ماسوله به عنوان ييلاق، ‌بخشی از جمعيت روستای كزج در آن منطقه ساكن شده و روستای ماسوله را به روش روستای كزج بوجود آورده اند.

به مانند ماسوله پشت بام اكثر خانه‌های اين روستا كاهگلی بوده و به علت شيب تند محل ساخت و استقرار روستا پشت بام هر خانه‌ای حياط خانه بالاتر است، اما به علت كوتاهی در معرفی اين روستا با وجود قدمت تاريخی افزون تر به نسبت روستای ماسوله در ميان ايرانيان شناخته شده نيست.

موزه خلخال با قدمت بيش از يك قرن

حمام نصر خلخال، يكی از آثار به جا مانده از دوران قاجار با قدمتی بيش از150 سال پس از مرمت و بازسازی در سال 86 به شكل موزه مردم شناسی درآمده است كه به دليل برخورداری از آثار بسيار غنی و باستانی منطقه جزو موزه های مطرح شمال غرب كشور بوده و آئينه ای تمام نما از تاريخ اين منطقه است.

فرم معماری اين موزه كه پيش از اين حمام بوده، از اصول حمامهای تاريخی ايران پيروی می كند و حمام از طريق يك ورودی به هشتی و از آن جا به پيشخوان منتهی می شود. سربينه با نقشه مربع و چهار بازوی كناری از حمامهای تاريخی تبعيت می كند. بخش گرمخانه به فرم هشت ضلعی و در ارتباط با فضاهای خدماتی و خزينه است.

اين حمام در قسمت سربينه دارای نقاشيهای بسيار زيبایی است، اما در سالهای اخير مرمت و بازسازی معماری اصيل آن را تغيير داده و حمام به شكل متفاوتی احيا و بازسازی شده است.

علاوه بر اين حمام می توان به دو حمام ديگر خلخال، "شهر حامامی" با 800 سال قدمت و حمام بازار متعلق به دوره صفويه اشاره كرد كه به عدم رسيدگی و مرمت و احيا تخريب شده و بقايای ناچيزی از آن باقی مانده است.

مجاورت قندیل های یخ در کنار آبگرم 60 درجه

دیگر اعجاز گردشگری منطقه کوثر و خلخال غار یخگان است که به مساحت هزار و 100 هکتار یکی از مناطق تحت مدیریت زیست محیطی استان محسوب می شود.

غار یخگان در ارتفاع دو هزار و 400 کیلومتر از سطح دریا و در فاصله 77 کیلومتری از مرکز شهرستان خلخال قرار گرفته و وجه تسمیه این غار به علت وجود خاصیت یخچالی در بخشی از غار است.

ویژگی منحصر به فرد غار یخگان موجب شده است اهالی ساکن در محدوده آن از این غار به عنوان یخچالی در فصول گرم سال استفاده کنند.

همچنین مجاورت غار با آبگرم 60 درجه سانتیگراد گیوی موجب شده است گردشگران با مراجعه به این منطقه در فاصله زمانی کوتاهی قندیل یخ و آبگرم را مشاهده کنند.

آبگرم معدنی گیوی که دما و خاصیت خود را از واقع شدن در دامنه کوه آتشفشانی سبلان کسب کرده است برای درمان دردهای مفصلی، روماتیسم و مشکلات حرکتی از دیرباز مورد استفاده قرار می گیرد.

آبشارها و آبگرم های خلخال

آبگرم خلخال در 22 كيلومتری شمال باختری هروآباد و به فاصله 96 كيلومتری ميانه از دل زمين خارج می شود. اطراف چشمه را سنگ آهكی و آذرين از نوع آندزيت پورفيزيك پوشانده است.

خروج آب از زمين در چند مظهر نزديك به هم به فاصله چند صد متری جاده است. آبگرم خلخال از دسته آبهای بيكربناته سديك گرم و گازدار  است كه در درمان بيماريهای مفصلی، روماتيسم و عصبی موثر است.

آبشار "نره گر" در روستاي "اسبو" از توابع بخش شاهرود شهرستان خلخال و آبشار و چشمه آق بلاغ در محدوده منطقه حفاظت شده آق داغ كه مهمترين زيستگاه حيات وحش در استان اردبيل است، قرار دارد و نزديكترين راه ارتباطی به آق بلاغ از طريق يك راه پياده رو از روستای لرد بخش شاهرود خلخال است.

چشمه فنارود در جنوب شرقی روستای خوجين در دامنه كوه چهل خانی و مالان خوجين شهرستان خلخال قرار داشته كه اطراف آنرا چمنزار و جنگلهاي استپی فرا گرفته و در پايين دست آن سد خاكی فنارود واقع شده است.

