به گزارش خبرگزاری مهر، مواضع ضد و نقیض سران حزب عدالت و توسعه ترکیه در مورد مبارزه با گروه تروریستی داعش در روزهای اخیر بر همه روشن و سبب گمانه زنی های بسیاری در این رابطه شده است.
دولتمردان ترکیه بی رغبتی خود برای مقابله با داعش را در لزوم اقدام مشترک علیه براندازی داعش و دولت مرکزی سوریه توجیه می کنند. اما در این میان کارشناسان مسائل سیاسی دلایل قانع کننده تری از جمله رغبت ترکیه به وجود گروهی مانند داعش برای فشار بر دولت های مرکزی بغداد و دمشق و از سوی دیگر استفاده از گروه داعش برای تضعیف پ ی د که شاخه سوری پ ک ک به شمار می رود، بیان می کنند.
در همین رابطه خبرگزاری مهر گفتگویی را با دکتر "بارئش دوستر" نویسنده و فعال سیاسی و استاد دانشکده ارتباطات دانشگاه مرمره استانبول ترکیه انجام داده که بخش دوم آن که به روابط ایران و ترکیه و آینده آن پرداخته شده، به شرح زیر ارائه می شود:
خبرگزاری مهر-سرویس بین الملل : به نظر شما حزب عدالت و توسعه به دنبال ادامه درگیریها میان داعش و پ ی د و تضعیف این دو گروه به دست همدیگر است؟
دکتر بارئش دوستر: بله، زیرا محکوم به اتخاذ چنین سیاستی است. اولا اگر اکنون ترکیه در قضیه کوبانی(عین العرب) دخالت کند داعش طی دو روز می تواند در داخل ترکیه فعالیتهای تروریستی انجام دهد و از سوی دیگر پ ی د هم دخالت ترکیه در این ماجرا را نمی خواهد. از همه مهمتر اگر ترکیه در این مسئله وارد شود به معنای دخالت و اشغال بخشی از یک کشور دوست و همسایه خواهد بود، که این خود به معنای اعلان جنگ هر چند به صورت غیر رسمی به سوریه خواهد بود.
- جمهوری ترکیه و جمهوری اسلامی ایران هر چند از لحاظ ایدئولوژیکی و مسائل داخلی دارای تفاوتهای زیادی نسبت به یکدیگر هستند، مثلا در حالی که ترکیه عضو ناتو و متحد غرب است ایران بیشتر سیاست مستقلی را در مسائل مهم منطقه ای پیگیری می کند و از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران این دو کشور دارای روابط عمدتا دوستانه ای با یکدیگر بوده اند، به عنوان مثال ترکیه از معدود کشورهایی بود که در طول 8 سال جنگ ایران و عراق موضع بی طرفانه ای را در پیش گرفته بود، اما در این اواخر با شروع قضیه سوریه اختلافاتی را در دیدگاههای دو طرف به این مسئله شاهد هستیم. آیا به نظر شما مسئله سوریه برای حزب عدالت و توسعه از ایران مهمتر است؟
ترکیه باید سیاست خارجی با رویکرد منطقه گرایی و تکیه بر این جمله آتاترک "صلح در وطن و صلح در جهان" و توجه به منافع مشترک و عدم دخالت در مسائل داخلی کشورهای دوست و همسایه را اتخاذ کند. ببینید پس از معاهده قصرشیرین مرزهای دو کشور تقریبا ثابت باقی مانده است چونکه هم ایران و هم ترکیه مهمترین تمدنهای منطقه هستند و دارای میراث مهم فرهنگی و اجتماعی هستند.
نفوذ ایران و ترکیه، توانایی نظامی این دو کشور و منبع عظیم انسانی این دو کشور اگر چه باعث به وجود آمدن رقابت میان آنها شده است و این رقابت در طول تاریخ همواره وجود داشته است، یعنی در زمان عثمانی هم وجود داشته و این از دوره سلطان سلیم و شاه اسماعیل بوده و همواره هم ادامه داشته است. اگرچه میان ایران و ترکیه رقابت وجود داشته و دارد، اما ما باید به همدیگر با چشم دوستانه نگاه کنیم. ترکیه در درون ایران دارای تاثیر تاریخی و فرهنگی زیادی است و از سوی دیگر ایران هم در درون ترکیه دارای تاثیرات بسیار تاریخی، فرهنگی و هنری و اجتماعی است و ما مجبوریم این مسائل را در روابط دوجانبه لحاظ کنیم. هر چقدر که میان ایران و ترکیه رقابت وجود داشته باشد، اما از آن هم بیشتر میان این دو کشور زمینه های همکاری و شراکت وجود دارد، یعنی ایران و ترکیه باید بایکدیگر متحد شوند تا از ورود بیگانگان به منطقه جلوگیری کنند.
اکنون ایران کشور مهمی در منطقه به شمار می رود و در این راه دارای مزایای بسیاری است. ثانیا ایران دارای منابع عظیم انرژی است. ایران پس از روسیه دومین تامین کننده انرژی ترکیه است. ایران با ایستادن در مقابل امپریالیسم مشروعیت و اعتبار زیادی را به دست آورده است. ایران نزد دولت مرکزی عراق در بغداد و همچنین نزد دولت سوریه دارای جایگاهی مهم و تاثیرگذار است و به عنوان متحد استراتژیک این دو کشور به شمار می رود. ایران پشت سر خود کشورهای در حال صعود اوراسیایی مثل چین و روسیه را دارد. آلمان به دنبال گسترش روابط خود با ایران است، آلمان به عنوان مهمترین کشور اتحادیه اروپا هنگامی که سخن از ایران به میان می آید خیلی هم از آمریکا پیروی نمی کند. بله الان وقتی همه اینها را کنار هم قرار می دهیم میان ایران و ترکیه تفاوتهای ساختاری دیده می شود، اما ترکیه در جنگ 8 ساله ای که میان ایران و عراق رخ داد، برخلاف بسیاری از کشورها موضع بی طرفانه ای را اتخاذ کرد.
