اهمیت «کهریزک چهار نگاه» در سفارشی نبودن آن است/ حکمت پیری در یک مستند

به گزارش خبرنگار مهر، نشست نقد و بررسی «کهریزک چهار نگاه» روز جمعه 10 بهمن با حضور رخشان بنی اعتماد، پیروز کلانتری و محسن امیر یوسفی کارگردانان اثر و امیر پوریا منتقد و کیوان کثیریان منتقد و مدیر جلسه برگزار شد.

امیریوسفی در ابتدای نشست درباره چگونگی پیشنهاد ساخت این فیلم بیان کرد: بهمن کیارستمی و هومن مرتضوی دوستان من بودند که این فیلم را به من پیشنهاد کردند. من با یک پیشنهاد جذاب رو به رو شده بودم که هیچ محدودیتی نداشت و هر کدام از ما می توانستیم آزادانه سوژه ها را انتخاب کنیم. چند جلسه مقدماتی به کهریزک رفتیم و سالمندان و معلولان را آنجا دیدیم و نهایتا هرکدام سوژه های خود را انتخاب کردیم.

در ادامه این جلسه رخشان بنی اعتماد گفت: نکته اصلی این مستند پیشنهاد آن از طرف کهریزک بود که طبیعتا اگر جنبه سفارشی داشت به این ترتیب از کار در نمی آمد. البته نه اینکه هر کار سفارشی از ابتدا رد شده باشد اما اگر صرفا قرار بود این کار سفارشی باشد شاید بهتر بود به سراغ دیگران می رفتند اما آنها گفتند که نگاه به کهریزک آزاد و بدون هیچ توصیه ای است و این در وهله اول خیلی مهم است که در دنیای مستند به شما کار سفارش دهند و بگوید فیلم بسازید و ایده خود را داشته باشید.

مجبور شدم مادرم را مدتی از خودم دور کنم

این کارگردان سینما با اشاره به دغدغه ای که در طول ساخت این مستند برایش بوجود آمده است، گفت: این دغدغه سن بالا واقعیتی بود که در اطرافم وجود داشت مساله نگهداری از پدر و مادر واقعا وجود دارد که دغدغه ماست و بچه های ما هم اکنون چنین نگاهی را ندارند.

وی اضافه کرد: در ابن کار همه موقعیت ها با هم گره خورد و من مجبور شدم مادرم را مدتی از خودم دور کنم و نزد برادرم ببرم.

بنی اعتماد در توضیح بیشتر از اپیزود «اتاق 202» که در آن طی ساخت فیلم به مرور دغدغه های شخصی خود را نیز مطرح می کند، اظهار کرد: من به طور طبیعی اگر می خواستم سراغ شخصی بروم و دغدغه های وی را نسبت به پیری و سالخوردگی نشان دهم هیچ کس بهتر از خودم نبود. چون من در موقعیتی قرار گرفته بودم که از طرفی مادرم را داشتم و از طرفی فرزندانم بودند.

سعی کردیم در این کار زندگی و پیرانگی را ببینیم

در ادامه پیروز کلانتری نیز از چگونگی پیوستن خود به این گروه ابراز کرد: در ابتدا ما دوره ای را با هم به کهریزک می رفتیم و از نزدیک دیدارهایی با آنجا داشتیم. ما به پروژه به شکل قیدهایی که می توانست برایمان داشته باشد نگاه نکردیم بلکه روح مشترک کار برای ما مهمتر از مسایل ساختاری بود. بنابراین ما سعی کردیم که در این کار زندگی و پیرانگی را ببینیم و اینکه هر دوره از از زندگی طعم خود را دارد.

بنی اعتماد نیز با اشاره به محورهای مورد نظرش برای ساخت مستند بیان کرد: آنچه که من روی آن وسواس داشتم این بود که این چهار فیلم را بتوانیم به هم پیوند بزنیم. برای همین منظور به جای اینکه فکر کنیم که چگونه ساختارها را به هم نزدیکتر کنیم یک دوره آزاد تحقیق گذاشتیم و ما چهار نفر در اینباره گپ زدیم چون تمی که می خواستیم به آن برسیم از وحدت ساختاری مهمتر بود.

کارگردان «خون بازی» به نگاه خود به سالخوردگی اشاره و بیان کرد: من پیش از این می گفتم که سن فقط یک عدد است اما واقعیت این است که من با 25 سالگی خود بسیار متفاوت هستم که البته این هم بخشی از زندگی است و من برای این سن برنامه های خودم را دارم و می خواهم در استقلال بگذرد.

