نفس تالاب های همدان به شماره افتاد/چاه های غیرمجاز قاتل خاموش

به گزارش خبرنگار مهر، ترکیب اکوسیستم های خشکی و آبی موجب پدیدار شدن زیستگاه هایی می شوند که به آنان تالاب یا مرداب می گویند و دوم فوریه برابر با ۱۳ بهمن ماه روز جهانی تالاب ها نامگذاری شده‌ است.

تالاب ها مناطق مردابی، آبگیری و مجموعه های آبی بصورت طبیعی، مصنوعی، دایم یا موقت با آب ساکن، جاری، شیرین و یا شور هستند.

استان همدان به علت مرتفع بودن و دوری از آب‌های آزاد، فاقد منابع عمده آبی از قبيل دريا، درياچه طبيعی و ساحل است ولی درياچه‌های داخلی استان كه بيشتر به صورت مصنوعی ايجاد شده‌اند و تالاب‌های اين منطقه، از جمله منابع آبی استان همدان به شمار می‌آيند که از نظر گردشگری نیز دارای اهمیت هستند.

استان همدان با داشتن ۲۷ تالاب مصنوعی و طبیعی، چشم اندازی مناسب برای زیستگاه پرندگان و گونه های مختلف آبزی و زمینه ای برای گردشگری و حضور علاقمندان به طبیعت فراهم کرده است.

این تالاب‌ها به عنوان شناسنامه و هویت استان چند سالی است که روزهای ناخوشی را پشت سر می‌گذارند به گونه‌ای که دوستداران طبیعت با نگرانی از این وضعیت هر از چند گاهی زنجیره‌های انسانی برای حفظ این تالاب‌ها تشکیل می‌دهند.

بیشتر تالاب های طبیعی همدان خشک شده است

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان در همین زمینه با بیان اینکه تالاب های طبیعی استان تنها سه تالاب هستند و بقیه انسان ساز و مصنوعی هستند، ‌گفت: بیشتر تالاب های طبیعی همدان خشک شده است که علت آن را می توان افت سطح آب زیرزمینی در منطقه به علت حفر غیرمجاز چاه و استفاده بی حد و حساب آب های زیرزمینی دانست.

سید عادل عربی با اشاره به اینکه استان همدان از بعد منابع حفاظت تحت مدیریت از استان های ضعیف کشور است، ادامه داد: در استان سه تالاب طبیعی آق گل در ملایر، چم شور و پیر سلمان در اسدآباد وجود دارد که تالاب آق گل ملایر و چم شور هر دو فصلی هستند.

وی علت خشک شدن تالاب چم شور اسدآباد را کاهش نزولات جوی دانست و ادامه داد: کاهش سطح آب باعث خشکی تالاب شده است.

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان با بیان اینکه حتی اگر بارندگی خوبی در پیش باشد، تالاب آق گل احیا نمی شود، افزود: این احیا نیازمند اجرای مدیریت زیست بومی در منطقه، تغییر الگوی کشت، فرهنگ سازی مردم منطقه و نحوه بهره برداری مناسب مردم از آب تالاب ها است.

عربی با اشاره به اینکه تنها احیای تالاب پیر سلمان ممکن بود، بیان کرد: بر اساس مطالعات و بررسی های انجام شده اقدامات اجرایی لازم در زمینه احیای این تالاب صورت گرفت که امیدواریم مردم منطقه در خصوص بهره برداری صحیح از آب تالاب همکاری کنند.

وجود ۱۷ فروچاله در استان به دلیل عدم مدیریت مصرف آب باعث تشدید اثر ریزگرد ها نیز شده است

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست همدان با اشاره به تنش آب موجود در کشور، ادامه داد: از بین رفتن زیستگاه های آبی، خشک شدن تالاب ها، عدم اصلاح الگوی کشت و وجود ۱۷ فروچاله در استان به دلیل عدم مدیریت مصرف آب باعث تشدید اثر ریزگرد ها نیز شده است.

