به گزارش خبرنگار مهر، کجور منطقه ای است با بیش از هفت هزار سال تاریخ کهن که در گذشته به نامهای رویان و رستم دار نامیده می شد و گستره جغرافیایی اش از رودخانه هراز تا رودخانه چالوس یا نمک آبرود را در بر می گرفت. البته در کنار این تاریخ کهن، وجود شخصیتها و فرزانگان و عالمان وارسته این مرز و بوم باعث شده تا تاریخ کهن کجور مملوء از غنای فرهنگی و دینی گردد.
برگزاری نخستین کنگره و یادواره علمای منطقه کهن کجور فرصتی را فراهم ساخت تا ناگفته های تاریخی این کهن دیار ایران که از صدر اسلام و پیش از آن مأمن علما و روحانیون مبرز بوده یکبار دیگر در اذهان نسل های امروز ورق بخورد.
تاریخی که در آن بزرگانی همچون شیخ ابوالقاسم کبیر، شیخ عبدالنبی کجوری، حاج میرزا یدالله نظرپاک کندلوسی، میرزا مهدی کجوری، شیخ فضل‌الله نوری کجوری، آیت اله ملاعلی باباکجوری طالقانی معروف به ملاعلی و بسیاری دیگر را به عرصه علم و دانش دین مبین اسلام معرفی کرد.
از بزرگان علم و تقوی و از فقهاء و مجتهدین نامدار مازندران که در استان فارس نیز شهرت فراوان دارد می توان از آیت الله شیخ محمد مهدی کجوری شیرازی نام برد و براساس نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه شاهچراغ(ع) تألیفات وی عبارت از اصول فقه (مبحث استصحاب و اجتهاد و تقلید)، تقریرات اصول فقه، حاشیه بر نتائج الافکار (مربوط به استادش)، رساله عملیه، شرح شرایع الاسلام، فقه استدلالی، فوائد الرجال و شرح فرائد الاصول بوده است.
آیت اله ملاعلی باباکجوری طالقانی معروف به ملاعلی بابا از دیگر مشاهیر فقها و از مجتهدین خطه (پول) کجور شهرستان نوشهر است که با همت والا و محنت فراوانش، نخستین و قدیمی‌ترین حوزه علمیه نوشهر و چالوس را در روستای سنگ تجن نوشهر در سال ۱۲۸۹ هجری قمری تأسیس کرد و در مدت زمان حیاتش توانست با مدیریت و پشتکار فراوان و با تربیت و پرورش شاگردان نامدار و علمای وارسته، تأثیر شگرف و انکارناپذیری را بر فضای علمی و معنوی منطقه گذارد. سرانجام این عالم بزرگوار پس از عمری تلاش پربرکت، خدمت و عرضه آثاری ارزشمند در حدود سال ۱۳۱۲ هجری قمری به رحمت ایزدی پیوست و پیکر آرام یافته‌اش به نجف اشرف منتقل و در وادی السلام دفن گردید.
از دیگر مجتهدین دیار کجور آیت الله مرحوم شیخ ابوالقاسم کبیر کجوری معروف به شیخ کبیر بود که از مجتهدین نامدار حوزه نجف اشرف و یك شخصیت پرآوازه در خطه مازندران است. وی با عزیمت به حوزه های علمیه نجف اشرف، کربلا و سامرا در برابر اساتید بزرگ و نامدار آن سامان حضرات آیات میرزا حبیب‌الله رشتی، شیخ زین‌العابدین مازندرانی، فاضل اردكانی، میرزای شیرازی و میرزا‌محمد تنكابنی زانوی شاگردی به زمین زد و پس از کسب درجات اجتهاد از مرحوم میرزا حبیب‌الله رشتی و سایر مراجع به زادگاه خود کجور مراجعت کرد که نقش مهمی در جنبش مشروطیت و مخالفت با استبداد داشته است.
