چشم اندازهای مدرن در حقوق اسلامی بررسی شد

به گزارش خبرگزاری مهر، «چشم اندازهای مدرن در حقوق اسلامی Modern Perspectives on Islamic Law » نوشته آن بلک، ندرسیه حسن و حسین اسماعیلی تلاش می کند به تجزیه و تحلیل قوانین اسلامی، نه تنها در سنت حقوقی کلاسیک شریعت، بلکه به مثابه گفتمانی مدرن و در زمینه معاصر آن بپردازد.

توجه به حقوق اسلامی به مثابه روش عملی گردیدن احکام اسلامی در زندگی روزمره از آن روی ضروری است که حقوق اسلامی در مناسبات حقوقی معاصر به عنوان گفتمانی کارآمد مورد توجه قرار گرفته است. نویسندگان در مقدمه کتاب اذعان دارند که اسلام نقشی حیاتی نه تنها در شرق میانه بلکه در سراسر جهان ایفا می کند.

این کتاب با ارائه تجزیه و تحلیلی از ماهیت حقوق اسلامی، مفاهیم، معنا و منابع آن و همچنین توسعه آن در مراحل مختلف تاریخ اسلام آغاز می شود. این تجزیه و تحلیل با بررسی نهادهای کلیدی مدرن مانند مجلس، قوه قضائیه، دارالاسلام، احزاب سیاسی، دولت ملت، شهروندی، امت، شناخت وضعیت خاص غیر مسلمانان در کشورهای اسلامی و حکومت قانون ادامه می یابد.

اهم مفاهیم مورد بررسی قرار گرفته در این کتاب بررسی فتوا در دوران اخیر، معاملات از دیدگاه حقوق اسلامی، حقوق خانواده، اقتصاد، جرم و جنایت، اموال و برخی از مسائل معاصر حقوق اسلامی مانند غذای حلال و ربا (بهره) است.

مباحث کتاب «چشم اندازهای مدرن در حقوق اسلامی» در یک پیشگفتار، ۱۰ بخش و نتیجه گیری پایانی سامان پذیرفته است. بخش های دهگانه آن عبارتند از: طبیعت از قانون، و رابطه آن با دین، در اسلام، قانون و نهادهای اسلامی، حقوق اسلامی (شریعت) در دموکراتیک ملت مدرن ایالات، فتوا و مفتی، قانون خانواده اسلامی، میانجی گری، داوری و حل اختلاف جایگزین اسلامی، قانون اسلامی و اقتصاد، حقوق مالکیت، قانون ارث و اعتماد (وقف)، قانون مجازات اسلامی و بحثهای معاصر و در درون اسلام.

حقوق اسلامی یکی از سه سیستم حقوقی بزرگ جهان است. نظام حقوقی اسلامی در خاور میانه، در اواخر قرن ششم، پدیدار گردید و پس از آن به طور عمده در آن منطقه توسعه یافت. با این حال جهان اسلام مدرنبا بهره گیری از برنامه های کاربردی حقوق اسلامی و پتانسیل نظام حقوقی اسلامی به خوبی توانسته است آن را مطابق نیاز های جدید به کار گیرد. امروزه حضور حقوق اسلامی فراتر از خاورمیانه به آسیا، آفریقا و اروپا گسترش یافته است. همانند دیگر سیستم های حقوقی، ماهیت حقوق اسلامی و مفاهیم آن، به منابع و بدنه گسترده ای از ادبیات حقوقی مجهز است.

مطالعه وجوه مدرن حقوق اسلامی تحت موضوعات و عناوین مختلفی در خلال مباحث اثر مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی به طور کلی به دو بخش حوزه خصوصی و حوزه عمومی قابل تقسیم است. به عنوان نمونه نویسندگان در پاسخ به این ادعا که بین آموزه های سنتی از اسلام و مفهوم مدرن دولت-ملت تنش وجود دارد اظهار می دارند که بر اساس حقوق سنتی اسلامی مفهوم امت برای توصیف جامعه مسلمانان مناطقی فراتر از مرزهای سیاسی و جغرافیایی کشور های اسلامی امروزی را در بر می گرفت.

در عین حال این مفهوم قابلیت سازگاری با دکترین غالب امروز در روابط بین الملل، که بر کشورهای محدود به مرزهای جغرافیایی تاکید می ورزد، نیز دارد. چرا که در هر دو خوانش حقوق اسلامی سنتی و حقوق معاصر در کشورهای مدرن مسلمان، مفاهیم ایالات و شهروندان (و یا اتباع) به طور کلی، به خوبی پذیرفته شده است. در ارتباط با مسائل حوزه خصوصی و حقوق مانند زندگی در یک کشور مسلمان سنتی و یا یک کشور سکولار غربی، حقوق خانواده و احوال شخصیه برای مسلمانان دارای اهمیت ویژه ای است.

منبع: مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی