درمان عوارض جراحی با اکسیژن تراپی/ درد بیماران کاهش می یابد

به گزارش خبرنگار مهر، دکتر شهرام اولیایی به تشریح روش اکسیژن تراپی پرداخت و گفت: در گذشته کاربردهای اکسیژن هایپربار بیشتر محدود به درمان بیماریهای غواصی از جمله دکامپرشن سیکنس یا بیماری برداشت فشار بود اما کاربردهای روز افزون پزشکی هایپربار در درمان بیماریهای صعب العلاج و بعضا لاعلاج حوزه دانشی گسترده ای را فرا روی علاقه مندان به عرصه های جدید و متفاوت پژوهشهای علوم پزشکی گشوده است. یکی از این عرصه ها درمان عوارض اعمال جراحی به خصوص عفونتهای مقاوم به درمان است که با افزایش مقاومت به آنتی بیوتیکها عملا به چالشی جدی برای جراحان خصوصا در اعمال جراحی وسیع تبدبل شده است.

وی افزود: کاربرد اکسیژن هایپربار به عنوان یک روش غیر تهاجمی، موثر و کم هزینه در درمان برخی عوارض غیر عفونی جراحی، مانند لنف ادم بعد از رادیکال ماستکتومی که سبب تورم یک طرفه اندام فوقانی در بیماران پس از اعمال جراحی شده و موجبات ناخوشنودی بیماران به دلیل درد و یا مشکلات ناشی از عدم تقارن و نازیبایی را فراهم می آورد به عنوان تنها روش موثر غیر جراحی مورد توجه قرار گرفته است.

به گفته اولیایی، درمان عارضه آمبولی گازی ناشی از اعمال جراحی توراکس و قلب با زو ناحیه ابدومن با استفاده از اکسیژن هایپربار یکی دیگر از کاربردهای روتین اطاقهای فشار پزشکی محسوب شده بطوریکه 60 درصد موارد ارجاع به مراکز هایپربار ایلات متحده را آمبولی گازی به خود اختصاص داده و اغلب مراکز پیشرفته  و بیمارستانهایی که اعمال جراحی توراکس و قلب باز انجام می دهند حداقل دارای یک اطاق فشار پزشکی مجهز هستند و جالب تر اینکه برخی اطاقهای فشار پزشکی درنیروی دریایی ارتش ایلات متحده دارای اطاق عمل تحت فشار است.

وی ادامه داد: درمان عوارض ناشی از نصب پروتزها مانند ایمپلنتهای دندانی که بعضا مشکلات پیچیده و ناراحت کننده ای برای بیمار و جراح فک و صورت ایجاد می نماید از دیگر کاربردهای پزشکی هایپربار است.

مدیر گروه طب دریایی و هایپربار دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارتش افزود: عوارضی مانند استئومیلیت پس از اعمال جراحی نیز از دیگر کاربردهای این روش درمانی است که حتی در مواردی بدون تجویز آنتی بیوتیک و در مواردی به همراه آنتی بیوتیک سبب بهبود سریع بیمار می گردد.

وی گفت: کمک در تسریع ترمیم بافت در بیمارانی که تحت اعمال جراحی پیوندی از جمله پیوند کبد و جلوگیری ازفولمینانت هپاتایتیس پس ازعمل جراحی پیوند .در اعمال جراحی پیوند برخی بافتها که احتمال موفقیت در آن پایین است به عنوان نمونه پیوند گلانس پنیس که در جریان  ختنه آمپوته شده و با استفاده از اکسیژن هایپربار بعد از عمل پیوند دریکی از بیمارستانهای ترکیه نتیجه پیوند موفقیت آمیز بود .

اولیایی اظهارداشت: در جراحی اعصاب، یکی از پیچیده ترین و پر عارضه ترین اعمال جراحی در ناحیه پوستریور فوسا، که می تواند سبب فلج عصب فاشیال شود عمل جراحی تخلیه آبسه های ناحیه پرستریور فوسا است که پس از عمل نیز عوارض ناشی از گذاشت شانت از چالشهای پیش روی بیماران و جراحان است، به وسیله اکسیژن هایپربار که یک روش غیرتهاجمی، موثر،و مقرون به صرفه میباشد  میتوان بدون عمل جراحی این آبسه ها را درمان نمود.