حکمت پیری می تواند آیینه تماشای زندگی برای دیگران باشد

وی درباره آسایشگاه کهریزک نیز عنوان کرد: ما چهار نفر با نگاه مشترکی که داشتیم زندگی را در کهریزک دیدیم البته منظور این نیست که آنجا مکان مفرحی باشد خیر، غم هم دارد اما بیشتر زندگی را آنجا دیدیم. در واقع فهم میان این موضوع فرق میان دیدن و نگاه کردن است.

کلانتری در ادامه با اشاره به ساخت فیلم هایی با موضوع سالخوردگی بیان کرد: من همان زمان دو فیلم دیگر درباره پیری داشتم و فکر می کنم نوعی حکمت پیری می تواند آیینه تماشای زندگی برای دیگران باشد.

وی درباره این حکمت توضیح داد: حکمت پیرانه با دانش و فضل ارتباطی ندارد بلکه بخش مهمی از این حکمت در کلام است.

کارگردان فیلم «پناهنده» درباره بخشی که خودش در این فیلم کارگردانی کرده است، گفت: من خواستم کمی ذهنی تر نسبت به آنچه که وجود دارد عمل کنم بنابراین صداهایی را روی تصویر دیگران قرار دادم چون فکر کردم کلام مهمتر از این است که چه کسی آن را می گوید. بنابراین یک روز از صبح تا شب فقط سخنان را بدون دوربین ضبط کردیم و بعد چند روز بعد تصاویر را گرفتیم.

 یک پای اپیزود «هملت» در واقعیت است

در ادامه این نشست محسن امیریوسفی نیز درباره بخشی از این فیلم که ساخته است و ایده بازی «هملت» و دیالوگ ها فیلم بیان کرد: زمانی یک نفر از من درباره ایده یارانه ها در اپیزود هملت سوال کرد که آیا طرف من بوده است و یا رضا بختیاری بازیگر فیلم و من گفتم این ایده آقای احمدی نژاد بوده است. حالا هم درباره سناریوی اپیزود «هملت» باید بگویم مهم این است که این فضایی دارد که یک پای آن در واقعیت است. البته بخشی هم شیطنت هایی است که آن گروه تئاتر در کهریزک انجام می داد.

وی همچنین با اشاره به توضیح وضعیت بختیاری عنوان کرد: بختیاری از یک موقعیت دردناک جسمی برخوردار بود. او از 21 سالگی به انجماد عضلانی و از 30 سالگی به نابینایی می رسد اما من خوشحالم که وقتی اسم او می آید همه به یاد طنازی هایش می افتند.

امیر پوریا منتقد این نشست نیز به یکی از جلسات موزه سینما اشاره کرد که در آنجا بختیاری را دیده است و او بعد از این مستند به فیلمسازی مشغول شده است.

صدای من در فیلم بر اساس ساختار مستند بود

در ادامه این نشست بنی اعتماد در پاسخ به کثیریان درباره روایت فیلم با صدای خودش گفت: این صدا قرار نبود به اطلاعات فیلم کمک کند بلکه ساختاری بود. همچنین صدای فیلمساز بود و نه من به عنوان رخشان بنی اعتماد. این صدا، صدای فیلمسازی بود که دو سال با این خانواده ها همراه شده است پس به عنوان ساختار روی فیلم قرار گرفت.

این کارگردان در ادامه درباره قسمتی که ساخت آن را بهمن کیارستمی بر عهده داشت و به نوعی مراسم عید قربان را مطرح می کند، توضیح داد: این فضا را بهمن کیارستمی ترتیب نداد بلکه کاری بود که پیش از این هم در آسایشگاه انجام می شد.

وی ادامه داد: پژوهش در یک مکان مراحل مختلفی دارد، ابتدا فقط صحبت می کنید. زمانی اطلاعات مکتوب استفاده می شود و زمانی هم برخورد از نزدیک انجام می گیرد به طور مثال من و دستیارم مهناز محمدی چند روزی را آنجا ماندیم و صبح های آنجا حال و هوای خاصی برای من داشت.

بنی اعتماد در پایان به اپیزود «عید» اشاره و بیان کرد: بهمن کیارستمی هم طبق آنچه که در کهریزک پیش از این انجام می شد و فیلم های زیادی هم درباره آن ساخته شده است به ثبت و ضبط این کار اقدام کرد و در وقوع آن هیچ دخل و تصرفی نداشت.