به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی کتاب «یادداشت‌های محرمانه کنسولگری انگلستان در سیستان و قاینات» با حضور کاوه بیات پژوهشگر تاریخ، مجید تفرشی سندپژوه و کارشناس تاریخ معاصر ایران و محمود فاضل‌بیرجندی مترجم کتاب عصر چهارشنبه 12 آذر در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.
کاوه بیات در این نشست با اشاره به کمبود اسناد داخلی در حوزه موضوعی این کتاب گفت: کتاب «یادداشت‌های محرمانه کنسولگری انگلستان در سیستان و قاینات» بخشی از یک نسخه میکروفیلم از اسنادی است که در اختیار من قرار گرفت و من هم آن را در اختیارآقای بیرجندی گذاشتم.
وی افزود: این میکروفیلم سه بخش داشت. یک قسمت برای قاینات، یک بخش برای کنسولگری مشهد و قسمت بعد اسناد واحد اطلاعات ارتش بریتانیا که این بخش از اهمیت بسیار زیادی برخوردار و معطوف به رصد کردن اقدامات آلمان است. بخشی از این اسناد را به کتابخانه آستان قدس رضوی دادم و تبدیل به فایل دیجیتالی شد.
این تاریخ پژوه وضعیت بیرجند در دوره مورد بحث را تشریح کرد و توضیح داد: اگر به‌طور کلی بنگریم حوزه خراسان در بخش اعظم جنگ جهانی اول با وجود اینکه به علت بافت عشایری گسترده‌ای که داشته مستعد آشوب بوده اما حوزه آرامی بوده است. پس از سال ۱۹۱۷ که قوای روسیه عقب می روند و منطقه تاحدودی دچار آشوب می‌شود، باز هم حوزه قاینات و سیستان آرام است. دلیل آن هم البته می‌تواند خرد و تامل نهفته در نوع ملک‌داری شوکت‌الملک در این منطقه باشد.
مجید تفرشی هم در نشست نقد و بررسی کتاب «یادداشت‌های کنسولگری انگلستان در سیستان و قاینات» گفت: این کتاب می‌تواند شروعی برای تالیف براساس یادداشت‌های ماموران رسمی غربی در ایران باشد. باید توجه داشت تالیف این آثار به سبب اطلاعاتی که ارائه می‌دهند و زاویه دید ویژه‌ای که دارند به تاریخ محلی و ملی ایران کمک می‌کند.
این سند پژوه کتاب را به همزمانی ترجمه اسناد این کتاب و انتشار آن با یکصدمین سال آغاز جنگ جهانی اول اشاره کرد و گفت: به این مناسبت در بیشتر کشورهای دنیا یک پروژه مطالعاتی تحقیقاتی برای بررسی و تحقیق پیرامون جنگ جهانی اول تعریف شده که انتشار کتاب «یادداشت‌های کنسولگری انگلستان در سیستان و قاینات» اگر چه مناسبتی در آن ذکر نشده اما همزمان با این رویداد تاریخی است.
وی به افزایش سرعت اعزام نیروهای بریتانیایی به ایران از قرن نوزدهم اشاره کرد و گفت: در این زمان آن ها شروع به تاسیس و افزایش کنسولگری‌ها و ماموریت‌های محلی و اعزام نیروهای سیاسی و تهیه گزارش از تحولات منطقه کردند که منطقه سیستان و قاینات هم نه تنها از این امر مستثنی نبودند، بلکه با توجه به اهمیت استراتژیکی ویژه‌ای که به دلیل هم‌جوار بودن با مستعمرات بریتانیا داشت، از ارزش و جایگاه بالایی برای مقامات انگلیسی برخوردار بود.
تفرشی ادامه داد: این کتاب تنها ترجمه بخشی از یادداشت‌ها و گزارش‌های ماموران انگلیس از منطقه سیستان و مرتبط با یک دوره 2 ساله است و گزارش‌های پراکنده و اسناد محرمانه بسیاری مربوط به این منطقه قبل و بعد از این دوره هم وجود دارد. در آرشیو ملی بریتانیا در فاصله سال‌های ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸، تعداد دو هزار و ۷۱۶ پرونده درباره ایران وجود دارد که اگر این دوره را به تبعات پس از جنگ نیز امتداد دهیم حجم آن به 3 هزار و ۵۹۰ پرونده می‌رسد.
این سندپژوه همچنین به تلفظ صحیح اسامی انگلیسی کتاب «یادداشت‌های کنسولگری انگلستان در سیستان و قاینات» اشاره کرد و گفت: این نکته‌ای است که در بیشتر منابع فارسی رعایت نمی‌شود البته نگارش بیوگرافی مختصر و کوتاهی از بریتانیایی‌های حاضر در منطقه هم می توانست به پربارتر شدن کتاب کمک کند.
در ادامه نشست محمود فاضل‌بیرجندی مترجم کتاب گفت: اسنادی که در این کتاب گردآوری شده، تنها اختصاص به مسائل انگلستان ندارد و در ارتباط با هر موضوعی که بخواهیم در حوزه تاریخ جنوب خراسان تحقیق و پژوهش کنیم به این کتاب نیاز خواهیم داشت چرا که افرادی که این گزارش‌ها را فراهم آورده‌اند، خود را محدود به موضوع خاصی نکرده‌اند و در هر مساله‌ای اشراف داشته اند. در واقع این اسناد اطلاعات ارزشمندی از سیستان و بلوچستان، شهرهای غرب، جنوب افغانستان و استان کرمان ارائه می‌دهند.
بیرجندی با بیان اینکه هیچ یادداشتی از عموم مردم گرفته تا خواص منطقه سیستان و قاینات درباره رویدادها و تحولات تاریخی در دست نداریم، گفت: تعداد اندکی از این گزارش‌ها نیز که موجود است، جزییات اخبار و رویدادهای محلی را ذکر نکرده‌اند. در واقع ایرانیان در زمینه گزارش‌نویسی ضعیف عمل کرده‌اند.
وی با اشاره به فعالیت ۴۰ ساله کنسولگری بریتانیا در بیرجند گفت: کنسولگری بیرجند در سال ۱۲۸۸ شمسی دایر می‌شود و تا بعد از پایان جنگ جهانی دوم نیز برپا بود، یعنی حدود ۴۰ سال و من تنها ۲ سال را ترجمه کردم و حداقل ۳۸ سال دیگر هنوز در دسترس ما نیست.
نظر شما