می‌گفتند آهنگر رفیق میرحسین است/ فیلمساز حکومتی باید به آرمان‌ سفارش‌دهنده وفادار باشد

به گزارش خبرگزاری مهر، شانزدهمین جلسه از سلسله نشست های نمایش فیلم «سینماروایت» با نمایش فیلم سینمایی «ملکه» برگزار شد و در این نشست علاوه بر محسن یزدی فعال رسانه ای و محمدتقی فهیم منتقد سینما، محمدعلی باشه آهنگر کارگردان فیلم نیز حضور داشت. «ملکه» درامی است در گونه دفاع مقدس که داستان دیده بانی جوان و پرشور در ماه های انتهایی دفاع مقدس را روایت می کند. دیده بانی که با پیدا کردن یک دیدگاه مشرف به موقعیت های اساسی دشمن از یک طرف به همرزمانش یاری می رساند و از طرف دیگر ارتباطی ذهنی که با نوشته های یک دیده بان شهید پیدا می کند موجب دگردیسی روحی او می شود.

فردیت آهنگر باعث ترقی او شد و نه سیستم فرهنگی

در ابتدای نشست فهیم با بیان اینکه سینمای بعد از انقلاب، فیلمساز دلداده به انقلاب کم دارد گفت: فیلمسازانی که زوایای مختلف انقلاب را بشناسند و با این شناخت وارد گود شوند خیلی کم هستند و البته که این نقظه ضعف مدیریت انقلاب است که نتوانسته کادر مفید خودش را تربیت کند.

فهیم ادامه داد: محمدعلی باشه آهنگر یکی از آن فیلمسازانی است که اتفاقا با شناخت وارد گود شده وااسفا که فردیت خودش باعث ترقی اش شد و نه سیستم فرهنگی. به جرات می توان گفت که آهنگر یکی از سه فیلمساز معتبر دفاع مقدس ماست.

این منتقد سینما با اشاره به یکی از نقاط ضعف سینمای ایران یادآور شد: فیلمسازان ما به جای فیلمسازی متن می نویسند و مرتب از زبان کاراکترهایشان حرف می زنند اما آهنگر این طور نیست. در فیلم‌های آهنگر به جای آن که شخصیت فریاد بزند با اکت هایش بر مخاطب اثر می گذارد و صدالبته که فیلمسازی به این شیوه دشوار است. با مرور روند فیلمسازی آهنگر باید گفت که رگه های فرم گرایانه ای که از «بیداری رویاها» شروع شد و حالا به «ملکه» رسید به مانند دامی است برای فیلمساز که بهتر است در آن اصرار نورزد.

از ارتش سپاسگذارم که پول نداشت اما فیلمنامه «سرو زیر آب» را تایید کرد

بعد از فهیم نوبت به محمدعلی باشه آهنگر رسید که با اشاره به تازه ترین پروژه خود با عنوان «سرو زیر آب» بیان کرد: این فیلمنامه با موضوع دفاع مقدس آماده است و باز هم دو تا سه ماه انتهایی جنگ را تصویرسازی می کند و البته ادای دینی هم به شهدای گمنام دارد.

وی با اشاره به تاخیر در ساخت فیلمنامه و خلف وعده‌هایی که به او شده است، بیان کرد: تا اسفندماه سال گذشته تصور می کردم که تولید فیلم به امسال می رسد و با آن به جشنواره می آیم اما متاسفانه دوستان خلف وعده کردند. اولین بار اواخر شهریور91 بود که طرح 18 صفحه ای کار را به مدیران ارائه دادم. بعد از 6 ماه وقتی برای جواب رفتم آنها به جای صحبت درباره متن «سرو زیر آب» پیرامون «بیداری رویاها» و «ملکه» سخن می‌گفتند. این ماجرا ادامه داشت تا خرداد 92 که باز هم صحبت‌ها درباره دو فیلم قبلی من ادامه داشت. من همینجا به شهدای فیلمنامه «سرو زیر آب» قسم می‌خورم که تمامی این فیلمنامه از اسناد بجامانده از دقاع مقدس و البته تحقیقات از خانواده شهدا برآمده است.

آهنگر ادامه داد: از همان ابتدا هم قرار نبود به فیلم کمک کنند بلکه بنا بر این است که وقتم را تلف کنند و مرا از طی مسیری که پی گرفته ام خسته کنند. آنقدر که من صادق بودم دوستان صداقت به خرج ندادند و ناراحت کننده اینکه بخشی از این بی مهری ها به واسطه تعابیری است که برخی دوستان منتقد از «بیداری رویاها» و همین «ملکه» بیرون کشیدند. با این حال از ارتش جمهوری اسلامی ایران سپاسگزارم که برای حمایت از تولید کار پول نداشت اما فیلمنامه را کاملا تایید کرد و یک واو آن را غیرواقعی ندانست.

محمدرضا هنرمند فکر می کرد من نمیگذارم او فیلم بسازد!

