هنرمند ضد دین به ونیز نمی‌بریم/ ماجرای بی‌حجابی و ضد انقلاب‌ها

خبرگزاری مهر- گروه هنر: پنجاه و ششمین بی ینال ونیز به عنوان یکی از مهم ترین و معتبرترین رویدادهای هنری دنیا که سالانه با حضور موثر کشورهای صاحب فرهنگ و هنر حتی در کوچک ترین مقیاس جغرافیایی و فرهنگی برگزار می شود، تا چندی دیگر کار خود را در ونیز یکی از زیباترین و البته گران ترین شهرهای دنیا آغاز می کند؛ رویدادی قابل توجه که طی سال های گذشته حتی در مناسبات اقتصادی و سیاسی نیز خودی نشان داده و توانسته به عنوان جایگاهی ارزشمند در معرفی فرهنگ، زبان، هنر، مناسبات اجتماعی و به طور کلی بسته ای فشرده در معرفی هر کشور به جهانیان ایفای نقش کند.

اما جمهوری اسلامی ایران طی دوره های طولانی که از برگزاری این رویداد جهانی ویژه هنرهای تجسمی معاصر می گذرد تاکنون فقط موفق به حضور در چهار دوره شده این حضور نیز با توجه به شرایط ویژه، عملکرد مدیران فرهنگی دولت های گذشته و کم توجهی های فراوان در معرفی هنر ایرانی به دنیا هیچ تاثیری در بهبود و ارتقای مناسبات فرهنگی و بینافرهنگی آثار هنرمندان ایرانی و همچنین جذب مخاطب خارجی نداشته است، اما به نظر می رسد که این بار دولتمردان تصمیمی جدی برای حضور در این رویداد معتبر بین المللی دارند؛ تصمیمی که به گفته مدیر کل هنرهای تجسمی وزارت ارشاد با توجه به مقیاس غرفه ایران که این بار با وسعتی چند برابر گذشته در ونیز در نظر گرفته شده بیش از یک میلیون یورو خرج دارد و به طور طبیعی دولت هم قادر به تامین این بودجه نیست.

حال بنیادی به نام «فیض نیا» که اتفاقا نهادی مستقیم در ارتباط با مجموعه داری و گالری داری نیست و عمده توجه خود را بر فعالیت های فرهنگی هنری معاصر معطوف کرده، درصدد برآمده و در یک برنامه مشارکتی با دولت می خواهد هنر ایرانی امسال حضور بسیار جدی تری نسبت به سال های گذشته در بی ینال ونیز داشته باشد؛ حضوری که کیوریتورهای(نمایشگاه گردان) ایرانی بی ینال در ونیز چندی پیش برای آن نشست خبری گذاشتند و حتی از مشاوران صاحب نام ایتالیایی نیز بهره مند شدند. البته این حضور و نحوه انتخاب هنرمندان شرکت کننده و آثارشان از حاشیه های رسانه ای بی نصیب نماند و بسیاری از کارشناسان حوزه هنرهای تجسمی به یکباره انتقادات بسیار تند و تیزی را به گردانندگان غرفه ایران در بی ینال و البته دفتر امور هنرهای تجسمی وزارت ارشاد و موزه معاصر روا داشتند و در این مدت ماجرا را در وسعتی غیر قابل پیش بینی تحلیل، بررسی و نقد کردند. این نقد از سویی از جای خالی هنر انقلاب در ونیز سخن گفت و در فضایی دیگر نحوه انتخاب هنرمندان شرکت کننده را به باد انتقاد گرفت.

به طور حتم درگیری منتقدان نحوه حضور ایران در پنجاه و ششمین بی ینال ونیز موضوعی نبود که بتوان با در نظر گرفتن نقدها و موضوعات مطرح شده به راحتی از آن عبور کرد، به همین جهت سراغ مجید ملانوروزی مدیر کل هنرهای تجسمی وزارت ارشاد و مدیر موزه هنرهای معاصر تهران رفتیم تا او پاسخگوی شبهاتی باشد که این روزها منتقدان و کارشناسان در رسانه ها مطرح کردند.

از منتقدانی که موضوع نادیده گرفته شده دیروز را جدی گرفتند ممنونم

مجید ملانوروزی در گفتگوی تفصیلی خود با خبرنگار مهر گفت: اولا باید بگویم خوشحالم که حوزه هنرهای تجسمی مورد نقد و بررسی قرار می گیرد و یک رویداد فرهنگی هنری بزرگ مانند بی ینال ونیز تا این حد قابلیت بحث و بررسی پیدا کرده است؛ موضوعی که تا به امروز نادیده گرفته شده بود اما هم اکنون مورد مداقه قرار می گیرد. با این حال اگر این موضوع اهمیت زیادی داشت ایران در این همه سال فقط در چهار دوره شرکت نمی کرد، اما به هر حال خوشحالیم که کار را آنقدر از لحاظ بین المللی و داخلی وسعت دادیم که مورد نقد و نظر قرار گرفته است. ما آماده شنیدن همه سخن ها هستیم و مسئولیت آن را به عهده می گیریم. البته در روزهای اخیر چند موضوع بود که دوستان به آن پرداخته بودند و لازم است من پیرامون آنها توضیحاتی را ارائه دهم.

