«درباره الی» از نگاه منتقد نیویورک‌تایمز/ آسمان و زمینِ دمدمی!

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از نیویورک تایمز، شش سال پس از ساخته شدن و نمایش فیلم «درباره الی» استیون هولدن منتقد نشریه نیویورک تایمز همزمان با اکران آن در سینماهای آمریکا، نقدی درباره این فیلم نوشته است که خواندن آن خالی از لطف نیست.

او نوشته است: اگر داستان کلی فیلم نابودکننده اصغر فرهادی فیلمساز ایرانی یعنی «درباره الی» آشنا به نظر می‌رسد، به خاطر این است که داستان زن جوانی که طی یک تعطیلات آخر هفته در یک اقامتگاه ساحلی ناپدید می‌شود، شباهت‌هایی به داستان کلاسیک «ماجرا» (L'Avventura) از میکل‌آنجلو آنتونیونی دارد. در هر دو فیلم یک جستجوی دیوانه‌وار و بی‌اثر شکل می‌گیرد.

اما در فیلم «ماجرا» این جستجو به زودی رها می‌شود. در «درباره الی» تنش‌ها افزایش پیدا می‌کند و تهمت‌ها زده می‌شوند که چه کسی مقصر اصلی است. در حالیکه پای آبرو در میان است، دروغ‌های زیادی گفته می‌شود. وقتی مسافران - که سه زوج ازدواج کرده هستند که کودکان‌شان را هم با خودشان آورده‌اند - با این امکان روبه‌رو می‌شوند که الی ممکن است غرق شده باشد، آن هم شاید از قصد، رفاقت بین آن‌ها تبدیل به خصومت و عداوت می‌شود و وجودشان همینطور بیشتر و بیشتر با ترس و احساس گناه پر می‌شود.

آقای فرهادی که با یک فیلم پیچیده و خارق‌العاده دیگر یعنی «جدایی» که بعد از «درباره الی» ساخته شد، موفق به کسب شهرت بین‌المللی شد، از داستان به منظورهای دیگری استفاده می‌کند. در حالیکه فیلم آنتونیونی کسالت‌های متافیزیکال طبقه مرفه ایتالیا در دوران بعد از جنگ این کشور را ارایه می‌کند، «درباره الی» کرنش‌های بین سنت‌ها از یک سو و مدرنیسم موجود در طبقه میانی ثروتمند و پیچده ایران را در سوی دیگر نشان می‌دهد.

از یک زاویه دیگر، فیلم آقای فرهادی داستانی از آشنا کردن و جور کردن دو نفر با هم است که به شدت به مشکل برمی‌خورد. یکی از سازماندهندگان این سفر، سپیده (گلشیفته فراهانی)، الی (ترانه علی‌دوستی) را که معلم پیش‌دبستانی خجالتی و جذاب دخترش است، تحت فشار قرار داده تا با آنها به تعطیلاتی سه روزه در اقامتگاهی در کنار دریای خزر برود. یکی از دلایل این است که الی را به احمد خوش‌تیپ (شهاب حسینی) معرفی کنند که در آلمان زندگی می‌کند و ازدواج اخیرش با یک زن آلمانی از هم پاشیده است. با کلمات خود احمد می‌توان گفت: یه پایان تلخ بهتر از تلخی بی‌پایانه.

صحنه‌های اولیه فیلم ما را وارد بگو مگوها و رفتارهای شاد اجتماعی دوستانه می‌کند، هنگامی که مسافران خوشحال از تهران رسیده‌اند و وارد خانه‌ای شده‌اند که از آن چیزی که انتظارش را داشتند بسیار قدیمی‌تر است. همینطور که گروه والیبال و بازی‌های دیگر انجام می‌دهد، الی که مودب اما نگران است در کنار گوشه‌ها به آرامی حرکت می‌کند. سپیده از اینکه احمد و دیگران از او خوششان می‌آید خیالش راحت می‌شود.

