به گزارش خبرگزاری مهر، مراسم رونمایی از کتاب «گیلان به روایت کارت پستالهای تاريخی»، جمعه شب ۲۷ بهمن در شهر كتاب مركزی برگزار شد.
در ابتدای این مراسم تعدادی از کارت پستالهای تاريخی كه در كتاب منتشر شده اند، به صورت يك ويدئوی چند دقيقه‌ای برای حضار به نمايش درآمد و پس از آن، پروفسور كارلو چرتی باستان‌شناس و رايزن فرهنگی سفارت ايتاليا در تهران، به چند نكته تاريخي درباره اين كتاب و كارت پستالهای آن اشاره کرد.
وي گفت: ابتدا كه به جلسه رونمايی اين كتاب دعوت شدم، با خودم گفتم من چيزی از عكاسی ايران، گيلان و كارت پستال نمی دانم ولی بعد از اين كه كتاب را مطالعه كردم، شگفت‌زده شدم چون متوجه شدم در اين كتاب، چيزهايی از ايتاليا و اروپا هم می توان مشاهده كرد، طوری كه می توان گفت اين كتاب، حاوی يك نوع ديدگاه اروپايی است به خصوص كه گيلان، در ورودی اروپايي‌ها به ايران بوده است چون نخستين كسي كه در سال ۱۸۶۲ براي ديدن ناصرالدين شاه به ايران آمد، از گيلان به كشور شما وارد شد.
اين محقق اضافه كرد: به علاوه اين را هم در متن كتاب خواندم كه در سال ۱۸۹۷ ميلادی نخستين پيشنهاد برای توليد كارت پستالهای ايراني از سوی هلند بوده است و ۶ سال بعد اين اتفاق عملی می شود يعنی در سال ۱۹۰۳.
اين كتاب، ديدگاه اروپايی ها را درباره ايران تغيير داد
رايزن فرهنگی سفارت ايتاليا در تهران در بخش ديگری از سخنانش گفت: نكته مهم درباره كتاب گيلان به روايت كارت پستالهای تاريخی آن است كه به عقيده من، اين كتاب و اين كارت، تصور اروپايی ها را درباره ايران و اين كه، اين كشور به اصفهان و بيابان و جنوب ايران محدود می شود، تغيير می دهد و به همه ما می گويد كه ايران، سرزمينی با ۴ فصل و جاهای ديدني متفاوت است.
وي درباره ابعاد هنری و عكاسی كتاب گيلان به روايت كارت پستالهای تاريخی گفت: عكاسانی كه كارشان در اين كتاب منتشر شده است، هنرمندان معروفی هستند اما دو سه نكته وجود دارد كه به ايتاليا مربوط می شود. اول آن كه خانمی به نام كارلا سرنا كه نام او ۲ بار در اين كتاب آمده و عكس‌هايی از ايشان منتشر شده است، ظاهراً ايتاليايی هستند و اين مساله اهميت بسيار زيادی دارد چون من هيچ‌جا نام و نشانی از ايشان نديده بودم و از سوی ديگر، سفرنامه های خانم‌های ايتاليايي درباره ايران بسيار كم است.
چرتی افزود: طی تحقيقاتم متوجه شدم كه از ايشان ۲ كتاب ترجمه و منتشر شده است و در سال ۲۰۰۶ هم كتاب ديگری راجع به همين خانم نوشته شده و شرح حال او، در آن آمده است. از اين كتاب بود كه متوجه شدم ايشان اصلا، ايتاليايی نيستند و در بلژيك به دنيا آمده‌اند اما با يك وطن پرست ايتاليايی ازدواج كرده‌اند و در سال ۱۸۴۸ به ونيز آمده است؛ سال‌هايی كه برای ايتاليا اهميت بسيار زيادی داشت و ونيز در حال جمهوری شدن بود. من همچنين متوجه شدم كه ايشان در سن ۵۰ سالگی، يعنی زماني كه يك مادر و همسر مسن بود، تصميم گرفت سفر كند و بنويسد.