وی افزود: یکی از مباحثی که طی روزهای گذشته در رسانه ها خواندم این بود که چرا بخش خصوصی این کار را انجام داده است. من باید در پاسخ این دوستان منتقد بگویم بخش خصوصی می تواند به صورت شخصی برود و در بی ینال ونیز شرکت کند و بنیادهای خصوصی هیچ منعی برای حضور در این بی ینال ندارند اما ما خواستیم در این دوره از ظرفیت ها استفاده کنیم. اینکه یک بنیاد خصوصی جایی را که پیش تر برای شرکت در بی ینال برگزیده بوده در اختیار موزه هنرهای معاصر قرار بدهد و هنرمندان مورد نظر خود را با ما همسو کند تا در این اتفاق برای معرفی نام هنر ایرانی هر دو نهاد شریک باشند یک اتفاق مثبت است و من لازم است تاکید کنم، هزینه های اجرای برنامه ها در بی ینال ونیز را بخش خصوصی به عهده گرفته است و با اینکه موضوع بی ینال، مساله ای فرهنگی است و بحث فروش، «آرت فر» و... مطرح نیست اما اعضای بنیاد فیض نیا مایل بودند در یک کار هنری شرکت کنند بنابراین ما این عرصه را با هم رقم زدیم که حضور ایران در آنجا پرثمر و بزرگ باشد و به طور حتم هیچ گونه نگاه انتفاعی به این موضوع وجود نداشته است. بنیاد فیض نیا مجموعه دار و گالری دار نیست که بخواهد از این ظرفیت به نفع خودش استفاده کند و یا بخواهد هنرمندان همسو با جریان خاصی را هدایت کند.

حکایت بازی بزرگ ایران در ونیز

این کارشناس هنرهای تجسمی بیان کرد: همین بخش خصوصی گفت من موضوعم در اینجا «Great Game» یا همان «بازی بزرگ» است و جالب اینکه آنها براساس مطالعاتی که روی کتابی راجع به نقش استکبار در منطقه از سال ۱۸۸۸ داشتند تلاش کردند با تمرکز روی چنین فضایی در بی ینال ونیز حضور داشته باشند. در این کتاب نگاه های منازعه انگیزی که در منطقه توسط انگلیس و روسیه اتفاق افتاد و باعث فروپاشی هند بزرگ، افغانستان و بخش هایی از کردستان شد مورد بررسی قرار گرفته است. شما اگر به چند صد سال قبل برگردید در دوره صفویه و تیموری و بعد از آن گستره ای از هنرهای تجسمی را می بینید که از ترکیه تا هند وسعت دارد. فرش و گلیم ایرانی در پاکستان، هند و افغانستان بافته می شود. معماری و باغ ایرانی در کشمیر، حیدرآیاد و... وجود دارد و کتیبه ها و مساجد و سبک معماری اسلامی- ایرانی در لاهور، افغانستان، تاج محل توسط میرزا عبدالصمد طراحی شده و ۶۰ هنرمند ایرانی در دوره های اکبر و جهانگیر و تیمور در هند حضور داشتند. وقتی شما این موضوعات را درک کنید متوجه می شوید که اتفاقا موضوع مورد نظر می تواند بسیار ارزشمند نیز تلقی شود.

ملانوروزی ادامه داد: وقتی ما از منطقه صحبت می کنیم دیگر فقط مناسبات سیاسی را در هنرهای تجسمی در نظر نمی گیریم. امروز گستره فرهنگ اسلامی و سیاست های جمهوری اسلامی در منطقه خود را نشان داده است. ما هم اکنون از یک بیداری اسلامی صحبت می کنیم و به دنبال گستره هنرهای تجسمی در منطقه هستیم.

علت انتخاب اثر بانوی پاکستانی در غرفه ایران

مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد بیان کرد: من تاکید می کنم که بخش خصوصی می توانست بدون حضور دولت در بی ینال ونیز حضور داشته باشد و همه آنچه را که از ایران به دنیا معرفی می کند به نام خود ثبت کرده و نام جمهوری اسلامی ایران را نیز حذف کند اما این بنیاد اهتمام و همت داشته که هزینه ها را بدهد و بر اساس آن ما از ۴۹ هنرمند در غرفه ایران به عنوان یک گستره هنری میزبانی کنیم؛ هنرمندانی که برخی از آنها ایرانی نیستند اما زیر چتر فرهنگ ایرانی اسلامی کار کرده و البته همه آنها هنرمندانی ضد استکباری هستند. من در رسانه ای خواندم که تصویری از پرچم آمریکا را در کنار خانم هنرمند پاکستانی قرار داده اند که اتفاقا اگر آن را نگاه کنید و نام این هنرمند را جستجو کنید و گذشته او را ببینید، متوجه می شوید که او را به خاطر تفکرات ضد آمریکایی اش در بسیاری از رویدادهای هنری راه نداده اند.  اما در در رسانه ها نوشتند که این هنرمند داعیه دار هنر آمریکایی است. به هر حال این هنرمند، فرد بسیار معروفی است و شما می توانید در ساده ترین شیوه کارهای این خانم را در اینترنت جستجو کنید و متوجه شوید که نگاه و گستره ذهنی این خانم به چه شکلی است.

۴ دوره با غرفه ۱۰۰متری حضور داشتیم

وی اضافه کرد: اتفاقا هنرمند مشهور دیگری به نام بلال که عراقی است و در فهرست ما نیز نام او دیده می شود از هنرمندانی است که عمده کارهایش ضد آمریکایی است. به طور کلی همه این هنرمندان که در فهرست ما قرار دارند در زمره مشهورترین هنرمندان کشورهای خودشان هستند اما به لطف خدا و با تلاش و دیپلماسی که انجام گرفته این هنرمندان قبول کردند که هر کدام یک اثر در غرفه جمهوری اسلامی ایران داشته باشند و به همراه آثار سی هنرمند ایرانی دیگر معرف هنر ایرانی در یک گستره فرهنگی باشند. این پاسخی به همان بحثی است که می پرسند چرا هنرمندان خارجی را دعوت کردیم. کما اینکه هزینه حضور آثار این هنرمندان نیز از عهده دولت خارج است. اصولا دولت از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون فقط چهار دوره در بی ینال ونیز آن هم در غرفه های ۱۰۰ متری با هنرمندان محدود شرکت کرده است. امسال ما با بیش از ۴۰ هنرمند شرکت می کنیم و این جای بررسی دارد که چه ظرفیت هایی موجود است که بتوانیم از آن استفاده کنیم تا فرهنگ خود را نشان دهیم.