باید خاطر نشان کنم که جدا از مسائل داخلی هر دو کشور، برای سیاستهای شجاعانه و ضد امپریالیستی جمهوری اسلامی ایران در مقابل زورگویان جهان بهترین گزینه در داخل ترکیه احزاب و گروههایی هستند که سیاست خارجی بی طرفانه و ضد امپریالیستی را دنبال می کنند.
- آینده روابط دو کشور به چه شکلی خواهد بود؟
هنگامی که در دهه 80 و 90 میلادی در ترکیه اندیشمندان و روزنامه نگاران روشنفکر و سکولاری مانند اوغور مومجو و معمر آک سوی ترور شدند، خیلی ها در ترکیه و با حمایت غرب درصدد ربط دادن این مسائل با ایران و القای این موضوع که این ترورها تحت حمایت ایران صورت می گیرد بر آمدند. ولی ما آن موقع هم خیلی تاکید کردیم که ایران ضد امپریالیسم و ضدغرب به هیچ عنوان چنین کاری را نمی کند چرا که چنین کاری به هیچ عنوان با سیاست خارجی ضد سرمایه داری ایران همخوانی ندارد بلکه بر عکس این ترورها مناسب با منافع امپریالیسم جهانی است، وقتی سکولارها و طرفداران سیاستهای آتاترک آن موقع اینها را می گفتند تمام جریانها و احزاب اسلامگرا سعی در گناهکار جلوه دادن ایران داشتند.
ورود ایران و ترکیه به یک فضای رقابت و درگیری و تنش نه به سود ایران است و نه به سود ترکیه. اگر چنین فضایی به وجود بیاید پیروزی نخواهد داشت و برعکس آن هر دو کشور بازنده خواهند بود و برنده درگیری میان دو کشور، امپریالیسم جهانی و اسرائیل خواهند بود. الان چند سالی است که در ترکیه جریانی که به آن اسلام میانه رو می گویند بر سر کار آمده است که به نظر من همانطور که امام خمینی(ره) گفته بود، اسلام آمریکایی است. این جریان در مسیر منافع غرب و امپریالیسم جهانی گام برمی دارد و به آمریکا و اتحادیه اروپا به چشم کعبه نگاه می کند. در حالی که این منطقه متعلق به مردمی است که در منطقه زندگی می کنند، با کرد، ترک، فارس، عرب و آذریهای آن و با شیعه و سنی های آن، بله جغرافیای ما از آن این مردم است نه متعلق به امپریالیسم جهانی.
ترکیه یک کشور در راه صنعتی شدن است و ایران و عراق دو کشور غنی از انرژی از سوی دیگر ترکیه دارای روابط قوی با بیشتر جهان است که عراق و ایران برای ورود به بازارهای جهانی به آن نیاز دارند. حجم تجاری ترکیه و روسیه نزدیک به 50 میلیارد دلار است و ترکیه وابسته به گاز روسیه است. و برای رهایی از این وابستگی بهترین گزینه ها ایران و عراق هستند. اما متاسفانه اکنون حزب عدالت و توسعه، سیاست حمایت از بارزانی و فروپاشی عراق را دنبال می کند. در حالی که اگر ایران، ترکیه، سوریه و عراق مانند گذشته با هم متحد شوند می توانند از ورود و دخالت نیروهای امپریالیستی در منطقه جلوگیری کنند.
ترکیه باید امپریالیسم آمریکایی، بازی گمراه کننده ناتو و عشق به اتحادیه اروپا را کنار بگذارد و به جای آن به فکر اتحاد و نزدیکی با قدرتهای اوراسیایی مانند روسیه، چین و ایران باشد آینده بهتری در انتظار همه خواهد بود. چونکه قدرتهای در حال صعود جهان همگی در جغرافیای اوراسیا قرار دارند، مثلا چین طی 25 سال گذشته به طور متوسط %8 رشد کرده است کدام کشور دیگر این رشد را داشته و یا روسیه که با پوتین در حال بازگشت به عنوان یکی از قدرتهای تاثیرگذار جهانی است.
اکنون در این منطقه جغرافیایی ایران با ایستادن و باز هم تکرار می کنم که با ایستادن و مقاومت در مقابل آمریکا و نه گفتن به امپریالیسم باعث شد تا آمریکا گام به عقب بگذارد. با حمایت ایران، روسیه و چین است که نظام اسد در سوریه از وطن خود در مقابل امپریالیسم و مزدوران آن دفاع می کند. به خاطر مخالفت این قدرتها است که بارزانی حتی با حمایت آمریکا، اسرائیل و امپریالیسم جهانی موفق به تکه کردن عراق و جدایی از آن نشده است و نتوانسته که رفراندوم برگزار کند. و به خاطر این است که آینده سیاسی، نظامی و اقتصادی ترکیه را در نه در غرب بلکه در شرق می بینم. اگر ترکیه سیاستی همسو و حامی مظلومان، دنیای اسلام، کشورهای ترک زبان آسیای میانه و کشورهای خاورمیانه اتخاذ کند این هم برای ترکیه و هم برای همسایگان بهتر خواهد بود چرا که ترکیه یک کشور اوراسیایی است.
گفتگو از : امید شمیزی