همچنین منطقه گردشگری ازناو در جنوب شهر خلخال و چشمه ازناو در فاصله پنج كيلومتری از آن و در نزديكی جاده اسالم قرار دارد و شامل كوه ازناو، چشمه ازناو و باغهای مفرح است.

بلندترين نقطه اين منطقه قله ازناو است كه ارتفاعی حدود دو هزار و 350 متر از سطح دريا دارد كه از پای اين قله و در شمال شرقی آن چشمه آب خارج می شود كه به چشمه ازناو شهرت دارد. وجود اين چشمه و ظرفيت آبدهی بالا و دائمی آن در طول سال باعث پديد آمدن باغهای مفرح در امتداد آن شده است.

به سبب وجود تعداد پنج غار طبيعی بزرگ و كوچك در سازه های آهكی، شرايط زيستگاهی بسيار مناسبی در اين منطقه برای زندگی انواع حيوانات و پرندگان وحشی از جمله كل و بز وحشی و كبك و ... بوجود آمده كه  منطقه را به مكان گردشگری تبديل می كند.

تفرجگاه اندبيل؛ جلوه زيبای طبيعت

تفرجگاه اندبيل كه بيشتر به چشمه مير عديل (ميرعديل بولاغی) معروف است در پنج كيلومتری شرق مركز شهرستان خلخال، در محدوده روستای اندبيل و در كوهپايه های تالش قرار گرفته و همه ساله در فصول مساعد سال به ويژه ايام تابستان پذيرای مسافران و گردشگران است.

چشمه ميرعديل به خاطر ظرفيت بالای آبدهی سرچشمه رودخانه ای با همين عنوان است كه در پايين دست چشمه با ايجاد سدهای مختلف و همچنين استخرهای پرورش ماهی قزل آلا نيز در آن رونق دارد.

جنگلهای بلوط و ممرز و بوته‌های تمشك كه به صورت متراكم در شمال روستای اندبيل گسترده شده‌اند يكی از جلوه‌های بسيار زيبای طبيعی روستا به شمار می‌روند.

در روستاي اندبيل پوشش مردان و زنان معمولا لباس بلند سفيد گلدار يا به رنگ روشن است. زنان و دختران روستا از چادر استفاده نمی‌كنند، مگر اينكه بخواهند به مراسم رسمی عزاداری بروند و يا در ايام خاصی برای مراسم ويژه عازم مسجد شوند.

اشتیاق گردشگران برای بازدید از امام زاده عبدالله کلور

در ۳۰ كيلومتری جنوب شهر خلخال و مركز بخش شاهرود و در دامنه غربی رشته كوه تالش و شرق كوه پلنگا شهری واقع است که  تمامی مردم آن به زبان ايران باستان يعنی زبان "تات" تكلم می ‌كنند و همه ساله گردشگران را به دلیل ظرفیت گردشگری مذهبی خود جذب می کند.

امام زاده عبدالله کلور ازنوادگان امام موسی كاظم (ع) است كه مقبره آن در يك كيلومتری شهر كلور در كنار چشمه جيگيزات و رودخانه پرخروش شاهرود در دل كوههای بلند منطقه قرار گرفته است.

ساختمان اين امامزاده نوساز بوده و بــا الگوگيری از معماری اسلامی به صورت چهار ضلعی با پنجره های مشبك ساخته شده است.

خانه دموکراتها روایت مشارکت آزادی خواهانه در خلخال

خانه دموکراتها نیز به عنوان یکی از خانه های قدیمی و تاریخی این شهرستان در محله "قاضیلر" واقع شده و هم اکنون مالکیت آن خصوصی است.

 این خانه قدیمی یکی از خانه های تاریخ ساز خلخال به حساب می آید و در سال 1324 و زمان حضور فرقه دموکراتها،‌ محل ستاد این فرقه بوده و به آن "ایشتاپ" گفته می شد.

 این خانه که سبک معماری آن به دوره قاجار برمی گردد، گویای سبک معماری منحصر به فرد این منطقه است.

علاوه بر آثار ذکر شده جاده خلخال – اسالم که از شهر خلخال آغاز و تا سه راه اسالم در جاده رشت – آستارا در استان گیلان امتداد دارد، بیش از 70 کیلومتر طول داشته و به لحاظ طبیعی یکی از زیباترین مکانهای گردشگری در کشورمان محسوب می شود.

در کنار دیدنی های طبیعی و تاریخی صنایع دستی خلخال نیز در نوع خود منحصر به فرد است بطوریکه جاجیم روستای نمهیل، شال بخش امامرود، گلیم  و ورنی، خورجین و قالی از آثاری است که به دست هنرمندان این خطه تولید شده و چشم گردشگران را می نوازد.

..................................

گزارش: ونوس بهنود