چهار نفری که برای حضور در بی ینال ونیز انتخاب شدند

ملانوروزی با اشاره به اینکه دولت ایران در بی ینال ونیز ۴ نفر را در غرفه ایران دارد، توضیح داد: استاد محمد احصایی، سمیرا علیخان زاده، جمشید بایرامی و محمود بخشی چهار هنرمندی هستند که ما از حضور آنها در بی ینال ونیز استفاده خواهیم کرد اما ما هنوز هم نتوانسته ایم هزینه این عزیزان را تامین کنیم. اینها هنرمندانی هستند که هر کدام با آثارشان ارادت خود را به هنرهای اسلامی و انقلابی نشان داده اند. به طور مثال محمود بخشی همواره در کارهایش  با نمادهای شهادت کار کرده یا جمشید بایرامی همواره علاقه خود را به جریان ارزشمند دفاع مقدس نشان داده است. سمیرا علیخان زاده هم توانسته با نگاه معاصر به فرش و هنر قالی ایرانی کارهایی را انجام دهد و در نهایت استاد احصایی نیز برای همه ما هنرمند شناخته شده ای است. اما آن هنرمندانی که توسط بخش خصوصی انتخاب شده اند بابت یک «تم» انتخاب شده اند؛ همان تم جریان فرهنگی یعنی گستردگی، تنوع و گوناگونی فرهنگ ایرانی اسلامی. البته ما به آنها گفتیم هنرمندانی که شما انتخاب می کنید باید در کنار جمهوری اسلامی باشند و ما آنها را تایید کنیم تا قابل دفاع باشند.

ونیز محل عرضه و نمایش هنرهای ملی قدیمی نیست

مدیر موزه هنرهای معاصر در ادامه صحبت های خود تاکید کرد: به هر ترتیب هنرمندان بسیار خوبی از طرف کشورمان در بی ینال ونیز حضور دارند. اینها همه هنرمندانی هستند که بخشی از فرهنگ و هنر این مملکت را به عهده گرفتند. اینها جزو هنرمندانی هستند که در این مملکت کار می کنند و وظیفه ما هم این است که از این هنرمندان تا آنجا که امکانات داریم حمایت کنیم. البته من در برخی از رسانه ها دیدم که سوالاتی را مطرح کرده اند که به طور مثال چرا آقای اردشیر مجرد تاکستانی حضور ندارد که باید بگویم کار آقای تاکستانی نگارگری است و اصولا مبنای برگزاری بی ینال ها خلاقیت و نوآوری است نه هنرهای ملی. ضمن اینکه درباره آقای تاکستانی هم اگر دوستان یادشان باشد ما سال قبل او را به عنوان هنرمند برگزیده هنر ایرانی در جشنواره فجر مورد تقدیر قرار دادیم و به این استاد درجه دکترا دادیم. البته ما همین حالا هم نمایشگاهی در موزه هنرهای شرقی رم داریم که هنرمندان بسیار ارزشمندی از سوی کشور هنرهای بومی را در آنجا به نمایش گذاشته اند. آنجا موزه ای با قابلیت عرضه هنرهای شرقی است که ما باید هنرهای بومی خود را آنجا نمایش بدهیم که بسیار هم قابل اهمیت است. و جایی مانند بی ینال ونیز هم وجود دارد که نگاه ها، چیدمان ها، ویدئو آرت ها، هنرهای جدید و نوآوری ها در آن مطرح می شود و ما سعی می کنیم از بیان های معاصرتر استفاده کنیم و این دلیلی بر بی توجهی به آثار بزرگان هنر ملی ما نیست.

مسعود شجاعی طباطبایی، کاریکاتور، مجید ملانوروزی

وی افزود: در جایی دیگر هم پرسیده شده بود که چرا ما از مسعود شجاعی طباطبایی در بی ینال ونیز استفاده نکردیم که من باید در پاسخ به این انتقاد بگویم آقای طباطبایی دو ماه پیش از سوی مرکز هنرهای تجسمی وزارت ارشاد به عنوان دبیر بی ینال کاریکاتور معرفی شد. یعنی اینکه وی به عنوان هنرمندی ارزشمند و صاحب سبک از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان دبیر یکی از مهم ترین بی ینال های کاریکاتور که در رنکینگ جهانی دارای رتبه سوم است، مشغول به فعالیت است پس ما درباره او نیز کم توجه نبوده ایم. به نظر من همه اینها نشان دهنده ظرفیت ها و قابلیت های بسیار بزرگ این هنرمند است که ما به آن توجه داشته ایم. مانند این است که هنرمندی می تواند در ارکستر سمفونیک خوب بنوازد، شخصی در ارکستر ملی و دیگری هم در موسیقی مقامی و محلی خوب می نوازد. پس می بینید که اینها هر کدام ظرفیت هایی دارند که باید در وقت خودش از آنها استفاده شود.

اثر منیره فرمانفرماییان در غرفه ایران حضور ندارد

این کارشناس هنرهای تجسمی در ادامه توضیحات خود پیرامون نحوه انتخاب هنرمندان و انتقادهای وارده به فهرست اعلام شده توضیح داد: در فهرستی که اعلام شده چند نفر از هنرمندان هستند که رسانه ها به آنها پرداخته اند. یکی از آنها منیره فرمانفرماییان است که هنوز ما نتوانستیم اثری از وی داشته باشیم و به احتمال ۹۹ درصد این هنرمند در غرفه ایران در بی ینال ونیز حضور ندارد به خاطر اینکه اینها اصلا دنبال گوش دادن حرف های ما نیستند چه برسد به اینکه بخواهند در رویدادی حضور داشته باشند. منیره فرمانفرماییان هنرمندی ۹۳ ساله است که هم اکنون در موزه «گوگنهایم» یک نمایش بسیار بزرگ دارد که تمامی کارهایش بر اساس هندسه اسلامی و هنر سنتی ما است. درباره آن عکسی هم که یک رسانه به صورت بی حجاب از وی منتشر کرده باید گفت ممکن است عکس بی حجابی از این هنرمند در سن ۹۲ سالگی باشد.

نیوشا توکلیان جایزه کتاب نسل سوخته را نپذیرفت

وی با اشاره به نیوشا توکلیان و انتقاد به حضور وی نیز بیان کرد: وی هنرمندی است که سال قبل وقتی می خواستند کتابش را با نام «نسل سوخته» در فرانسه چاپ کنند، قهر کرد و جایزه را نپذیرفت و گفت: «کتاب من را با این نام چاپ نکنید و من این اسم را برای نسل خودم قبول ندارم». خانم توکلیان هنرمندی بود که این همیت، همت و آزادگی را داشت که نگذارد یک خارجی به خاطر جایزه و یکسری مناسبات سیاسی از این موقعیت سوءاستفاده کند. حالا عکسی از وی که به احتمال فراوان منشا آن فیسبوک شخصی او بوده که ظاهری بی حجاب دارد منتشر شده است. نکته مهم این است که برخی از همین رسانه ها که عکس بی حجاب وی را منتشر می کنند زمانی که وی جایزه ۵۰ هزار یورویی را پس داد این حرکتش را ارزشمند دانستند.

مدیر مرکز هنرهای تجسمی وزارت ارشاد ادامه داد: به هر حال او بی حجاب در جایی تردد نمی کند و لابد عکسی از فضای شخصی وی را پیدا کرده و در فضای رسانه ای کشور منتشر کردند یا ممکن است غیر از این باشد که نمی دانم. ولی ما همیشه او را در مراسم و برنامه های مربوط به حوزه هنرهای تجسمی باحجاب دیدیم حالا در فیسبوک و یا هر فضای خصوصی دیگر عکسی داشته من کاری ندارم. اگر ضد حجاب هم هست نهادهای نظارتی و دستگاه های قضایی می توانند در صورت صلاحدید برخورد کنند. من هنر او را به ونیز می برم و خودش را به ونیز دعوت نکردم.

شادی قدیریان اذعان کرده کار ضد دینی ندارد

ملانوروزی ادامه داد: مورد دیگر از این فهرستی که روی آن تمرکز شده بود مربوط به خانم شادی قدیریان بود که او هم هنرمندی است که با مناسبات و فضای نوین با تمرکز بر فضای هنرهای سنتی دوره قاجار کار می کند. اخیرا هم من چند کار در فضای مجازی از او دیدم که چهره خانم هایی با چادر بود که ابزاری مانند اتو و رنده را ترسیم کرده بود که خودش اذعان می کند اصلا قصدی برای ارائه یک کار ضد دین نداشته و به عنوان زنی خانه دار که با این وسایل که در خانه کار می کند فضای کارهایش را ترسیم کرده، اما به هر حال من از این نوع نگاه و آثار به هیچ عنوان دفاع نمی کنم و مورد نظر من نیست و ما یک دوره دیگری از کارهای وی را دیده بودیم که برای بی ینال ونیز انتخاب کردیم.

فرهنگ انقلاب مراقبت می خواهد

این مدیر فرهنگی بیان کرد: ما سعی کردیم با نگاهی که داریم از هیچ، امکانات بسازیم؛ امکانی که ممکن است چند اشکال هم داشته باشد اما دوستان باید تلاش و کوشش کنند و امکانات رسانه ای بیشتری را در اختیار ما بگذارند که بتوانیم بودجه بیشتری بگیریم و البته چند موضوعی هم که مورد سلیقه برخی ها قرار نگرفته به ما تذکر دهند تا ما بتوانیم آنها را رفع و رجوع کنیم. اما در نهایت من معتقدم این آثار کارهای قابل دفاعی هستند. آقای اسکندری وقتی می گوید «بازی را از همین الان باختیم» حتما یادشان هست که با ارائه آثاری که نه نگاه هنری خوب و نه نگاه فرهنگی خوبی داشت فرصتی را از جمهوری اسلامی گرفتند. به هر حال ما نمی خواهیم از او گله ای داشته باشیم زیرا وی نیز از هنرمندان دوست داشتنی این سرزمین است اما امیدواریم چنین فعالیت هایی با وسعت دید بازتر مورد بررسی قرار گیرد.