عربی با افزودن این مطلب که دیده شدن نخستین ریزگرد ها در سال ۸۸ و خشک شدن تالاب های طبیعی استان در همان سال به هم مرتبط است، عنوان کرد: با وجود بارندگی ها در چند سال اخیر این تالاب ها احیا نشده است.

وی مسائلی نظیر چرای بیش از حد دام ها، کاهش میزان بارندگی ها، نابودی زیستگاه ها، خشک شدن تالاب ها و به دنبال آن افزایش بیابان زایی را از چالش های اساسی برشمرد و گفت: این موارد به بیابانی شدن و شدت گرفتن ریزگردها می انجامد.

کارشناس مسئول زیستگاه و امور مناطق اداره کل محیط زیست استان همدان نیز در گفتگو با مهر با بیان اینکه تالاب آق گل در جنوب شرقی روستای کردخورد از توابع ملایر و روستای توتل در مرز استان‌های همدان و مرکزی واقع شده است، گفت: این تالاب در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

رامین رمضانی ادامه داد: تالاب آق گل، تالابی فصلی است که موجب پيدايش و استقرار روستاهای پيرامون خود بوده و محل گرد آمدن هرز آب‌های فصلی منطقه ‌است که با توجه به بافت و ضخامت تشکیلات زمین شناسی آن دارای قدمتی چهل هزارساله ‌است.

وی گفت: این تالاب از گذشته یکی از زیستگاه‌های مهم پرندگان وحشی و کوچ کننده مانند فلامینگو، قو، غاز خاکستری، تنحه، اردک مرمری، اردک سرسبز، پلیکان، لک لک و حواصیل به حساب می آمده است.

عامل اصلی خشکی تالاب آق گل ملایر خشک سالی رودخانه‌ ورودی است

کارشناس مسئول زیستگاه و امور مناطق اداره کل محیط زیست استان همدان عامل اصلی خشکی تالاب آق گل ملایر را خشک سالی رودخانه‌ ورودی دانست و گفت: با توجه به چاه‌های غیرمجاز بسیار در اطراف تالاب، امور آب نیز در جلوگیری از احداث این چاه‌ها خوب عمل نکرده است.

رامین رمضانی افزود: از سال ۸۸ به دلیل خشک سالی، کاهش باران و خشک شدن رودخانه‌های ورودی، برداشت آب از چاه‌های مجاز و غیرمجاز اطراف تالاب و غیره این تالاب رو به خشک شدن رفت.

وی با اشاره به اهمیت سفره آب زیرزمینی در احیای تالاب آق گل ملایر افزود: مهم‌ترین کار زنده نگه داشتن تالاب فصلی آق گل در فصول پاییز و زمستان برای ورود پرندگان مهاجر است.

وی گفت: تالاب چم شور نیز در ۲۵ كيلومتری شرق اسدآباد واقع شده و با توجه به اين كه تالاب از نوع فصلي است، مساحت آن قبل از خشک شدن از صفر تا ۵۰۰ هكتار در نوسان بود و از آنجاییکه منشأ تأمين آب اين تالاب از محل نزولات جوي بوده با کاهش بارندگی خشک شده و به وضعیت کنونی دچار شده است.  

رمضانی گفت: این تالاب در گذشته با توجه به كوچ پرندگان مهاجری مانند خوتكا، درنا، غاز خاكستری و پرندگانی از قبيل زاغي، زنبور خور، لاك پشت و مار آبي در فصل مهاجرت پرندگان داراي ارزش زيست محيطی و گردشگری بوده است.

وی ادامه داد: تالاب پیرسلمان نیز در دشت اسدآباد واقع شده و مهمترين ويژگی آن تنوع پرندگان و پوشش گياهي فراوان در فصل بهار و تابستان است.

