فتح فاو و افزايش شديد كمكهاي اطلاعاتي آمريكا به عراق

سال 65- 1364
ركودي كه از تيرماه سال 61 به دنبال عمليات رمضان بر جبهه خودي سايه افكنده بود و رزمندگان در مقابل ديوار دفاعي عراق متوقف مانده بودند تا اواخر سال 64 نيز ادامه يافت. در اين سال سلسله عمليات محدود و ايذايي تحت عنوان قدس، ظفر و عاشورا انجام گرفت. همچنين در جبهه جنوب (هورالهويزه) در فصل تابستان تحرك زيادي از جانب نيروهاي خودي صورت گرفت، امري كه هيچ گاه در گذشته به چشم نمي خورد.

 در كنار اقدامات فوق، كار بر روي فاو نيز در جريان بود. اواخر سال 64 در ميان ناباوري محافل خارجي و كشورهاي عربي، خصوصاً شيخ نشين كويت، عمليات بزرگ والفجر هشت (فتح فاو) در اوج غافلگيري ارتش عراق انجام شد. از جمله عوامل مؤثر در غافلگيري عراق شدت فعاليت جبهه خودي در هورالهويزه بود كه با توجه به اينكه طي سالهاي 62 و63 محور اصلي عمليات نيروهاي خودي همين منطقه بود، ذهنيت دشمن را شديداً متوجه خود نمود. به هر حال شهر فاو در روز سوم عمليات تصرف شد و تثبيت مواضع بيش از 70 روز به طول انجاميد. فتح فاو پيامدهاي بسياري دربرداشت. اصلي ترين نتيجه آن بر هم خوردن توازن در صحنه نظامي سياسي جنگ بود كه تشديد جنگ شهرها را در پي داشت. از سوي ديگر در يك توطئه جهاني با شركت آمريكا، اروپا و كشورهاي عربي منطقه، قيمت نفت تا مرز 5/5 دلار در بشكه سقوط كرد.
در سال 65 فرماندهان نظامي درصدد برآمدند كه با دستيابي به يك پيروزي ديگر مانند فاو جنگ را به نقطه روشني برسانند. از اين رو عمليات كربلاي 4 در شلمچه طرح ريزي شد. ليكن آمريكا كه پس از فاو به اين نتيجه رسيده بود كه در صورت تكرار پيروزيهاي ايران منافع او به خطر خواهد افتاد، كمكهاي اطلاعاتي خود را به عراق شديداً افزايش داد به گونه اي كه هنگام آغاز عمليات كربلاي 4، كاملاً از عمليات مطلع بود و به همين خاطر پس از شب اول عمليات، فرماندهان سپاه ادامه عمليات را مصلحت ندانسته و آن را متوقف كردند. 15 روز پس از عمليات كربلاي 4 طي يك ابتكار عمل بديع سپاه عمليات كربلاي 5 طرح ريزي كرد و در حالي كه عراق خود را براي حمله به فاو آماده مي كرد و عمليات سالانه ايران را نيز تمام شده تلقي مي نمود، يك بار ديگر غافلگير شد اما اين بار از لحاظ زمان (نه مكان). عمليات كربلاي پنج بسيار سخت بود؛ جبهه خودي درصدد آن بود كه با رسيدن به كانال زوجي در كنار شهر بصره قرار بگيرد و عراق نيز كوشش مي كرد به هر قيمت ممكن از پيشروي ايران جلوگيري كند. بدين معنا كه بر خلاف والفجر هشت كه عراق زمين را واگذار كرد تا زمان را بدست آورد، تلاش عراق مصروف آن بود كه زمين را حفظ كند. به هر تقدير عمليات كربلاي پنج نيز مانند هشت داراي پيامدهاي زيادي بود، به گونه اي كه سال بعد، سال رقم خوردن سرنوشت جنگ قلمداد گرديد.

17/3/64_ عمليات ظفر 1 در جزيره مينو توسط ارتش.
23/3/64 _ عمليات انصارا… توسط سپاه در كردستان.
24/3/64 _ عمليات قدس 1 در هورالهويزه توسط سپاه.
5/4/64 _ عمليات ظفر 2 در پنجوين توسط ارتش.
7/4/64 _ عمليات ظفر 3 توسط ارتش در غرب كشور.
10/4/64 _ عمليات ظفر 4 توسط ارتش در فكه.
20/4/64 _ عمليات قدس 3 توسط سپاه در منطقه دهلران.
23/4/64 _ عمليات قادر در جبهه شمالي و در محور سيدكان توسط ارتش.
2/5/64 _ عمليات قدس 4 در هورالهويزه توسط سپاه.
15/5/64 _ عمليات قدس 5 در هورالهويزه توسط سپاه.
23/5/64 _ عمليات عاشوراي 1 توسط سپاه در تكاب كردستان.
24/5/64 _ عمليات عاشوراي 2 توسط سپاه در منطقه چنگوله.
25/5/64 _ عمليات عاشوراي 3 توسط سپاه در منطقه فكه.