ملانوروزی گفت: اگر قرار باشد ما هر اتفاقی می افتد بخشی از هنر مملکت را جدا کنیم همان اتفاقی می افتد که هشت سال در هنر این مملکت افتاد. من وقتی اینجا آمدم ۲۸۰ هنرمند تجسمی با مجموعه دولت قهر بودند. این یک تهدید جدی برای مملکت بود بنابراین ما باید این تهدیدها را به فرصت تبدیل کنیم و در عین حال معتقدیم و این دغدغه را هم داریم که  فرهنگ اسلامی و فرهنگ انقلاب مراقبت می خواهد. اما بپذیریم هر جایی یک ظرفیتی دارد و یک رویداد مدرن مانند بی ینال ونیز محلی برای ارائه کارهای سنتی نیست. ما دنبال نفی و یا دور کردن هیچکدام از این راه های تجسمی نیستیم. اساسا وزارت ارشاد به عنوان جایی که کلیه هنرمندان تجسمی را تحت پوشش قرار می دهد به فعالیت خود ادامه می دهد و خدایی نکرده اگر در جایی هنر انقلاب را نادیده گرفتیم آنجا ما معذرت خواهی می کنیم. اما دلیلی ندارد که در هر بی ینالی حتما این تیپ کار را ببریم. هر جایی قابلیت های خاص خودش را دارد و امیدواریم از همه ظرفیت ها استفاده کنیم.

باید اعلام خوشحالی کنم یا اعلام شوربختی؟

مدیر کل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد با بیان اینکه در انتخاب هنرمندان شرکت کننده هیچ نگاه قشری، بخشی و سیاسی وجود نداشته است، تصریح کرد:  البته بعضی ها هم گفتند که ما در حوزه انتخاب این هنرمندان نگاه اقتصادی داشتیم و هنرمندانی را انتخاب کردیم که کارهایشان در حراج کریستی به فروش می رسد. من به عنوان مدیر مرکز هنرهای تجسمی وزارت ارشاد نمی دانم که باید خوشحال باشم که یک حراج هنری معتبر آثار ایران را خوب می فروشد یا باید ناراحت باشم و اعلام شوربختی کنم که کار یک هنرمند ایرانی قیمتش بالا می رود؟ به اعتقاد من این موجب سعادت و رستگاری هنرمندان ما است که هنر ایران در دنیا دیده شود، موزه ها آن را خریداری کنند و در حراج ها و گالری ها به فروش برسد. حراج کریستی یک رویداد اقتصادی است که هر کس هر کالای هنری را که بتواند می فروشد و ما باید اقتضائات آن را بدانیم.

نمی دانم آدم گمنام چطور معلوم الحال می شود

وی افزود: اینکه بخشی از هنرمندان انتخاب شده برای بی ینال ونیز افرادی هستند که به حراج کریستی راه پیدا می کنند این هم نشان دهنده این است که آنها هنرمندان مطرحی هستند. اتفاقا یکی از مواردی که در رسانه ها خواندم این بود که  از بین این هنرمندانی که آثارشان در بی ینال ونیز به نمایش درخواهد آمد فقط یکی دو نفر دارای اسم معروف و مشهوری هستند، بخش دیگری خارجی، بخش دیگری گمنام هستند و بعد گفتند اینها معلوم الحال هستند که با حراج کریستی آثار خود را به فروش می رسانند. من نمی دانم آدم گمنام چطور معلوم الحال می شود؟ و وقتی گمنام است حالش از کجا معلوم می شود؟ و آیا کریستی به دنبال آدم های گمنام است؟ به هر حال این تضاد وجود دارد که دوستان باید به این نکات نیز واقف باشند. به نظرم اینکه دولت توانسته در یک تعاملی هنرمندان را بیاورد به خودی خود اتفاق بسیار خوبی است. البته خیلی ها در همین پیام های فیسبوکی و الکترونیکی ما را تحریم کردند و گفتند هنرمندانی که ما برای بی ینال ونیز دعوت کرده ایم دولتی هستند. از یک طرف برخی از دولتی به ما گفتند شما خصوصی هستید.

ملانوروزی گفت: ما یک ظرفیت متوسطی را در جامعه هنری رصد کردیم. ما تلاش کردیم که در حوزه انتخاب هنرمندان به هنرمندانی توجه کنیم که کارشان ملی و در عین حال توام با نوآوری و خلاقیت است. حالا ممکن است برخی از کارها دیده نشده باشد. برخی ها هم ممکن است کارهایشان در حراجی ها خوب دیده شده باشد اما اینجا انتخاب نشده باشند. به طور حتم آن کارهایی که در این دوره انتخاب نشدند در دوره های بعدی انتخاب می شوند و یا ما در بی ینال های نیویورک و مونیخ، شانگهای کارهای آنها را دنبال خواهیم کرد. این که برخی از رسانه ها به موضوع نحوه انتخاب آثار در بی ینال ونیز می پردازند موجب معرفی و نقش این بی ینال و نقش هنرهای تجسمی در کشور می شود و ما بسیار خوشحالیم که چنین اتفاقی در رسانه ها افتاده است اما مایلیم کارهایی که انجام می شود کارشناسی شود. اگر دوستان می گویند چرا هنرمندان خارجی حضور دارند، قبل از هر قضاوتی بیایند از خود ما بپرسند که این خارجی ها بر چه اساسی انتخاب شدند. این هنرمندان خارجی همگی هنرمندان مسلمانی هستند که حضور آنها در غرفه ایران آن هم با پول بخش خصوصی برای ما باعث افتخار است.

