به گزارش خبرنگار مهر، تعزیه به عنوان میراث معنوی تصویری از دو جبهه را نشان می دهد که یکی مسیر سقوط انسانیت را طی می کند و دیگری در راستای فتح قله خلیفه اللهی نردبان صعود به سوی خدا را پیش گرفته، باید به شکلی صحیح برای تمام عصر ها و نسل های ملت مسلمان جهان باقی بماند.
میراث ناملموس یا همان میراث معنوی بخشی از میراث فرهنگی یک کشور است که معرف فرهنگ اجتماعی، فکری، عملی و قشری آن بوده و یکی از ابزارهای مقاومت در برابر یکسان سازی فرهنگی در جهان به شمار می رود.
تعزیه یعنی سوگواری، عزاداری و برپا داشتن یادبود عزیزان درگذشته ولی امروزه تعزیه به نوعی نمایش مذهبی با آداب و رسوم و سنت هایی اطلاق می شود که برای یادآوری مظلومیت شهیدان دین و مذهب برپا شده است.
تعزیه رویات حماسی ترین و خونین ترین نبرد تاریخ است، نبردی که در یک سوی آن همه راز و رمزهای سعادت انسان شجاعانه در مقابل همه تزویرهای شقاوت شیطان قامت راست می کند تا تجربه پیروزی خون بر شمشیر را به آیندگان بیاموزد.
تعزیه خوانی غیر از جنبه سوگواری حالت آموزشی نیز دارد چرا که عامه مردم با مشاهده این نمایش مذهبی اطلاعاتی درباره تاریخ و حوادث صدر اسلام کسب کرده و در مواردی تصور آن ها از اهل بیت و دشمنان آن خاندان با الهام گرفتن از تعزیه در ارتباط است.
حفظ میراث معنوی می تواند انسجام اجتماعی بالایی در منطقه ایجاد کند
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان شاهرود در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به این که میراث معنوی شامل سنت‌های شفاهی همچون زبان، هنرهای نمایشی مثل موسیقی و رقص و تئاتر، آیین‌ها و رویدادها، دانش و تجارب اجتماعی در رابطه با طبیعت و هستی و همچنین صنایع سنتی است گفت: شرایطی که دو جریان جهانی شدن و تغییر شکل های اجتماعی خطر بزرگی مقابل حفاظت و پاسداشت میراث معنوی به شمار می رود.
حمیدرضا حسنی با تاکید بر این که حفظ میراث معنوی هر منطقه می تواند انسجام اجتماعی بالایی را ایجاد کند افزود: میراث معنوی ریشه و بنیاد هر قوم را به نمایش می گذارد و حیات کلی ملت ها را به تصویر می کشد و یکی از منشا های خلاقیت به شمار می رود.
وی برگزاری مراسم عزای حسینی، مدیحه سرایی، تعزیه خوانی، علم و نخل گردانی، طوق بندی و ... را از میراث معنوی ارزشمند ایران و ایرانی دانست و خاطر نشان کرد: با نگاهی عمیق به تک تک این مراسم می توانیم ریشه های مفاهیم والای دینی را دیده و با تمام وجود آن ها را درک کنیم.
تعزیه در بیشتر شهرها و روستاهای اطراف شهرستان شاهرود برگزار می شود
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان شاهرود با یادآوری این مطلب که خطرات زیادی از جمله تهاجم فرهنگی به انواع و انحاء مختلف برای نابودی میراث معنوی و دینی ما برنامه ریزی می کنند تصریح کرد: بر همه مردم و مسئولان است که با حفظ و حراست از آئین ها، آداب و رسوم ملی و مذهبی خود از دست اندازی مهاجمان به این فرهنگ ناب جلوگیری کنند.
حسنی با ابراز تاسف از کمرنگ شدن میراث معنوی در شهرستان از جمله آثار و صنایع دستی، آیین های مختلف سنتی از نورز خوانی گرفته تا مراسم سنتی عروسی یا عزا، شب نشینی ها و ... عنوان کرد: شاهرود پیشینه بالایی در میراث معنوی در بخش های مختلف دارد که ما برای شناسایی و از انزوا در آوردن این میراث تلاش خود را به کار بسته ایم ولی به نتیجه رسیدن این کار نیاز به همت والا و مردانه مردم دارد که در این راه به ما کمک کنند.