وي ادامه داد: ظاهراً قرار بوده كه ايشان تنها تابستان تا كريسمس را به سفر برود ولی ۶ سال در خاورميانه می ماند و بعد به اروپا بازمی گردد و كتابش را در پاريس منتشر می كند. او كارت پستالش را از تهران به تورين، پاييتخت آن زمان ايتاليا در سال ۱۹۰۳ می فرستد؛ همان جايی كه يك هيات سياسی برای نخستين بار به ايران و تهران می آيند!
اين باستان‌شناس در بخش ديگري از سخنانش گفت: نكته جالب توجه ديگری كه در اين كتاب، توجه مرا جلب كرد، نام دو شركت توليد كارت پستال با نام‌های «روتال كولر» و «روتال فوتو» بود كه زير مهر مربوط به اين ۲ شركت، كلمه «ميلان» ديده می شود. البته به نظر من كارت پستال شماره ۷۶ نيز، كار يك شركت ايتاليايی است ولی اسمی از اين شركت در كتاب نيامده است.
گيلان به روايت كارت پستالهای تاريخی، يك كار جدی است
ناصر عظيمی پژوهشگر حوزه جغرافیا و گيلان شناسی نيز در اين جلسه درباره مسائل پژوهشي اين كتاب سخن گفت. وي اظهار داشت: از همان ابتدا كه كتاب «گيلان به روايت كارت پستالهای تاريخی»، براي بررسی به من سپرده شد، متوجه شدم كه با يك كار جدی روبرو هستم و برای تهيه آن كار بزرگی انجام شده است هرچند كه شايد آقای اسكويی صرفاً برای تهيه اين كتاب به كشورهای مختلف سفر نكرده باشند ولی بايد اين را بپذيريم كه ذهن مهرداد عزيز طی ۵ سال برای تهيه و تدوين اين كتاب درگير بوده است.
وی در بخش ديگری از سخنانش گفت: كار تحقيق با تبليغ متفاوت است و مبلغان با گزارش شواهد موجود به اهداف تبليغاتی شان می رسند اما محققان در كار تحقيق، به دنبال حقيقت هستند و با شواهد، گزينشی برخورد نمی كنند بنابراين ممكن است چيزهايی درباره گيلان و برای حس وطن دوستی ما وجود داشته باشد كه دلچسب نباشد. مثل اينكه گيلان، از گذشته‌های دور تا دوره مدرن، نكته خاص و قابل توجهی براي عرضه نداشته است. و دوره طلايی آن از هزار و ۹۰۰ ميلادی شروع می شود، مساله‌ای كه در كار آقای اسكويی بازتاب و انعكاس وسيعی داشته است.
اين گيلان شناس همچنين گفت: خلاف عقیده بسیاری که از دست رفتن استقلال گیلان در دوره صفویه و زمان شاه عباس را تقبیح می‌کنند، معتقدم اين تحول تاريخي برای گيلان نه تنها ناميمون نبود بلكه به دليل كاهش جدال‌های خونين و ديگر مسائل، به طور نسبی زمينه‌های رشد اقتصادی اين خطه ايجاد شد. به علاوه اين اتفاق باعث شد گيلان از ساختارهای سنتی بلوك‌های قدرت فاصله بگيرد هرچند كه حكومت صفويان نتوانست قدرت مركزي را در ايران تثبيت كند ولی تلاش كرد به رشت اهميت زيادی بدهد البته در اين امر تا زمانی كه اصفهان در سال ۱۷۲۲ ميلادی سقوط نكرد، محقق نشد.
وي افزود: تحولات ساختاری شهر و مناسبات اداری گيلان باعث شد اين استان به دوران مدرن وارد شود و می دانيم كه يكی از ويژگی های دوران مدرن، يكپارچگی سرزمين و جمع شدن مازاد اقتصادی در يك مكان و زمان است؛ اتفاقی كه از نظر روابط اقتصادی به نفع گيلان بوده است.
عظيمی درباره تقسيم‌بندی های تاريخی گيلان و ارتباط آن با كارت‌پستال‌هايی كه در كتاب گيلان به روايت كارت پستالهای تاريخی آمده نيز گفت: ۸۸ كارتی را كه در اين كتاب جمع آوری شده است می توان به دو دوره طلايی و عادی تقسيم كرد كه از اين منظر، ۷۱ كارت مربوط به دوران طلايی گيلان می شود يعنی حدود ۸۱ درصد كل كتاب. اما آقای اسكويی بدون توجه به اين مساله، اين كارت‌ها را جمع‌آوری كرده است و اين نكته برای من جالب بود.