هنرمندان ضد دین و مذهب در غرفه ایران جایی ندارند

وی با انتقاد از حضور کمرنگ ایران در بی ینال ونیز طی سال های گذشته بیان کرد: بسیاری از هنرمندان ما در دوره های گذشته در غرفه های دیگر کارهای خود را عرضه می کردند اما حالا این این مناسبات وجود دارد که خیلی از هنرمندان کشورها در غرفه ما آثارشان را عرضه کنند. ما اگر آنقدر توانایی، قدرت و صلابت و اقتدار و بزرگی داشته باشیم که آثار فرهنگی کشورهای خاورمیانه را که با آنها مناسبت فرهنگی داریم و زبان فارسی و هنر ایرانی نخ اصلی این ارتباط است، عرضه کنیم چه اشکالی دارد؟ اتفاقا این یکی از نقاط قوت ماست که در فضای محدود ونیز که همه دنیا در یک فضای کوچک هستند بتواند با کمک بخش خصوصی از همه ظرفیت ها استفاده کند و زمینه حضور خود در همه عرصه های بین المللی به صورت مطلوب را نگه دارد و در عین حال هنرمندانی را به این بی ینال اعزام کند که همگی زیر چتر نظام جمهوری اسلامی ایران هستند.

مدیر کل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد تصریح کرد: اصولا هنرمندان ضد دین و ضد مذهب در غرفه ایران جایی ندارند. خیلی از هنرمندان به خاطر اینکه فضای دولتی هم در غرفه وجود دارد ممکن است تمایلی به حضور نداشته باشند و ما هم دنبال آنها نیستیم. ما هم نمی خواهیم دست گدایی به سوی هنرمندانی که تمایلی به همکاری با ما ندارند، دراز کنیم. ما به هر حال ظرفیتی داریم که ظرفیت متعادل و متوسط است که سعی می کنیم بیشترین فضای تجسمی کشور را در سبک های مختلف در بر بگیرد. حال این فضا را هم گذاشتیم تا هر کسی در این فضا جا می گیرد حضور داشته باشد و ما از این اتفاق خوشحال می شویم، استقبال می کنیم و دفاع می کنیم. هنرهای تجسمی در ایران هنری بسیار نجیب و فاخر است. مانند بسیاری از هنرها نیست که تا پایش به جایی رسید بسیاری از ظرفیت ها را کنار بگذارد.

به خاطر اینکه نام چهار هنرمند را نمی بینید تهمت نزنید

ملانوروزی افزود: ما هنرمندانی داریم که قبل از انقلاب، ایران را ترک کردند اما اینها هیچ گاه نگاهشان نسبت به کشور و دین شان فرق نکرد و همچنان حس و تعلق به ایران را دارند و اصلا نگاه ضد مذهب و ضد نظام ندارند. بنابراین لازم است ما این فضای پاک هنرهای تجسمی را پاسداری کنیم حتی اگر در آن در برخی موارد خرده ریگی وجود دارد و کسانی هستند که ممکن است بخواهند این ظرفیت را آلوده کنند ما باید درصدد مقابله برآییم. نباید به خاطر اینکه نام چهار هنرمند در فهرست مورد نظر دوستان وجود ندارد به بقیه بگوییم ضد دین، ضد مذهب و ضد ایران و البته در نهایت هم اسم یک نفر مانند شادی قدیریان را به خاطر یک دوره کاری می آوریم؛ دوره ای که من کاری از او را ندیدم و خوشم هم نمی آید که آن دوره را ببینم. اما کارهای او از این دوره انتخاب نشده است.

ما دست بوس هنرمندان انقلاب هستیم

وی با ذکر این نکته که همه هنرمندان ما نماینده انقلاب هستند، تاکید کرد: اسم من مجید ملانوروزی مدیرمرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در زیر چتر گسترده نظام جمهوری اسلامی است. ما هنرهای تجسمی را تقسیم بندی نمی کنیم و کسانی  در بین ما جا ندارند که نظام جمهوری اسلامی ایران را قبول نداشته باشند، من هم معتقدمم  به کسی که دولت و نظام انقلاب اسلامی را قبول ندارد نباید امکانات داد. هنرمندان انقلاب ما در همه جا هستند. به عنوان نمونه یک هنرمند انقلاب ما در دوره قبل رفت (اشاره به ایرج اسکندری) با چه کارهایی رفت؟ کارهای انقلابی خود را که به آنجا نبرد. کارهای تخت جمشید و آثار ملی را برد. بنابراین ما اینجا خیلی تقسیم بندی متفاوتی نداریم. ما دست بوس هنرمندان انقلاب هم هستیم و خودمان را وابسته به هنرمندان انقلاب می دانیم و در جشنواره فجر و دیگر رویدادها از آنها استفاده می کنیم، اما بپذیریم  ونیز ظرفیت هنر معاصر و مدرن است دوم اینکه وقتی بخش خصوصی می آید کمک مالی می کند به هر حال ما نمی گوییم که کار را به او می سپاریم اما به هر حال او تمی دارد که باید در آن تم قرار بگیریم که به طور طبیعی اگر هنر انقلاب نیز در این تم قرار بگیرد قطعا در این فضا جایگاه خواهد داشت.