وی با یادآوری این مطلب که تعزیه در شاهرود، بسطام، کلاته ملا، باغ زندان، مغان، قلعه نو، کلاته خیج و بیشتر روستاها از قدیم رسم بوده و کماکان ادامه دارد اذعان داشت: تعزیه داری مغان معمولا از ساعات اولیه صبح شروع شده و تا نزدیک غروب آفتاب ادامه دارد و مردم از اقصی نقاط شهرستان در این مراسم شرکت می کنند.
درب تمام منازل شاهرودی ها برای پذیرایی از عزداران حسینی باز است
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان شاهرود با بیان این مطلب که در بیشتر روستاها بعد از مراسم عزاداری و تعزیه خوانی درب تمام خانه ها برای اطعام و پذیرایی عزاداران گشوده است ابراز داشت: بعد از پایان مراسم مردم به نسبت گنجایش منازلشان از مردم برای پذیرایی دعوت کرده و از آن ها پذیرایی می کنند.
حسنی با بیان این مطلب که تعزیه خوانی در شاهرود نیز از ساعت سه بعد از ظهر در خیابان مصلی، تکیه برنجی در دهه اول هر روز برپاست اظهار داشت: این شهرستان یکی از پایگاه های مهم تعزیه خوانی است و علاوه بر تعزیه هایی که در مکان های ثابت در خود شهرستان و روستاهای اطراف برگزار می شود، قسمت هایی از تعزیه ها نیز به همراه دسته های عزاداری انجام می شود مثل دسته شام غریبان شاهرود که پیشاپیش آن تابوت امام حسین (ع)، اسب سیاهپوش ذوالجناح را حرکت داده و دو کبوتر سفید روی اسب می بندند و باله ای آن را به رنگ خون در می آورند.
وی با یادآوری این نکته که تعزیه یک رابطه عاطفی بین تماشاگر و تعزیه خوان ایجاد می کند و به همین دلیل نوعی ذکر و یکی وسیله تبلیغی مذهبی است که به استوار کردن اعتقادات مذهبی مردم کمک می کند گفت: لباس های رنگارنگ، طبل، شیپور، سنچ، صحنه های هیجان انگیز، همه و همه از عوامل موثر در جلب توجه مردم به این نمایش قدیمی است.
تعزیه های زنانه، باعث قوت گرفتن و حفظ تعزیه در دوران رضاخان شد
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان شاهرود با بیان این مطلب که تعزیه خوان ها در ضمن اجرای تعزیه به این مطلب که تنها بازیگر این نقش هستند نه شخصیت حقیقی اشاره می کنند، افزود: مثلا موافق خوان نقش حضرت عباس می گوید: "به سقایی هفتاد و دو تن فخرم بود اما/ به سرداری هفتاد و دو ملت باشد این عارم" و یا مخالف خوان ها هنگام خواندن تعزیه تنفر خود را از اشقیا که اجرا کنندگان نقش آن ها هستند اعلام می کنند و به زشتی رفتار و کردار خود و حقانیت شهدا اذعان می کنند.
حسنی با یادآوری این مطلب که در زمان طاغوت، رضاخان برای خنثی کردن فرهنگ اسلامی مجالس مذهبی را تعطیل می کرد خاطر نشان کرد: در این زمان مجالس تعزیه خوانی زنانه مخفیانه به دور از از چشم ماموران دولتی در محله های سنتی شهر مثل شریعت، بیدآباد، محمدآباد، چهار سوق و ... برپا می شد و باعث قوت گرفتن تعزیه های زنانه شد.
وی عنوان کرد: در شاهرود و بسطام در دهه اول ماه محرم معمولا تعزیه به این ترتیب اجرا می شود، روز اول محرم تعزیه مسلم و طفلان مسلم، روز دوم ورود امام حسین (ع) به سرزمین کربلا، روز سوم تعزیه جناب حر، روز جهارم تعزیه شهادت حضرت علی اکبر، روز پنجم شهادت حضرت ابوالفضل، روز ششم تعزیه شهادت دو طفل حضرت زینب و غلام ترک، روز هفتم تعزیه شهادت حضرت قاسم، روز هشتم مرد فرنگی و همراهانش، روز نهم تعزیه شهادت امام حسین(ع)، روز دهم دسته های زنجیر زنی، سینه زنی و برداشتن نخل بسطام و روز یازدهم محرم تعزیه شهادت امام حسین و برداشت نخل شاهرود.
رئیس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان شاهرود با اشاره به این که تعزیه در بسطام نیز بعد از ظهر های دهه اول محرم در تکیه بزرگ این شهر اجرا می شود تصریح کرد: در دهه عاشورا قبل از ظهر در این تکیه مراسم روضه خوانی و ذکر مصیبت برپاست و بعد از اقامه نماز جماعت مدعوین پذیرایی می شوند.