صحبت های آهنگر درباره بی مهری های برخی منتقدان خیلی زود محمدتقی فهیم را به واکنش داشت و وی با ذکر خاطره ای از سالهای حضورش در انجمن منتقدان خانه سینما گفت: یادم می آید یک بار در انجمن منتقدان خانه سینما جلسه ای داشتیم که جواد طوسی خبر آورد یکی از فیلمسازانی که چندخطی درباره فیلمش نوشته بودم آمده سراغم! به سراغ فیلمساز که رفتم صراحتا مرا به این متهم کرد که او را از نان خوردن انداخته ام و زندگیش را از بین برده ام!

وی ادامه داد: همین آقای محمدرضا هنرمند یک بار در یادداشتی برای مجله «سینما» مرا مگسی قلمداد کرده بود که در کیهان قلم می زند و سپس گلایه کرده بود که امثال ایشان می خواهند فیلم بسازند و ما نمی گذاریم! در صورتی که چنین نیست و اینطور نیست که مقامات مسئول بخاطر نوشته های ما به کسی پروژه ندهند یا بالعکس کارش درست شود. اگر اینطور است چرا اینقدر درباره فیلمسازان شبه روشنفکر می نویسیم کسی توجه نمی کند اما وقتی دو خط درباره آهنگر می نویسم نمی گذارند فیلم جدیدش را بسازد.

فهیم سپس با مخاطب قرار دادن مدیران گفت: اتفاقا مدیران ما باید فیلمسازانی مانند آهنگر را روی سرشان بگذارند و حلوا حلوا کنند که دارند خالصانه در ژانر دفاع مقدس کار می کنند ولی این منافی این مساله نیست که فیلمی که در بدنه حکومت ساخته می شود باید به آرمان های سفارش دهنده وفادار باشد. مثلا در فیلمی مانند «ملکه» نمی توان به راحتی گفت افسر عراقی هم قربانی وضعیتی است که بر او حاکم شده است.

اثری که دلالت روز نداشته باشد محکوم به نابودی است

آهنگر در ادامه این جلسه در واکنش به سخنان فهیم با بیان اینکه گردن ما از مو باریکتر است اظهار کرد: هر کس آزاد است هرگونه که دوست دارد یک اثر را ببیند و درباره اش اظهارنظر کند. اگر جز این باشد صحیح نیست. پس همه سلیقه ها محترمند اما این را هم درنظر بگیرید اثری که وقایع را براساس زمان وقوع اتفاقات بیان کند اثری ناقص است و اثری کامل است که دلالت روز داشته باشد. اثری که دلالت روز نداشته باشد محکوم به نابودی است.

وی ادامه داد: من تاریخ نگار نیستم و بنا نیست تاریخ را روایت کنم و با تحلیلی که به متن می زنم اثرم ماندگار می شود. امام خمینی (ره) جمله ای درباره عراق دارند با این مضمون که عراقی ها هم مثل ما هستند و فقط یک دیکتاتور آنها را زور کرده است. این عین جمله ای است که در فیلم هم می شنویم اما همه بخاطر این جمله که از امام(ره) است به من ایراد میگیرند. اما بدانید که من هیچ چیز از خودم نگفتم و جمله امام(ره) را نقل کردم و آن را در فیلم اجرایی کردم. نعوذبالله اگر امام اشتباه کرده بیایید بگویید!

رزمنده بدون آگاهی می‌شود داعش

آهنگر برای تشریح بیشتر فضای جنگ ادامه داد: ما از شهریور59 تا بهمن 62 در برابر حملات فراوان عراق حتی یک حمله هوایی به یکی از شهرهای عراق نداشتیم. چرا؟ چون امام(ره) و دیگر بزرگان می گفتند ما با مردم عراق کاری نداریم. حتی بعد از بهمن 62 که فرمان حمله متقابل صادر شد باز هم بنا بر این شد که صبح ها به مردمان عراق اعلان دهند تا بیرون بروند و بعد فرمان حمله صادر شود.

کارگردان «ملکه» درباره رفتار رزمندگان با اسرا هم اظهار کرد: شخصا در دل جنگ حضور داشتم و به اندازه خودم جنگیدم. با برادر طبرزدی در عملیات شکست حصر آبادان همرزم بودم و در محاصره، 103 اسیر گرفتیم و به هیچ کدام هم آسیب نزدیم چون استدلال داشتیم. استدلالمان این بود که خداوند برای رزمنده جهادگر حدود تعریف کرده. رزمنده باید شور و شعور را با هم داشته باشد و رزمنده بدون شعور می شود داعش.