آمد و شد و سمفونی زبانی به غنای فرهنگ گيلان انجاميد
غلامرضا قاسمي دهشالی رييس حوزه هنري گيلان ديگر ميهمان اين برنامه بود و با بيان اين كه اعتقاد ندارد مديران اجرايی دستگاه‌های مختلف صحبت كنند، گفت: دوست دارم درباره وضعيت فرهنگی هنری گيلان حرف بزنم چراكه ما گيلانی ها استان‌مان را استانی فرهنگی می دانيم و می شناسيم. می دانيد كه تئاتر، عكاسی و باقی هنرها در آستانه مشروطه وارد ايران شد و ايرانی ها توانستند پس از مدتی، اين هنرها را با ذوق و سليقه خودشان بومی كنند و گيلان هم از اين قاعده مستثنی نبوده است.
وي ادامه داد: حتي مي‌توان گفت گيلان در اين زمينه بسيار پيشرو بوده است چراكه دروازه اروپا در ايران به حساب مي‌آمده است و از طريق مرزهاي شمالي و موقعيت ارتباطي ويژه در جاده ابريشم، زودتر از ديگران با هنرهاي مختلف آشنا شد و زودتر از ديگر شهرها هم به توليد آثار فرهنگي پرداخت. بعد از مدتي هم از اين هنرها براي رشد فرهنگي ساير نقاط كشور بهره گرفت.
رييس حوزه هنري گيلان در ادامه اظهار داشت: به اين ترتيب گيلان مركز تئاتر و انتشار ده‌ها نشريه و مجله شد و شاهد يك سمفوني زباني بود به اين ترتيب كه گيلاني‌ها با حضور روس‌ها، ارامنه، كردها و ترك‌ها با زبان‌هاي مختلف آشنا شد و روشنفكرهاي شهر هم كه با زبان فرانسه آشنايي داشتند و به اين صورت، نه تنها زبان بلكه فرهنگ‌ها هم به شهر و مردم منتقل شد.
دهشالي همچنين گفت: آمد و شدهاي مختلف و اينكه گيلان، محل گذر بوده است، به غناي فرهنگي اين خطه انجاميد و هم اكنون نيز حوزه هنري براي ادامه اين نهضت، پروژه‌هاي مختلف فرهنگي را تعريف، هدايت و پشتيباني مي‌كند.
تصاوير، اهميت تاريخ خرد را بازگو می كنند
محمد غفوری، دبير و نماينده بخش پژوهشی كتاب گيلان به روايت كارت پستالهای تاريخی نيز با بيان اين كه تصاوير در تاريخ نگاری اهميت بسيار زيادی دارند، گفت: اين مساله آن‌قدر مهم است كه در كشورهای توسعه يافته، بانك بايگانی تصاوير را به عنوان يك سند مهم در نظر مي‌گيرند و از اين ها در بررسی هایشان كمك می گيرند.
وي افزود: اين اهميت، نه به دليل جذابيت بصری بلكه به دليل تاريخ نويسی رايج شده و مبنای كار محققان برای تشخيص امر مهم از غيرمهم قرار گرفته است. می دانيم كه تا سال‌ها، مبنای كار محققان و تاريخ‌نگاران تنها شاهان، افراد حكومتی و افراد مهم سياسی بوده است اما با گذشت زمان، پژوهشگران به اين نتيجه رسيدند كه اتفاقا عامل بقای حكومت‌ها، مردم عامه، معمولی، ناشناخته و غيرمهم هستند و از اين جا بود كه تصاوير هم به عنوان منبع مهمی برای پژوهش مورد بررسی قرار گرفت.
غفوری گفت: در واقع، با اين تغيير ديدگاه در كار محققان، تاريخ خرد كه شامل جزئی ترين كنش‌ها مثل ازدواج، بچه‌داری، داد وستد و... می شود، اهميت پيدا كرد و افراد عادی و عكس‌ها و منابع تصويری نقش ويژه‌ای در پژوهش‌های تاريخ‌نگاران پيدا كردند.
