چهار راز فاش نشده وزارت خارجه

مجله مهر: محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در گفت وگو با ویژه نامه پایان سال اعتماد می گوید: «من اصولا با دروغ سروکار خوبی ندارم، احساس می کنم کسانی که دروغ می گویند همه چیز را زیرپا می گذارند، متاسفانه خیلی بازار دروغ داغ است» بر همین اساس اگر آمریکایی و غربی ها درباره متن توافقنامه یا درباره دیدارهای پنهانی که در سفارتخانه های اتریش و یونان انجام دادند دروغ می گویند، آنها در آینده همه چیز را زیرپا خواهند گذاشت.
تک زنگ اول
ماجرا در واقع از سفر نیویورک شروع شد. از یک مکالمه 15 دقیقه ای بین روسای جمهور ایران و آمریکا بعد از 35 سال. آنچه در حاشیه این رخداد تاریخی، به متن حادثه چربید این بود که چه کسی زنگ اول را زد؟ حسن روحانی رئیس جمهور در بازگشت از سفر خود از نیویورک گفت که «در لحظه ای که در حال حرکت به فرودگاه بودیم آمریکایی ها تماس گرفتند که چند دقیقه ای را به صورت تلفنی با آقای اوباما گفتگو داشته باشم که این مکالمه انجام گرفت.» او گفت که «پیش از عزیمت به آمریکا مقامات آمریکایی ابراز تمایل کردند که دیداری با رئیس جمهور این کشور داشته باشم و مسئله بعد از ورود به آمریکا با جدیت بیشتری دنبال شد اما ما زمان کافی برای این ملاقات را نداشتیم.»
محمد جواد ظریف درباره این گفت وگوی تلفنی می نویسد: « پس از بازگشت به هتل برای خداحافظی با دکتر روحانی و هیئت همراه ایشان متوجه شدم که آقای اباما می خواهد تلفن بزند. از آغاز هفته که مقامات آمریکایی درخواست ملاقات بین دو رییس جمهور را مطرح کرده بودند و به دلایل مختلف عملی نشده بود، کم و بیش تماس های غیررسمی بین دو هیئت ادامه داشت. در این میان ملاقات بنده و آقای کری در حاشیه جلسه ۱+۵ صورت گرفت و بعد هم در ادامه تماس های غیررسمی مشخص شده بود که ممکن است دو رییس بتوانند تلفنی صحبت کنند. در زمانی که من جلسه عدم تعهد را اداره می کردم ۵-۶ بار آمریکایی ها تماس گرفته بودند تا گفتگوی تلفنی را تنظیم کنند و نهایتا این گفتگو در آستانه ترک هتل توسط دکتر روحانی انجام شد که در آن بر اراده سیاسی طرفین برای حل موضوع هسته ای در کمترین زمان ممکن و دستور به آقای کری و بنده برای رسیدن به راه حل سریع تأکید شد». اما سوزان رایس مشاور امنیت ملی آمریکا ادعای دیگری در این باره دارد. او همان روز انجام این گفت وگو، اظهار داشته بود: «امروز اتفاق شگفت آوری پیش آمد، از سوی هیئت ایرانی تماس گرفته شد و اعلام شد پرزیدنت روحانی در مسیر حرکت به سمت فرودگاه  تمایل به گفتگو با اوباما دارد و ما قادر هستیم بگوییم که تماس برقرار شد و سازنده بود»
رایس گفته:« این تماس با در نظر گرفتن زمان ترجمه، 15 دقیقه طول کشید و هرچند تماس کوتاهی بود اما برای تبادل پیام دو طرف کافی بود.»
فکت شیت
این روایت های دوگانه دو ماه بعد در ماجرای توافقنامه ژنو هم خودی نشان داد. بعد از آنکه وزارت خارجه ایران متنی به عنوان متن توافقنامه را منتشر کرد، وزارت خارجه آمریکا هم متنی را به عنوان فکت شیت منتشر کرد که با متن منتشر شده ایران تناقضاتی داشت. مرضیه افخم سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در یکی از نشست های خبری خود به این سند منتشر شده اشاره کرد و گفت که در این سند روایت آمریکایی‌ها از توافقات هسته‌ای ژنو هست. مشخص است آنچه که مورد توافق اعضا قرار گرفته سند اقدام مشترک در 4 صفحه است که هم‌اکنون بر روی وبسایت اتحادیه اروپا نیز قابل دسترسی است.  محمد جواد ظریف در گفت و گویی که اخیرا با ویژه نامه پایان سال روزنامه همشهری انجام داده است درباره این ماجرا می گوید: «لحظه ای که به توافق رسیدیم همان لحظه من متن را بیرون دادم، متن توافق به زبان انگلیسی را هم در اختیار خبرنگاران آمریکایی گذاشتیم اما آنها چه کار کردند؟ یک متنی به نام فکت شیت (فک شیت) منتشر کردند».