همه هنرمندان ما وابسته به انقلاب هستند

ملا نوروزی در پاسخ به این که چرا بخش خصوصی تلاشی نکرده که پیرامون موضوع هنر انقلاب و مولفه هایی که به آن اشاره شد اثری را در فهرست آثار ارائه شده به بی ینال ونیز ارائه دهد، توضیح داد: ما از یک گستره بزرگ تر و وسیع تر به نام هنر ایرانی اسلامی صحبت می کنیم. الان شما هنرمندان انقلاب ما را جستجو کنید، من معتقدم همه هنرمندان ما وابسته به انقلاب هستند. اینها در یک دوره ای تظاهرات و مبارزات مردم علیه رژیم شاهنشاهی را کار کردند، یک زمانی دفاع مقدس را کار کردند، یک زمانی ظن و مراقبه و تقدیس و هنر قدسی را کار کردند، یک زمانی مسائل اجتماعی را کار کردند. به هر حال انقلاب ساری و جاری است. ما دیگر امروز در شعرمان راجع به مرگ بر شاه حرف نمی زنیم، ما موضوعات روز و فضای معاصر را دنیال می کنیم.  ما در بی ینال ونیز با یک نگاه جهانی وارد شدیم و معتقدم فرصتی است که هنرمان را با زبان جهانی بیان کنیم بنابراین هنرمندانی که انتخاب شدند بر اساس چنین ظرفیتی بوده است. پول حضور این هنرمندان هم نه از بودجه دولتی داده شده و نه از بیت المال بوده است. ما در سالی که مزین به شعار «مردم و دولت؛ همدلی و همزبانی» توسط مقام معظم رهبری است تلاش کردیم بخش خصوصی را وارد کار کنیم که به ما کمک کند.

بخش خصوصی با نگاه سیاسی به کمک دولت نیامد

مدیر موزه هنرهای معاصر تاکید کرد: ما نباید شرایطی را ایجاب کنیم که اگر بخش خصوصی انگیزه ای برای کار دارد، انگیزه اش از بین برود و دیگر مشارکت نکند. بخش خصوصی می تواند بدون کمک دولت به تنهایی در «آرت فر» ها حضور داشته و درآمد اقتصادی کسب کند و اتفاقا این شیوه برای بخش خصوصی خیلی هم بهتر است اما وقتی کاری را به امانت می گیرد و می برد و باز می گرداند نشان از یک نگاه فرهنگی است. بخش خصوصی نه نگاه سیاسی داشته و نه اقتصادی. این بخش به عنوان اینکه بی‌ینال ونیز فرصتی است که می تواند هنر ایران را در منطقه نمایش بدهد یک تم را انتخاب کرده و هزینه هایش را هم پرداخت کرده است. البته حضور ایران در این رویدادها بسیار مهم و اجتناب‌ناپذیر است و ما اگر پول داشته باشیم با همین پول دولت می‌رویم اگر هم پول نداشته باشیم با بنیادی که نگاهش فرهنگی  است و نگاه ضد دینی ندارد همراه می شویم. من معتقدم  باید این را به عنوان یک ظرفیت دید نه تهدید. من معتقدم ظرفیت هنرهای تجسمی اگر خوب مدیریت شود و با امکانات جهانی همسو بشود می توانیم فرهنگ ایرانی اسلامی را بر پایه انقلاب، دفاع مقدس و دغدغه هایی که در گستره هنر اسلامی داریم، ارائه دهیم.

تفاوت دیدگاه ما با منتقدان در مصداق هاست

وی افزود: نگاه ما شاید با دوستان در هویت و ماهیت هیچ مشکلی نداشته باشد اما معتقدم تفاوت دیدگاه‌ها شاید در مصداق ها باشد که همه اینها در یک جمع با همدلی و تعامل و گفتگو قابل حل است. دوستان بدانند که نگاه ما بر این بوده که کارهایمان هیچ گاه حساسیت برانگیز نباشد. ما دنبال تعامل و گفتگو هستیم یعنی هنر ایران هنری است که می تواند در فرهنگ های دیگر هم بسیار گسترده شود. متاسفانه خیلی ها امروز ما را به مناسبات سیاسی متهم می کنند که به درست یا غلط بودن ماجرا کاری ندارم، اما من معتقدم ما قبل از اینکه سیاسی باشیم  تلاش می کنیم فرهنگ ایرانی اسلامی را در همه جای دنیا معرفی کنیم. ما هم اکنون از یک خانواده هنرهای تجسمی بزرگ در خاورمیانه صحبت می کنیم و خیلی تاسف بار است وقتی نام هنر شرق می آید همه به خاور دور یعنی چین و ژاپن نگاه می کنند در حالیکه ما بخشی از هنر خاور شرق هستیم که این جهان بینی را می توانیم در دنیا به منصه ظهور برسانیم. در عین حال ما ملزم هستیم که از مناسبات فرهنگی‌مان به بهترین شکل ممکن دفاع و به طور کامل در تعاملات خود با جهان از آن استفاده کنیم.

خوشحالم که بودجه دولتی کم می شود

مدیر کل هنرهای تجسمی وزارت ارشاد درباره مسائل بودجه ای بی‌ینال ونیز و چالش های پیش روی این موضوع گفت: من خوشحالم که بودجه دولتی کم می شود چرا که هر وقت بحث بودجه پیش می آید به دلیل محدودیت ها، کار هم کم می شود ولی وقتی بودجه نیست، مجبور هستیم دنبال مناسبات و راه‌های مختلفی باشیم که بتوان کارها را انجام داد. اساسا وقتی پای بودجه دولتی به میان می آید یکسری می آیند و می گویند کار من را بخر و کار فلانی را نخر و اتفاقاتی می افتد که اساسا خوشایند نیست اما وقتی که بودجه نیست به تبع آن توقعات نیز کم می شود و ما دنبال این می گردیم که بتوانیم بخش خصوصی را وارد کار کنیم و امروز در نهایت ما به جایی رسیدیم که بخش های هنری می توانند در سود آوری نقش پررنگی در کشورمان ایفا کنند. اصولا سهم ایران از سبد هنر جهانی آنقدر کوچک است که نه تنها در دنیا دیده نمی شود بلکه در خاورمیانه هم دیده نمی شود بنابراین ما و رسانه ها باید تلاش کنیم که این فضا را گسترده‌تر کنیم. به طور حتم باید نگاه فرهنگی و انقلابی هم داشته باشیم و ما هم  منکر چنین فضایی نیستیم اما دلیلی ندارد آدم های دیگری که به هر حال از ظرفیت های فرهنگ و سنت استفاده کردند اما اسم آنها با هنر انقلاب گره نخورده، حذف شوند. اصولا من معتقدم جا برای همه هست و فقط فضا را باید گسترده کرد و امیدواریم تمام هنرمندان را با تمام سلیقه ها و علایقی که زیر چتر جمهوری اسلامی ایران قرار می گیرند مورد حمایت قرار دهیم و زمینه ظهور و بروز آنها را فراهم کنیم.