آهنگر درباره سکانس خودکشی سرگرد عراقی که برخی وی را به خاطر این سکانس مواخذه کرده اند، گفت: آن سرگرد نمادی است از صدام و مبتنی بر حرف امام که گفتند صدام اگر مرد بود مثل هیتلر خودکشی می کرد. اینکه شخصیت اصلی فیلم جلوی خودکشی این سرگرد را می گیرد هم ناشی از شعور این شخصیت است و مبین رعایت حدود الهی. البته این شعور هم طی مدارجی به وجود آمده و یک شبه او متحول نشده است.

وی سپس با بیانی صریح تر هدف خود را از چنین اشاراتی فرزند زمانه خویش بودن عنوان کرد و ادامه داد: در شرایط فعلی که حدودا 60 درصد مردم عراق شیعه هستند و این کشور یکی از پایگاههای فرهنگی ماست نباید اثری بسازیم که یک عراقی با دیدن آن از ایرانیان فاصله بگیرد. البته می شود دهه شصتی فکر کرد و یک هفته ای اثری ساخت که هم دفاع مقدسی نام گیرد و هم اکران بگیرد و هم تشویق شود اما چنین آثاری جایگاهی در سینما پیدا نمی کنند و شما هم نمی توانید آن را حتی برای دو نفر عراقی نشان دهید.

آدم‌های داستانم را از جیبم درنیاورده‌ام

محمدتقی فهیم در پاسخ به آهنگر بیان کرد: صحبتهای آهنگر یک مانیفست خوب است و البته خیلی خوب هم تفاوت جبهه ما و جبهه دشمن در آن مشخص است اما فکر نمی کنم «ملکه» در این مانیفست جایی داشته باشد.

وی ادامه داد: تحول شخصیت اصلی فیلم به نفع تفکری صورت می گیرد که میخواهد بگوید سرباز عراقی هم بیگناه بوده است و بخشی از فیلم هم که بسیجیان به عنوان شخصیت هایی عجول نشان داده می شوند دور از واقعیت است.

در واکنش به این سخنان فهیم، کارگردان ملکه این سوال را بیان کرد که آقای فهیم شما در کدام جبهه جنگیده اید؟ و ادامه داد: شما اگر قاعده بازی را آن طور که ما در آبادان دیدیم، می دیدید اینطور قضاوت نمیکردید. آبادان زمین سوخته شده بود. همین غلام ذرقانی که کاراکتر اصلی فیلم را از او الهام گرفته ام جانبازی است 70 درصد و البته خدا را شکر هنوز زنده است بروید با او درباره این اتفاقات صحبت کنید. من که آدم های داستان را از جیبم نیاورده ام. درباره عجول بودن بسیجیان هم باید بگویم که بسیجیان ما شور داشتند که جانشان را کف دستشان گذاشتند و روی مین رفتند. شما فکر می کنید در هنگام دفاع مقدس چطور خطوط مقدم پر می شد؟ خودم 48 ساعت در کوه های سردشت آموزش دیدم و به خط مقدم رفتم.

برای حذف «ملکه» گفتند که آهنگر رفیق میرحسین است

آهنگر افزود: من به تحریف اتفاقات دفاع مقدس در یک سری فیلم های سطحی نقد جدی دارم. شما می دانید من برای رفتن به درون پالایشگاه آبادان جگرم خون شد؟ آیا شما می دانید که من برای رفتن بالای بویلر حتی جرثقیل هم نداشتم؟! اینها را نمی دانید و مرتب کنایه می زنید.

کارگردان «بیداری رویاها» با اشاره به برنامه «هفت» نیز گفت: شبی که به برنامه «هفت» دعوت شدم بخاطر حضور همین دوست منتقد نرفتم چون پیش تر حرف هایش را شنیده بودم و بسیاری از دوستان وی هم برای حذف فیلم من گفتند که آهنگر در جریان فتنه بوده و رفیق میرحسین است!

آهنگر بیان کرد: جنگ مملو از اتفاقات مختلف است و به مانند تمامی پدیده ها مقوله ای نسبی است در سینما سیاه و سفید کردن شخصیت ها آغاز نابودی است. اجازه رهایی در این دریای غوطه ور را نمی دهند و برای همین است که اثر خوب کم تولید می شود. این همه منفی نگاری برای یک سکانس را می بینند اما انتهای فیلم را نمی بینند که نمایی زیبا از شهری را می بینیم که با رشادتها و ایستادگیها به امروز رسیده است.

آهنگر با بیان اینکه کاش کسی پیدا می‌شد که به جای این همه نقد محتوایی «ملکه» را نقد ساختاری کند، اظهار کرد: این همه می گویید چرا جلوی خودکشی سرگرد عراقی را میگیری اما کسی درباره پلان-سکانس های فیلم حرفی نمی زند. بخدا دستتان را میبوسم اگر تحلیل ساختاری کنید.»

فهیم هم در پایان این نشست و در واکنش به این جمله آهنگر بیان کرد: نقد محتوایی می کنیم و این همه از ما گلایه می کنید وای به روزی که بخواهیم نقد ساختاری کنیم. آن گاه حتما ما را آتش می زنید!