حسنی با اشاره به اینکه روز پنجم محرم در تکیه دولت بسطام همزمان با علم بندان تعزیه حضرت عباس علمدار رشید امام حسین (ع) برگزار می شود یادآور شد: برای صحنه تعزیه وسط حسینیه بر روی سکویی که حدود ۷۰ سانتی متر بالاتر از سطح زمین به شکل مکعب مستطیل ساخته شده و کف آن با آجرهای هزاره قدیم مفروش است، یک طرف شبیه شمر و ابن سعد می نشینند و طبال نزدیک آن ها و طرف دیگر بلا تشبیه خیمه گاه حسینی است که علمی سیاه که شکل دست بریده ای فلزی بالای آن است مشخص کننده جایگاه امام حسین به شمار می رود.
نباید از هر وسیله برای سوزناک شدن صحنه ها و مداحی ها استفاده کرد
یک کارشناس مذهبی هم در گفتگو با خبرنگار مهر با تاکید بر این که در تعزیه هدف تبلیغ است و باید درست، اساسی و منطقی گام برداریم اذعان داشت: از هر وسیله ای برای سوزناک شدن صحنه ها و از هر مداحی برای به گریه درآوردن مردم نباید استفاده کرد.
حجت الاسلام جواد عرب اسدی با اشاره به این که به کار گرفتن هر وسیله ای برای سوق دادن مردم به سمت فضائل و مسائل معنوی مجاز نیست یادآور شد: صحنه های کربلا به اندازه ای تاثیر گذار است که دل های مشتاق و قلوب پاک را محزون کرده و اشک ها را جاری می سازد و هر کس محبت امام حسین (ع) را در دل داشته باشد گریه خواهد کرد.
وی ضمن اشاره به این مطلب که بسیاری مجالس تعزیه با ترسیم واقعی حادثه عاشورا و به تصویر کشیدن مضامین والای آن توانسته اهداف تشیع را پیگیری و چهره اهل بیت را به درستی تصویر کند ابراز داشت: متاسفانه برخی نسخ تعزیه که تعداد آن قابل توجه هم هست اگر بر منابع روایی، حدیثی، معارف تشیع یا تاریخ مستند صدر اسلام عرضه شود اشکالات اساسی و غیر قابل اغماضی دارد.
تعزیه با غبار غلیظی از خرافات و زنگارها در برخی شهرها و روستاها برگزار می شود
این کارشناس مذهبی با تاکید بر این که گاهی در تعزیه صحنه هایی به تصویر کشیده می شود که هیچگونه سنخیت مذهبی و سند تاریخی ندارد اظهار داشت: بعضی اشعاری که به عنوان زبانحال ائمه خوانده می شود سست است و مضامین برخی از آن ها با اهداف تشیع و مقاصد عالی ائمه مغایرت دارد.
عرب اسدی با ابراز تاسف از این مسئله که تعزیه، این نمایش مذهبی که می تواند وسیله تبلیغ مناسبی برای نشر فرهنگ اهل بیت (ع) و سوگواری خامس آل عبا (ع) باشد با غبار غلیظی از خرافات و زنگارها در بعضی شهرها و روستا برگزار می شود گفت: باید گروهی همت کرده و تعزیه نامه های مردم در سراسر کشور را گردآوری و آن را به شکل یک میراث مکتوب نسل به نسل به تعزیه خوانان منتقل کنند.
وی اهمیت جمع آوری چنین تعزیه نامه هایی را در حفظ و نگهداری از میراث معنوی و دینی مراسم عزای حسینی را یادآور شد و افزود: غفلت و درنگ در جمع آوری، تنظیم و تدوین این تعزیه ها یا تردید و تعلل در چاپ و انتشار آن ها ظلم به این میراث ارزشمند است.
تعزیه ریشه در دین، مذهب و تاریخ مردم ما دارد
مسئول کانون بسیج هنرمندان شهرستان شاهرود نیز در گفتگو با خبرنگار مهر خاطر نشان ساخت: تعزیه به هر شکل و از هر زمانی که رواج پیدا کرده چون ریشه در دین، مذهب و تاریخ ما دارد با پوست و گوشت و خون این مردم عجین شده است.