كتاب كشف الشكوك و رساله "قاعده مالایضمن بصحیحه" وی در سال ۱۳۱۴ هـ. ق به چاپ رسید كه در كتاب الذریعه مرحوم آقا بزرگ تهرانی نیز ذكر شده است. كتب و رسائل اجتماع امر و نهی، بیع و معاملات، حجیت اجماع، حجیت ظن، حجیت فهم عرف، شهرة، استصحاب، مشتقات، مطلق و مقید، تقلید میت و عدم جواز، عام و خاص مطلق و مقید، شبهه محصوره و غیرمحصوره و نیز رساله "منظومه طهارت تا آخر صلوة از آثار علمی دیگر مرحوم شیخ ابوالقاسم کبیر است كه هنوز به چاپ نرسیده است.
با توجه به پیشینه تاریخی کجور، رجال بزرگی پا به عرصه گیتی نهادند که تاریخ و منابع موجود نام برخی از آنان را در خاطره خود زنده نگه داشته است. علی رویانی، از وی به عنوان راویان حدیث در قرون اولیه یاد شده و عبید الله ابن موسی (ابو تراب کجوری) از راویان بزرگ که در سلسله روات حضرت عبدالعظیم حسنی نیز نام او ذکر شده است. از مشاهیر دیگر کجور می توان به سید محمد ابن ابراهیم معروف به سلطان کیمیدور و دبیر کیای صالحانی از بنیانگذاران نهضت علویان طبرستان در سال ۲۵۰ ه. ق اشاره کرد و همچنین از قاسم جعفر ابن محمد نیروسی از داعیان تعالیم شیعه زیدیه در اواسط قرن سوم و ابو عبدالله ناتلی از ریاضیدانان قرن چهارم و استاد ریاضی ابو علی سینا نام برد.
ابوالقاسم حمید ابن علی ابن محمد ابن احمد ابن موسی رویانی لاشکی از محدثان و علمای شافعی مذهب و فقیه ابی لیس رویانی از علما و فقهای رویان و مؤلف کتاب مطلوب الطالبین فی مواعظ و اخلاق و عبدالقادر رویانی از علمای ریاضی و منجمان قرن نهم و شاگرد ملا علی قوشچی و علیرضا ابن محمد رستمداری از علمای قرن یازده دارای تألیفی بنام مرأت القلوب در اثبات امامت حضرت علی (ع) ازعلمای بزرگ دیگر که به شهرها و ولایات تابعه رستمدار(کجور فعلی و رویان) منصوب بودند از جمله رجال و علمای صاحب نام این خطه اند که هنوز در حافظه تاریخ این دیار باقی مانده است.
از مشاهیر و علمای کجور پس از انقراض سلسله بادوسپانی می توان از مولا علی ابن جمشید نیتلی کجوری، قاضی خواجه حسین ابن حسن رویانی، شیخ اسماعیل قمی کجوری، قاضی فتح الله کجوری، قاضی علی محمد کجوری، شیخ عباس لاشکی کجوری پدر مرحوم شیخ فضل الله، قاضی مولانا روحی کجوری، قاضی فتح الله ثانی کجوری، قاضی عبدالوحید کجوری، قاضی میرزا علی کجوری، ملا محمد صالح کربلائی کجوری، ملا حسن رویانی کجوری، ملا محمد طاهر نوری کجوری و صدها نفر دیگر از علما و بزرگان این منطقه یاد کرد.
و در عصر معاصر نیز نام هایی چون شیخ فضل الله لاشکی کجوری معروف به شیخ فضل الله مشروطه از رهبران انقلاب مشروطه و علی دیوسالار معروف به سالار فاتح از رجال بزرگ دوران انقلاب مشروطه، محمد شفیع، محمد ربیع و محمد نبی رویانی، علی اصغر کیا منتخب الممالک کجوری از رجال معروف دوران مشروطیت، شیخ فضل الله ویسری جیلانی، شیخ شجاع الدین اعوانی، میرزا علی گیل کلائی و شیخ یعقوب صالحانی همچنان در گنجینه تاریخ مشاهیر و علمای کجور شنیده می شود.
هرچند نام ملامحمدفخرالدین مشکک (کشککی کجوری) که در قرن هشتم در زمان ازبک، تولیت آستان قدس رضوی راعهده دار و سرآمد علمای خراسان بود را نباید از گنجینه تاریخ علمای کجور فراموش کرد.