1/8/64 _ عمليات عاشوراي 4 توسط سپاه در منطقه هورالهويزه.

20/11/64 _ عمليات والفجر 8 در جبهه جنوب و منطقه عمومي فاو، بطور مستقل توسط سپاه پاسداران طراحي و انجام شد كه در آن 12 لشكر و 9 تيپ پياده به همراه 15 گردان توپخانه در مقابل 8 لشكر و 34 تيپ پياده، 2 لشكر و 10 تيپ زرهي و مكانيزه دشمن عمل كردند. در اين عمليات 2135 نفر از نيروهاي دشمن اسير و قريب 50000 نفر از آنان كشته و يا زخمي شدند و 200 دستگاه تانك و نفربر، 60 فروند هواپيما، 10 فروند هليكوپتر، 500 دستگان خودرو و 150 قبضه انواع توپ ارتش عراق منهدم شد و 100 دستگاه تانك و نفربر، 250 دستگاه خودرو، 35 قبضه توپ و 34 دستگاه تجهيزات مهندسي به غنيمت گرفته شد. در عمليات والفجر 8، 800 كيلومتر مربع از خاك عراق از جمله شهر و تأسيسات نفتي فاو و درياچة نمك به تصرف نيروهاي اسلام درآمد. اين عمليات نقش تعيين كننده اي در روند جنگ داشت و موجب به هم خوردن توازن به نفع ايران در بعد نظامي و سياسي گرديد. از جمله مشخصات برجسته عمليات والفجر 8 مي توان به موارد زير اشاره كرد:
1 - عبور نيروهاي خودي از اروند رود.
2 - كاربرد وسيع غواصي در عمليات رزمي.
3 - غافلگيري مطلق دشمن.
4 - نقش بارز دفاع ضد هوايي.
5 - انتخاب منطقه از لحاظ جغرافيايي كه جناحين جبهه خودي را (به جز جناح شمالي) آب در بر مي گرفت و از تعرض دشمن مصون بود.
6 - بكارگيري وسيع عوامل شيميايي از سوي عراق.
7 - انهدام وسيع واحدهاي ارتش عراق.
8 - انتقال دستگاه هاي سنگين مهندسي، زرهي و توپخانه به آن سوي رودخانه.
5/12/64 _ عمليات والفجر 9 در منطقه پنجوين توسط ارتش و سپاه.
15/12/64 _ آغاز استراتژي دفاع متحرك. ارتش عراق براي جبران شكستهاي خود و نيز تقويت روحيه از دست رفتة فرماندهان و سربازاني كه مرتباً متحمل شكستهاي سنگيني شده بودند، حركت جديدي را آغاز كرد كه بعدها استراتژي دفاع متحرك ناميده شد. در اين طرح ارتش عراق با حمله به مناطقي كه به لحاظ پدافندي دچار ضعفهايي بودند درصدد برآمد تا حداقل براي مدت كوتاهي ابتكار عمل را بدست گرفته و فرصت كافي براي بازسازي يگانهاي خود كه در عمليات والفجر 8 آسيب فراواني ديده بودند، بدست آورد. اين استراتژي با هجوم نيروهاي خودي در عمليات كربلاي 1 عملاً شكست خورد. اما به نظر مي رسد شكل كامل تر اين حركت در پايان جنگ از سوي ارتش عراق به اجرا درآمد.
15/12/64 _ حمله دشمن با يك تيپ و 4 گردان كماندويي به محور چوراتا در جبهه شمالي و بازپس گرفتن منطقه عملياتي والفجر 9.
29/12/64 _ آفند دشمن به استعداد يك تيپ پياده به محور پنجوين (جبهه شمالي)- منطقه عمليات والفجر 9- كه به تصرف ارتفاعات محور پنجوين از جمله شيخ گزنشين، ميشلان و شيخ لطيف انجاميد.
15/1/65 _ حمله عراق با 3 تيپ پياده و يك گردان زرهي در محور دربنديخان- جبهه شمالي و تصرف شاخ شميران و شاخ سورمر 18/1/65 آفند دشمن در محور پيچ انگيزه- شرهاني (جبهه جنوب) و تصرف تپة 175 شرهاني.
22/1/65 _ حمله عراق در محور سومار (جبهه مياني) با 4 تيپ پياده و 3 گردان مستقل به همراه 2 گردان تانك با ارتفاعات سومار و بازپس گيري ارتفاعات اسماعيل خان و پايگاه دوله شريف.
4/2/65 _ آفند دشمن در محور سيدكان به استعداد 1 تيپ و تعدادي از يگانهاي جاش كه منجر به تصرف ارتفاعات سرسول، گرشوال و لولال با مجموع وسعت 250 كيلومتر مربع شد.
6/2/65 _ حمله عراق در محور جزيره مجنون با 1 لشكر و پيشروي 200 متر در مواضع رزمندگان اسلام در طول 4 روز.