یک دروغ بزرگ از همین الان گفته شده است. زن مسنی که خانه ساحلی را به آن‌ها اجاره داده باور دارد که احمد و الی به تازگی با هم ازدواج کرده‌اند و ملفحه‌های اتاق‌شان را می‌آورد. الی که کلا دوست نداشت بیاید از همان ابتدا به آن‌ها می‌گوید که تنها یک روز می‌تواند بماند.

فاجعه‌ها پشت سر هم اتفاق می‌افتند. در حالیکه مردها دارند کنار ساحل والیبال بازی می‌کنند، الی قبول می‌کند از کودکان مراقبت کند. وقتی دارد به یکی از آن‌ها کمک می‌کند بادباکش را هوا کند، لحظه‌ای حواسش از پسر کوچکی که به سمت صخره‌های سخت می‌رود پرت می‌شود. بچه‌های دیگر سر و صدا می‌کنند و بزرگسال‌ها به سرعت به سمت آب می‌روند و در لحظه آخر جان او را نجات می‌دهند. صحنه نجات دادن کودک بسیار هیجان‌انگیز است؛‌ فیلمبرداری به نحوی است که باعث می‌شود احساس کنید در حالیکه آب از روی دوربین در حال لرزش عبور می‌کند، خودتان هم در شرف غرق شدن هستید.

به محض اینکه همه دارند نفس راحتی می‌کشند تازه متوجه می‌شوند اثری از الی یافت نمی‌شود و در حالیکه دارند سعی می‌کنند ببیند الی موقع نجات کودک غرق شده یا بدون خداحافظی آن‌ها را ترک کرده، جستجوی دوم آغاز می‌شود. رازهای عمیقی به وجود می‌آیند. اگر همانطور که گفته بود آنجا را ترک کرده پس چرا وسایلش را پشت سر گذاشته است؟

سپیده که بیشتر فیلم را در شرف گریه کردن سپری می‌کند، و همسر سفت و سختش امیر (مانی حقیقی)، وقتی گستره رازها آشکار می‌شوند تا مرز جدایی پیش می‌روند. فیلم وقتی تلقین می‌کند که تلاش سپیده برای متحد کردن الی و احمد در واقع عملی اعتراضی و مقاومت‌آمیز بوده و تنش زیرپوستی بین زوج‌ها، حالت کلی ازدواج در طبقه میانی شهرنشین ایران را نشان می‌دهد، یک بعد سیاسی نیز به این عمل او می‌بخشد. در هر لحظه، حق امتیاز موروثی پدرسالانه ممکن است منفجر و به بدرفتاری بدل شود و زیر آن چهره متمدن زندگی زناشویی ایرانی، امکان جنگ جنسی خشونت‌واری وجود دارد.

با ظاهر شدن دوست و نامزد پریشان الی، تمام رازها و دروغ‌ها پیچیده‌تر و گسترده‌تر می‌شوند و بیننده شروع به فکر کردن درباره این موضوع می‌کند که تا چه حد این فیلم دارد از تمام جامعه‌ای انتقاد می‌کند که در آن توافق بین سنت و مدرنیته تطبیق‌ناپذیر است.

نگاه کردن به «درباره الی» زیباست. آسمان و دریای همیشه در حال تغییر به فیلم نوعی احساس دمدمی بودن را می‌بخشد که آنقدر قابل حس کردن است که به نظر می‌رسد خود اقلیم هم یکی از شخصیت‌های اصلی فیلم باشد و دارد اتفاق‌هایی را که می‌افتند دیکته می‌کند؛ این آب و هوا است که حکمرانی می‌کند.

«درباره الی» ۸ آوریل (۱۹ فروردین) در گردهمایی فیلم نیویورک روی پرده رفت و پس از آن اکران سراسری فیلم از پنج‌شنبه گذشته در سینماهای آمریکا شروع شد.

ترجمه از مازیار معتمدی