برپایی نخستین کنگره و یادواره علمای منطقه کهن کجور مجالی فراهم آورد تا ظرفیت های علمی و اجتهادی بزرگان کجور که در صده های مختلف تاریخ اسلام نقش پررنگی در اشاعه اسلام داشته اند یکبار دیگر دیده شود؛ مجالی که می تواند با دقت بیشتری فرصت معرفی مشاهیر و بزرگان دین را فراهم سازد و چشم انداز روشنی از افق شناخت دین اسلام ترسیم نماید.
شگفتی آیت الله مکارم شیرازی از وجود عالمان مبرز در بخش کوچک کجور
وجود عالمان برجسته اما بی نام و نشان در بخش تاریخی کجور در حالی است که آیت الله ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید شیعیان در پیامی به نخستین کنگره و یادواره علمای منطقه کهن کجور، با اشاره به وجود علمای شاخص در منطقه کجور آورده اند: باور نمی شود که یک منطقه این همه عالم مبرز داشته باشد و به دست فراموشی سپرده شود.
امام جمعه شهرستان نوشهر نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، گفت: منطقه کجور علمای برجسته همچون شیخ فضل الله نوری کجوری، شیخ مهدی کجوری شیرازی، حاج میرزا یدالله نظرپاک کندلوسی و غیره را تقدیم اسلام کرده است.
حجت الاسلام محمود مشایخ با بیان اینکه اطلاعات ناقصی درباره علمای این بخش وجود دارد و باید در این زمینه تلاش بیشتری صورت گیرد افزود: ادیب بودن، فیلسوف، شاعر، نویسنده، زهد و تقوا از ویژگیهای شاخص علمای بخش کجور است.
وی با اشاره به اینکه بسیاری از علمای شاخص در کجور هستند که نامشان گمنام مانده و ضرورت دارد تا برای شناسایی و معرفی آنها اقدام شود، افزود: کوچکترین تاثیر این همایش قدرشناسی از علما و زحمات آنها در طول حیات‌شان است.
وی با اشاره به اینکه نقش علما در هر عصر و زمان نقش همان انبیاء است اضافه کرد: وقتی چنین علمای شاخصی در منطقه کجور داشتیم که در حوزه‌های مختلف تاثیرگذار بودند نقشه راه برای ما روشن شد.
حجت الاسلام مشایخ با اشاره به نقش علما در تاریخ ایران تصریح کرد: اما امروز در طول تاریخ ایران هیچ عالمی را نمی‌توان یافت که پای سندی که خیانت به مملکت باشد را امضا کرده باشد و این افتخاری برای ما است.
وی با اشاره به اینکه نقش علما ایجاد تحول سیاسی در جامعه و مرزبانی از فرهنگ دینی مردم بود، گفت: اگر می‌خواهیم دین ما حفظ بماند باید از علمای دینی تابعیت کنیم.
یادواره علما نباید به فراموشی سپرده شود
امام جمعه کجور نیز با اشاره به جایگاه علمای این منطقه گفت:در همه کشور و سایر نقاط، کجور به واسطه علمای فرزانه ای که داشته است معروف است و ما باید قدر این موهبت را بدانیم.
حجت الاسلام یزدان جهاندار لاشکی در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: علمای بخش کجور همه هستی و زندگی خود را برای ترویج دین اسلام و فقاهت گذاشتند و باید از آنان به درستی تقدیر و یاد شود.
حجت الاسلام جهاندار خاطرنشان کرد: ما مدیون خون شهدا هستیم و در طول سال هر اندازه که یادواره شهدا برگزار شود کم است ولی در کنار آن باید یادواره علما نیز برگزار شود تا به فراموشی سپرده نشوند.
به هر روی، منطقه کهن کجور در شهرستان نوشهر با پشتوانه تاریخی خود بویژه در بخش های مختلف نظیر مشاهیر و دانشمندان و بزرگان دین نیازمند آن است تا با نگاه عمیق تری به آن نگریسته شود و نگذاریم تاریخ مملوء از هویت این دیار به دست فراموشی سپرده شود.
گزارش: حسن قمی