مکانیزم درمان با اکسیژن هایپربار

وی افزود: همانطور که می دانیم در شرایط فشار معادل یک اتمسفر یعنی شرایط عادی با تنفس هوا درصد اشباع هموگلوبین به وسیله اکسیژن 97 درصد است. حال اگر به جای هوا از اکسیژن خالص برای تنفس استفاده شود، این مقدار به 100 درصد افزایش خواهد یافت. در این شرایط اگر فشار به دو بار اتمسفر افزایش یابد و همزمان اکسیژن خالص تنفس شود، نه تنها هموگلوبین با تمام ظرفیت اکسیژن را منتقل میسازد، بلکه 10 برابر  ظرفیت کل انتقال با هموگلوبین به وسیله حل شدن اکسیژن در پلاسما بصورت اکسترا اکسیژن توسط پلاسما  اکسیژن به بافتها منتقل شده به این ترتیب بافت ها سرشار از اکسیژن می گردند.

اولیایی گفت: فشار اکسیژن بافتی در شرایط طبیعی (فشار برابر یک اتمسفر) حدود 40 میلی متر جیوه است. در صورتی که بافت دچار آسیب "له شدگی" زخم" سوختگی یا عفونت یا ایسکمی و نکروز گردد، اکسیژن بافت به شدت کاهش یافته بطوریکه فشار اکسیژن بافتی به صفر میلی متر جیوه خواهد رسید. در این شرایط میتوکندری یا همان موتور محرکه سلولهای ماکروفاژها و پلی مرفونوکلئرها و فیبروبلاستها غیر فعال شده و با افت عملکرد ایمنی سلولی ترمیم ناحیه آسیب دچار اختلال می گردد.

وی افزود: در صورت درمان بیمار با اکسیژن هایپربار تحت فشار معادل 2 بار اتمسفر، میزان اکسیژن پلاسما بیش از ده برابر شده و به تبع آن مقدار اکسیژن بافتی به شدت افزایش یافته (چند برابر می گردد)، در این حالت فشار اکسیژن بافتی به 80 میلیمتر جیوه می رسد. (دو برابر فشار اکسیژن در بافت سالم). با فعال شدن میتوکندری ها سلول های ماکروفاژ به حالت مهاجم درآمده و شروع به بیگانه خواری می کنند. در حقیقت با افزایش فعالیت سیستم ایمنی سلولی، عفونت های هوازی و بی هوازی تحت کنترل درآمده و همزمان با فعال شدن فیبروبلاستهای بافتی ترمیم ناحیه آسیب دیده سرعت یافته و بافتدر مدت زمان کوتاهی بهبود می یابد.

مدیر گروه طب دریایی و هایپربار دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارتش گفت: هایپرباریک اکسیژن تراپی یک روش درمانی و تسکینی مفید در پیشگیری، کنترل و درمان برخی عوارض پس از اعمال جراحی بوده خصوصا بیماران با ایسکمی عروق انتهایی که در اغلب موارد در صورت استفاده از این روش درمانی، با افزایش میزان اکسیژن بافتی سبب بهبود عملکرد سلولهای ایمنی سلولی از طریق فعال شدن ماکروفاژها، از بین رفتن میکربهای هوازی و غیر هوازی، ترشح فاکتورهای بافتی مفید جهت ترمیم بافت و انقباضات مفید عروقی و فعال شدن سوخت و ساز سلولی و فعال شدن فیبروبلاست ها و ساخت کلاژن و در نتیجه بهبود سریع  بافت می گردد.

اولیایی ادامه داد: این روش درمانی به دلیل اینکه تهاجمی نبوده و انجام آن نه تنها توام با آزار و اذیت بیمار نیست بلکه پس از هر اکسیژن درمانی، بیمار پر انرژی و سرخوش بوده (به دلیل اثرات نارکوزیس نیتروژن)  درد او به شدت کاهش می یابد اثرات درمانی محدود به زمان اکسیژن تراپی نبوده بلکه به صورت آبشاری فرایندها تا ساعتها و روزهای بعد تداوم داشته لذا درمان متناوب و انجام سيژن های درمانی برنامه ریزی شده 15 تا 30 جلسه، و یک تا دو بار در روز بسته به نوع بیماری جهت تاثیرات مطلوب درمانی ضروری است.

وی گفت: بی تردید همکاران جراح در رشته های تخصصی مختلف با استفاده از این روش درمانی و مشاوره با متخصصین این حوزه از دانش پزشکی، ضریب موفقیت اعمال جراحی خود را ارتقاء خواهند داد.

اولیایی در پایان با اعلام اینکه اولین مرکز آموزشی و تحقیقاتی و درمانی هایپربار دانشگاهی کشور تا پایان سال جاری در نیروی دریایی راهبردی افتتاح خواهد شد، تاکید کرد: آمادگی خود را برای ارائه مشاوره و هر گونه همکاری تحقیقاتی و درمانی با جامعه جراحان کشور اعلام می نماییم.