8/2/65 _ عمليات تكميلي والفجر 8 توسط سپاه در كارخانه نمك (فاو).
10/2/65 _ آفند دشمن در محور فكه (جبهه جنوب) با استعداد يك لشكر زرهي، 10 تيپ پياده و در جبهه اي به عرض 20 تا 25 كيلومتر كه به نفوذ 7 كيلومتر در عمق مواضع نيروهاي خودي انجاميد. در اين عمليات عراق 100 دستگاه تانك و 76 دستگاه نفربر و 12 خودرو از دست داد.
19/2/65 _ حمله عراق با 2 لشكر و 11 تيپ مكانيزه و زرهي در محور پيچ انگيزه (جبهه جنوب) كه در نتيجه آن 36 كيلومتر مربع از منطقه به تصرف ارتش عراق درآمد.
24/2/65 _ حمله دشمن با استعداد 7 تيپ و 12 گردان مستقل كماندويي در محور حاج عمران (جبهه شمالي) و تصرف ارتفاعات مهم 2519 و 2435 در طي 10 روز. در اين عمليات 3000 عراقي كشته و 200 نفر به اسارت درآمدند و 17 هليكوپتر دشمن منهدم شد.
26/2/65 _ حمله عراق با 7 تيپ پياده، دو تيپ زرهي و مكانيزه و يك گردان كماندويي در محور مهران (جبهه مياني) كه به تصرف شهر مهران انجاميد.
9/4/65 _ عمليات كربلاي 1 و آزادسازي شهر مهران توسط واحدهاي رزمي سپاه پاسداران كه عملاً موجب شكست استراتژي دفاع متحرك عراق شد. در اين عمليات يگانهاي خودي موفق شدند در مدت كوتاهي كسب آمادگي كرده و با يورش بر نيروهاي عراقي آنان را مجبور به فرار كنند. با آزادسازي مجدد شهر مهران ابتكار عمل مجدداً به جبهه خودي بازگشته و تلاشها براي انجام يك عمليات گسترده آغاز شد.
9/4/65 _ عمليات كربلاي 2 توسط سپاه در منطقه حاج عمران.
10/6/65 _ عمليات كربلاي 3 توسط سپاه بر روي اسكله الاميه واقع در شمال خليج فارس.
12/7/65 _ عمليات ظفر توسط ارتش در غرب كشور.
19/7 /65 _ عمليات فتح 1 توسط سپاه در كركوك.
4/8/65 _ عمليات فتح 2 توسط سپاه در سد دوكان.
29/8/65 _ عمليات فتح 3 توسط سپاه در منطقه زاخو- دهوك.
3/10/65 _ عمليات كربلاي 4 توسط سپاه در منطقه الواخصيب.
19/10/65 _ عمليات كربلاي 5 در جبهه جنوب و در محور شلمچه- شرق بصره توسط 16 لشكر و 8 تيپ مستقل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي انجام شد كه در نتيجه آن 2650 نفر از نيروهاي دشمن اسير و 100000 نفر از آنان كشته و يا زخمي شدند. در اين عمليات 870 دستگاه تانك و نفربر، 80 فروند هواپيما، 180 قبضه توپ صحرايي، 1000 دستگاه خودرو، 120 قبضه توپ ضدهوايي عراق منهدم و 230 دستگاه تانك و نفربر، 20 قبضه توپ صحرايي، 200 دستگاه خودرو، 100 دستگاه وسايل مهندسي و 100 قبضه توپ ضدهوايي به غنيمت رزمندگان اسلام درآمد.
در عمليات كربلاي 5، 150 كيلومتر مربع از خاك دشمن به تصرف رزمندگان اسلام درآمد و نيروهاي خودي در پاسگاههاي بوبيلن، شلمچه، كوت سواري، خيّن و جزاير بوارين و ام الطويل، كانال پرورش ماهي چندين روستاي عراقي در 10 كيلومتري بصره استقرار يافتند. اين عمليات در ميان ناباوري عراق، پس از انجام كربلاي 4 صورت گرفت. سپاه با درك تحليل عراق از شرايط حاضر مبني بر اينكه عمليات سالانه ايران انجام شده و ديگر عملياتي انجام نخواهد شد، ضمن پذيرش خطر بزرگ عدم موفقيت، توانست شرايط سياسي- نظامي را بار ديگر به نفع انقلاب تغيير دهد. با شكست سنگين عراق در اين عمليات تهاجم به فاو كه در دستور كار ارتش اين كشور قرار داشته به مدت دو سال تعويق افتاد.
23/10/65 _ عمليات كربلاي 6 در منطقه سومار توسط ارتش.
28/10/65 _ عمليات نصر توسط سپاه در محور دهوك- دولان.
22/11/65 _ عمليات فتح 4 (مرحله اول) در منطقه ديانا توسط سپاه.
4/12/65 _ عمليات فتح 4 (مرحله دوم) در منطقه ديانا توسط سپاه.
12/12/65 _ عمليات كربلاي 7 توسط ارتش در ارتفاع حاج عمران.