مسجد جامع گرگان اثر ملی و یادگار دوره سلجوقیان

جاوید ایمانیان در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان این نکته که مسجد جامع گرگان واقع در بافت قدیم شهر یكی از آثار و بناهای تاریخی و مذهبی به شمار می رود، افزود: این مسجد در عصر سلجوقیان ساخته شده و دارای مناره های کروی است که روی آن کتیبه‌ای به خط کوفی قرار دارد.

وی ادامه داد: این مسجد دارای یك حیاط مركزی به فرم چهار ایوانی و چهار شبستان است كه از تزیینات معماری خاص آن دوره بهره بره است.

این کارشناس ارشد مرمت و احیای بناهای تاریخی در توضیح ویژگی این بنای تاریخی، گفت: تزیینات معماری كه در ساخت مسجد جامع گرگان بكار برده شده تركیبی از آجر و كاشی، كاشی هفت رنگ و مناره آجری با خطوط كوفی مربوط به دوره سلجوقی است.

وی ضمن اشاره به این نکته که بیشتر بنای امروز مسجد جامع گرگان مربوط به دوره صفویه  است و  در دوره‌های مختلف مرمت شده، افزود: منابع تاریخی در مورد مسجد جامع شهر گرگان می‌نویسند كه این مسجد در سال ‪ ۸۱۴‬بنا شده‌است، اما بانی آن معلوم نیست.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: مسجد جامع گرگان و شبستان های آن در دوره‌های مختلف تیموریان، صفویه و افشاریه مرمت، نوسازی و تعمیر شده‌است و هم‌اكنون تعدادی از سنگ نوشته‌ها در ایوان غربی گواه این واقعیت است.

ایمانیان با بیان این نکته که در سال ‪ ۸۵‬ بخشهایی از ایوان غربی مسجد جامع گرگان مرمت شده، اظهار کرد: برداشت سنگ ازاره‌های داخل ایوان غربی و اندودهای آسیب دیده داخلی این ایوان از جمله اقدامات میراث فرهنگی گلستان بوده است.

وی از وجود کتیبه های ارزشمند تاریخی در این مسجد خبر داد و گفت: مهمترین كتیبه‌ این بنا متعلق به دوره «امرای قراقویونلو» ۸۶۲‬ هجری قمری و آخرین آن به دوره قاجاریه ۱۲۱۹‬هجری قمری مربوط است.

به گفته این کارشناس مرمت و احیای بناهای تاریخی اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری گلستان، بنای تاریخی این مسجد قدیمی در تاریخ هجدهم تیرماه سال ‪ ۱۳۱۱‬با شماره ‪ ۱۸۱‬به عنوان یكی از آثار تاریخی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

گورستان قدیمی مسجد جامع گرگان از بین رفته است

وی با بیان این مطلب که از جمله بخش های حاشیه مسجد جامع، گورستان قدیمی گرگان است، افزود: این گورستان قدیمی در دهه‌های گذشته از بین رفته، به گونه‌ای كه اكنون قسمتی از این گورستان در حاشیه غربی و جنوبی مسجد، ضمیمه بازار «نعلبندان» شده است.

جاوید ایمانیان خاطر نشان کرد: بخشهایی از این گورستان كه در قسمت شمالی و شرقی مسجدجامع گرگان واقع شده، به ترتیب در حدود سالهای ‪ ۳۵‬و ‪ ۵۲‬شمسی، در زیر مدرسه عنصری و ساختمان كتابخانه مسجد جامع مدفون شده‌اند.

وی ضمن یادآوری این نکته که گورستان قدیمی مسجد جامع گرگان همزمان با بنای مسجد ایجاد شده و قرن ها كاربرد خود را حفظ كرده، افزود: می‌توان در برش های دیواره، گورهایی را یافت.

این مدرس دانشگاه ساختمان ماذنه یا گلدسته در مسجد جامع گرگان را یكی از عناصر اصلی فن مسجدسازی در معماری اسلامی دانست و تصریح کرد: از ویژگی های ساختمان مناره مساجد در شمال ایران گلدسته‌های بلند و مناره‌های كوتاه است كه با توجه به آب و هوای مرطوب ساخته شده‌اند و به‌همین جهت ارتفاع آن كم و سقف آنها بزرگتر از حد معمول است.

وی با بیان اینکه مناره مسجد جامع گرگان، تنها قسمت باقیمانده از دوران سلجوقیان است، افزود: این مناره نوشته‌ای به متن كوفی و بنایی آجری دارد.

ایمانیان از نگهداری منبر قدیمی و تاریخی در ایوان غربی مسجد خبر داد و گفت: از نوشته های روی منبر چنین استنباط می شود که ساختمان قسمتی از مسجد در زمان دولت میرزا ابوالقاسم بابر (دوره تیموریان) به سعی بابا حسن در سال 859 ه.ق ساخته شده است.

کارشناس مرمت و احیای بناهای تاریخی اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری گلستان در خاتمه محراب مسجد جامع گرگان را نیز تاریخی دانست و اذعان کرد: بر محراب مسجد تاریخ 1108 و وقفنامه ای متعلق به سال 1042 ه.ق در زمان خسرو خان حاكم استرآباد قرار دارد.