عباس اعتماد تصریح کرد: هر چند در طول تاریخ اصل تعزیه گاهی با ممنوعیت و کار شکنی طاغوت و مخالفان روبه رو و تضعیف یا تعطیل شده و حتی با مخدوش کردن نسخ تعزیه به هر طریق ممکن بلاهایی سر این نمایش آیینی آمده ولی خوشبختانه هنوز موقعیت خود را در میان مردم حفظ کرده و ما شاهد برگزاری این مراسم همزمان با فرارسیدن محرم در شهرها و روستاها حتی نقاط دور افتاده هستیم.
وی تصحیح اصلاح نسخ قدیمی و جایگزینی نسخ اصلاح شده به جای نسخ تحریف شده را یک ضرورت برای حفاظت از این میراث ارزشمند دانست و عنوان کرد: اشتباهاتی که در نسخ قدیمی هست مانند عروسی حضرت علی اکبر و حضرت قاسم در آن بحبوحه نبرد و میدان جنگ باید حذف و اصلاح شود و تعزیه هایی عاری از هرگونه تحریف و مطابق واقع در اختیار مردم و تعزیه خوانان قرار بگیرد.
هنر تعزیه به اشک هایی که از چشم عزاداران جاری می شود معرفت بخشید
مسئول کانون بسیج هنرمندان شهرستان شاهرود تاکید کرد: نباید فراموش کنیم که در عزای شهیدان کربلا برای این سوگوار هستیم که امت مسلمان می خواهند عمق فاجعه حکومت جنایت و روی کار آمدن قساوت و نمایان شدن رذالت را فراموش نکنند و در غم عزیزانی محبوب و در عزای قهرمانان ارزش ها گریه کنند.
اعتماد با یادآوری این مطلب که هدف اصلی و واقعی قیام خونین امام حسین (ع) و مکتبی که او به وجود آورد نباید فراموش شود اذعان داشت: هنر مقدس شبیه یا تعزیه خوانی به اشک هایی که از چشم شیعیان جاری می شود معرفت بخشید.
وی برگزاری کلاس های آموزشی تعزیه خوانی برای زنده نگه داشتن، تبلور و شکوفایی واقعه کربلا را ضروری دانست و ابراز داشت: کم نیستند کسانی که آرزوی هنرپیشگی دارند و چون تعزیه خوانی با خون جوانان این مرز و بوم آمیخته و خود یک تئاتر کامل به شمار می رود میتواند هنرپیشه های موفقی از قشر جوان را به خود جلب کرده و بار معنوی و ثواب اخروی نهفته در آن را نصیب گام بردارندگان در این مسیر کند.
یکی از دلایل زنده ماند واقعه عاشورا نوحه سرایی و تعزیه خوانی هاست
یکی از ذاکران و مداحان اهل بیت (ع) شهرستان شاهرود هم در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن اشاره به این که از کودکی در مجالس امام حسین (ع) مداحی کرده و این کار با گوشت و خون او آمیخته است گفت: یکی از دلایل زنده ماندن واقعه عاشورا و قیام امام حسین (ع) همین مداحی ها، نوحه سرایی ها و تعزیه خوانی هاست که در طول تاریخ توانسته این قیام را نسل به نسل منتقل کند.
محمد شفیعی حفظ قیام عاشورا از خرافه ها و مداحی های مغرضانه را ضروری دانست و افزود: متاسفانه امروزه با وجود آموزش ها و تلاش های سازمان های مختلف برای رونق دادن عزاداری های سنتی، عده ای رو به مداحی هایی با سبک غربی آورده اند و الفاظ و عبارات، حرکات و آهنگ هایی را در مداحی استفاده می کنند که در شان و شخصیت مراسم و عزداران حسینی نیست.
وی برخی رفتارهای عزداران و خواست های مداحان در مراسم عزاداری مثل برهنه سینه زدن را هم کاری غیر عقلانی و نامناسب خواند و خاطر نشان کرد: بسیاری از این خرافات که وارد عزاداری ها و مداحی ها شده باعث می شود به مرور زمان مراسم از آن رنگ و بوی حماسی و ارزش گذاری معنوی بالای خود تهی شده و به مراسمی نمادین و تجملی تبدیل شود.
این ذاکر اهل بیت (ع) از تمامی مداحان خواست برای اشک گرفتن از عزاداران اقدام به استفاده از هر لفظی در قبال شهدا و اسرای کربلا نکنند و تصریح کرد: اگر مداحی با نگاهی غیر از عزاداری وارد مجلس عزای حسینی شود یقین بداند که نه تنها ثوابی کسب نکرده بلکه مسلما عزاداری هایش هم برای همان چیزی است که بخاطرش پا در آن مجلس گذارده است.
.......................................
گزارش از الهام صادقی