اين محقق در ادامه گفت: ما در اين كتاب چند كار مهم انجام داديم كه يكی از آن ها نشان دادن تاريخ خرد فرهنگی – اجتماعی گيلان بوده است اما مهم‌تر از آن، اين بوده است كه ما برای نخستين بار اسناد بصری و ديداری را به گونه‌ای مورد بررسی قرار داديم كه از پس، هر گروهی كه بخواهد با اين شيوه پژوهش كند، می تواند و بايد از كار ما الگوبرداری كنند و حتی می توانند اين شيوه را بازخوانی و نقد كنند يا آن را بسط دهند.
به گذشته سفر كرديم
زمانی به فكر انتشار اين كتاب افتادم كه كتابی با نام «جهان در ۳۶۵ روز» از دكتر ناصر فكوهی به دستم رسيد که در آن کتاب، كارت پستالهای مختلف دنيا جمع آوری شده بود و من مشتاقانه به دنبال تصويری از ايران در اين كتاب می گشتم اما عكسی كه پيدا كردم، جذاب نبود و تصويری قهوه‌ای رنگ از بلوچستان را نشان می داد در حالی كه از كشورهای پيرامون ما، كارت‌پستال‌های بسيار جذابی در كتاب منتشر شده بود و اين مساله، برای من ضربه بزرگی بود و به دنبال اين بودم كه بتوانم كارت پستالهای ديگری را از ايران پيدا و جمع‌آوری كنم.
اين مستندساز در ادامه گفت: اما چرا برای اين منظور، گيلان را انتخاب كردم؟ چون گيلان سرزمين مادری من است و تلاش كردم همه دنيا بفهمند كه مملكت ما چه ظرفيت‌هايی دارد و چه كارهايی برای آن كرده‌ايم؛ كتاب گيلان به روايت كارت پستالهای تاريخی نتيجه اين تلاش من است اما برای ادامه اين راه، حوزه هنری و يك تيم تحقيقاتی كافي نيست و به يك عزم ملی نياز داريم.
وي افزود: كارت پستال‌ها از اين منظر اهميت دارند كه از اواخر قرن ۱۹ منتشر شده‌اند و حاوی تصوير، متن، مهر، تمبر و ديگر عواملی هستند كه می توان از نظر تاريخی به آن ها استناد و خيلی چيزها را درباره تاريخ از آن ها استنباط كرد، طوری كه به اين كارت‌ها در ديگر كشورها رجوع می شود و از بعد تاريخی، فرهنگی، آداب و سنن، حمل و نقل و غيره بازخوانی و با استناد به اين ها كتاب‌های تازه‌ای پيرامون اين مسائل تدوين می شود.
اسكويی در پايان گفت: اگر تمام انرژی های جهان جمع شوند، نمی توانند حتی براي يك لحظه انسان را به گذشته برگردانند. اين پاسخ قطعی انشتين بود به بالاترين آرزوی بشر برای سفر به گذشته اما اين كتاب، حاصل سفر ما به گذشته بوده است و فكر می كنم ملتی كه به آرشيو بصری اش احترام نگذارد، تاريخ دوباره برايش تكرار می شود و از اين‌رو ما به درست خواندن و ديدن تاريخ كشورمان نياز داريم.
او با بيان اين كه به همراه روح‌الاميني، تاكنون ۵ هزار قطعه عكس از گيلان جمع آوری كرده است كه به بازخوانی دوره قاجار تا اوایل سال‌های دفاع مقدس می پردازد، از تمام مردم ايران دعوت كرد تا در اين كار با آن ها همراه شوند و عكس‌هایشان را در اختيار اين گروه قرار دهند.
در پايان اين مراسم، جشن امضای كتاب با حضور ناصر عظيمی، پروفسور چرتی، مهرداد اسكويی و تيم پژوهشی كتاب برگزار شد و اسکویی با هدایایی از تیم پژوهشی کتاب تشکر و تقدیر کرد.
نظر شما