وی گفت: این تالاب در شرق روستای پیر سلیمان واقع در ۳۹ کیلومتری جنوب شهرستان اسدآباد واقع شده و ارتفاع تالاب از سطح دریا در حدود دو هزار و ۱۶۰ متر استو گستره ای شمالی جنوبی دارد و طول آن در حدود ۵۰۰ متر و عرض آن ۳۰۰ متر است.

رمضانی افزود: این تالاب طبیعی هم خشک شده بود که با همت محیط زیست مجددا احیا شده و با مدیریت زیست محیطی در آن منطقه باید از آن به خوبی بهره برداری کرد.

خشکسالی از وضعیت بحران خارج و به شکل اقلیم در آمده است

مدیر کل بحران استان همدان نیز با تاکید بر این مطلب که خشکسالی از وضعیت بحران خارج و به شکل اقلیم در آمده است، بیان داشت: بحران در شرایط خاصی رخ می دهد و با تغییر وضعیت به حالت نخست برمی گردد، اما با توجه به نمودارهای کاهش بارش و افزایش درجه حرارت دما شاهدیم که تغییر اقلیم در استان همدان رخ داده است.

علی مردان طالبی با بیان اینکه مخاطرات، طبیعی، انساز ساز و یا ترکیبی هستند، افزود: مخاطرات طبیعی به شکل ناگهانی و یا تدریجی رخ می دهند که خشکسالی را می توان به عنوان یک مخاطره طبیعی تدریجی نام برد.

اما استان همدان از تالاب های مصنوعی مانند آبشینه و تالاب شيرين سو بهره مند است که تالاب آبشینه به مساحت ۸۵ هکتار در ۱۵ کیلومتری شهر همدان قرار دارد و  از سال ۱۳۹۰ به مدت ۵ سال به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام شد.

چنگر، پلیکان، درنا، کشین بزرگ و کوچک، فلامینگو، چوب پا، نوک خنجری، اگرت بزرگ، حواصیل‌های خاکستری و ارغوانی، سنقر تالابی، گلاریول و پرستو دریایی نوک کاکایی از پیش قراولان پرندگانی هستند که در فصل بهار به این تالاب مهاجرت می‌کنند.

این پرندگان که از کشورهای آفریقایی به استان همدان وارد می‌شوند  و تا اواخر مهر در تالاب آبشینه زمستان گذرانی می‌کنند چراکه مراقبت ویژه زیست محیطی و آبزی بودن این پرندگان، تالاب آبشینه را به بهترین زیستگاه برای برخی پرندگان و جانداران تبدیل کرده است.

تالاب شیرین سو نیز تالابی دائمی و مصنوعی است که يكی از جاذبه‌های گردشگری شهرستان كبودرآهنگ محسوب می شود و در ۹۵ كيلومتری شهر همدان واقع شده و مساحت تخمين زده شده برای اين تالاب، ۴۳ هكتار است.

تالاب شيرين سو به دليل تنوع گونه‌های گياهی و جانوری، توجه علاقمندان به محيط زيست را به خود جلب كرده و در تالاب شيرين سو ۵۴ گونه پرنده وجود دارند که جزو پرندگان كم نظير كشور هستند.

چنگر، كشيم بزرگ، خوتكا، لک لک سفيد، آووست، چوب پا، حواصيل خاكستری، حواصيل ارغوانی، اگرت بزرگ، كشيم كوچک، سر سبز، اردک نوک سبز، كاكايی سر سياه، سليم طوقی، تليله كوچک، گاو چرانک و حواصيل شب از جمله پرندگان اين تالاب به شمار می‌آيند.

با این تفاسیر آنچه مسلم است اینکه دوستداران طبیعت خبر خشک شدن تالاب‌ها و از بین رفتن گونه‌های جانوری و به‌هم خوردن اکولوژی منطقه را نشأت گرفته از دست‌اندازی انسان در طبیعت می‌دانند بنابراین نباید با اجرای طرح‌های سدسازی، حفر چاه‌های غیرمجاز و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی سبب کاهش شدید سطح آب تالاب‌ها و در نهایت خشکی آنها شد.