او در ادامه این گفت وگو توضیح می دهد: «به آقای کری گفتم چرا این متن اصلی را در اختیار مردم تان قرار نمی دهید؟ چرا احساس می کنید مجبورید متن دیگری تولید کنید؟» وی در پاسخ به سوال خبرنگار همشهری که می پرسد جواب آقای کری چه بود؟ می گوید: آقای کری جوابی نداد. او ادامه می دهد که ما یک متن واقعی منتشر کردیم و هیچ نیامد بگوید متنی که ایران منتشر کرده است همان متن توافق نیست اما آمریکایی ها متن دیگری را منتشر کردند که روزنامه واشنگتن پست که نزدیک به سیاست های وزارت خارجه آمریکا هم هست 2 هفته بعد سرمقاله نوشت و گفت متنی که آمریکایی ها منتشر کردند متن واقعی نیست.
کی بود کی بود؟ ما نبودیم
این نوع روایت های متناقض از سطح آمریکا به اروپا کشیده شد. آذرماه سال جای یک هیات پارلمانی از اروپا دیداری پنهانی در سفارت یونان با نسرین ستوده و جعفر پناهی دوتن از محکومان حوادث پس از انتخابات انجام دادند. سفارتخانه هاي خارجي در حقوق بين الملل نمادي از تبلور روابط دوستانه ميان دو كشور است و وجود سفارتخانه در يك كشور نشانه به رسميت شناخته شدن استقلال كشور ميزبان توسط كشور داراي سفارتخانه است. انجام یک دیدار پنهانی با محکومان قضایی ایران نقض قواعد بین المللی محسوب می شد. مسئولیت صدور مجوز این دیدار را کسی به عهده نگرفت. مجلس که میزبان هیات پارلمانی اروپا بود خود را از این تقصیر مبری دانست.  باز پای محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران به میان آمد.

اما مرضیه افخم سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشورمان در یک نشست خبری وزارت خارجه را از برنامه ریزی این دیدارها تبرئه کرد و گفت که سفر هیئت‌های پارلمانی خارجی به کشورمان و همچنین کلیه برنامه‌های آنها در چارچوب دیپلماسی پارلمانی فی ما بین مجلس شورای اسلامی و پارلمان‌های کشورها و مناطق و با نظر مجلس شورای اسلامی تنظیم می‌شود. نهایتا  ژوزف ویدنهولز اتریشی از اعضای هیات پارلمانی اروپا در گفت وگو با روزنامه شرق گفت که در دیدار هانس اسبودا، عضو هیات پارلمان اروپا به ایران با محمدجواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر، ایشان تاکید داشتند که خانم ستوده شهروند آزادی هستند و دیدار با ایشان منع قانونی ندارد، به این ترتیب هر کسی بخواهد می‌تواند با ایشان دیدار کند. دیدار ما با این دو نفر هم غیررسمی و در قالب دعوت آنها به یک میهمانی انجام شده و پیش از سفر نیز در برنامه رسمی هیات نبوده است. ما می‌توانستیم آنها را ملاقات کنیم و این کار را انجام دادیم.
هماهنگی در وین؟
برخی می گویند هماهنگی دیدار پنهانی کاترین اشتون با نرگس محمدی یکی دیگر از محکومان قضایی کشور در جریان دیدار ظریف با وزیر خارجه 27 ساله اتریش انجام شده است. چه اینکه این دیدار هم در سفارت اتریش در تهران انجام شد. اما وزارت خارجه کشورمان می گوید که در جریان این دیدار نبوده است. موضوع بعد از آن دیدار پنهانی سفارت یونان، از اهمیت دو چندانی برخوردار شده بود و باعث ناراحتی بیشتر دستگاههای مرتبط شده بود. چنانکه آیت الله آملی لاریجانی، رییس قوه قضاییه در سخنان تندی اعلام کرد: در کجای دنیا اجازه می‌دهند که یک خارجی بیاید و هر جا دلش خواست برود و با هر کسی دیدار کند؛ مگر کشور در و پیکر ندارد؟ او افزود: اگر بناست چنین روندی ادامه یابد و بر خلاف امنیت و مصالح کشور در چنین سفرهایی اقداماتی صورت گیرد؛ قوه قضاییه وارد عمل می شود و تبعات آن نیز در آینده بر عهده وزارت امور خارجه خواهد بود.

سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به دیدار اشتون با برخی فعالان زن این برنامه ها را هماهنگ نشده عنوان و اعلام کرد: در همین زمینه به سفارت اتریش در تهران تذکر رسمی داده شده است.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه هم، در پاسخ به این پرسش که آیا وزارت خارجه از دیدار شنبه شب اشتون با چند زن که یکی از آنها سابقه محکومیت در حوادث سال 88 را دارد، مطلع بوده است، گفت: این طور برنامه ها را وزارت خارجه تنظیم نمی کند، بنابراین وزارت خارجه نه اطلاعی داشته و نه در این زمینه گفت وگویی با وزارت خارجه شده بود.با این وجود مایکل مان سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ضمن اعلام اینکه کاترین اشتون می‌خواست قطعاً دیدار با سازمان‌های مدنی بخشی از برنامه سفر به ایران باشد، گفت: وی می‌خواست با برخی از سازمان‌های جامعه مدنی دیدار کند و بالاخص علاقه‌مند بود که با فعالین زن ملاقات کند. این ملاقات‌ها در شب شنبه هماهنگ شدند. فکر می‌کنم به‌خوبی مشخص بود که این دیدارها طی این سفر رخ خواهند داد.