یک میلیون یورو هزینه حضور ایران در ونیز

ملانوروزی در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره نحوه صرف بودجه ای که دولت در بی‌ینال ونیز دارد، گفت: ما وقتی درباره حضور پر رنگ ایران در ونیز با وزیر ارشاد جلسه ای را برگزار کنیم ایشان در این جلسه تاکید بسیار زیادی برای حضور قدرتمند ایران در ونیز داشت. ما هم بر این اساس تلاش کردیم با مشارکت و همکاری بخش خصوصی بتوانیم بخشی از هزینه ها را تقبل کنیم. به هر حال ونیز یکی از گران ترین شهرهای دنیاست و من امروز که پیگری می کردم هر شب اقامت در هتل های ونیز بیش از ششصد یورو هزینه دارد .ضمن اینکه حضور ۱۰ ماه در ونیز با در نظر گرفتن شش ماه برگزاری و روزهای قبل و بعد آن و تدارک و آماده سازی غرفه و اجاره چنین فضایی هزینه بسیار سنگینی دارد. ما با اینکه اعلام کرده بودیم بخشی از بودجه بسته بندی و انتشار کتاب را می دهیم هنوز نتوانسته ایم آن را تامین کنیم اما امیدواریم به اندازه حضور خبرنگاران و هزینه برگشت آثار و نور آنجا و پیش بینی بودجه ای که میزان آن هفتصد تا یک میلیون یورو ارزیابی و فعلا هم توسط بخش خصوصی ارائه شده بتوانیم حمایت هایی داشته باشیم. ما اگر بتوانیم بودجه ای را تامین کنیم که هزینه چاپ کتاب باشد یا هزینه برگشت آثار را بدهیم، اتفاق خوبی می افتد.

وی افزود: ما امیدوار بودیم که با تلاش رسانه ها  این اهمیت درک شود که خوب است ایران در چنین رویدادی شرکت کند و بهتر از این است که مانند دوره قبل حضور نداشته باشیم. ما در این چند دوره ای که از بی‌ینال ونیز می گذرد فقط در چهار دوره شرکت کردیم و البته می توانستیم در این دوره هم شرکت نکنیم. اساسا بنیاد فیض نیا به تنهایی می توانست در این رویداد حضور داشته باشد و اسم ایران هم نباشد. اما من معتقدم خوب است که ایران حضور داشته باشد چرا که این ظرفیت برای هنرمندان ما بسیار ضرورت دارد و می توانیم امکانات فراتری را ببینیم نه فقط امکانات اقلیتی و حزبی و جناحی و دسته ای خودمان را. من معتقدم باید به حضور ایران در بی‌ینال ونیز طوری نگاه شود که از فردا علاقه مندان و ذینفعان هنرهای تجسمی از این فضا بهره مند شوند.

دعوت آقای مدیر از حوزه هنری

مدیر موزه هنرهای معاصر تصریح کرد: به نظر من این یک ظرفیتی است که باید اتفاقا رسانه ها به آن بپردازند تا همه بخش‌ها در حوزه هنرهای تجسمی حساس شوند و بگویند که ما هم می خواهیم در ونیز غرفه ای در نظر بگیریم. چقدر خوب است حوزه هنری هم بیاید و بر اساس دیدگاه‌هایی که دارد جایی را به خود اختصاص دهد. مثلا در همین بی‌ینال ونیز وزارت مسکن و شهرسازی غرفه ای ویژه معماری را به خود اختصاص داد. بنابراین این امکانات را نباید سلب کرد بلکه باید کامل شفاف کرد که فضای بیشتری را در برگیرد ضمن اینکه ما از هم اکنون آمادگی این را داریم که نهادهای مختلف هنری کشور مثل حوزه هنری، بنیاد شهید بیایند و در هر جایی که خودشان صلاح می دانند حضور داشته باشند. ما هم بخش خصوصی را ترغیب می کنیم که همراه با این نهادها در بی‌ینال هایی مانند شانگهای حضور داشته باشند.

ملانوروزی در پایان گفت: ما در رویدادهای بین المللی حضور داشته باشیم بهتر از این است که حضور نداشته باشیم و به نظر من این سرو صداها به هر حال شاید شرایطی را ایجاد کند که چند علاقه مندی  که پا پیش گذاشتند از تصمیم خود منصرف شوند. ما هم می توانستیم مانند بقیه مدیران بگویم بودجه نداریم و شرکت نمی کنیم و به طور حتم هیچکس هم به من نمی گفت چرا شرکت نکردید ؟ کما اینکه دوره های قبل هم سوال نمی کردند. اما وقتی سوال می کنند مورد هزار سوال و مداقه و بازرسی قرار می گیریم. اما ما علاقه مندیم در دوره ای که آمدیم بتوانیم تمامی حوزه هنرهای تجسمی اعم از هنر انقلاب ، هنر بومی، هنر قومی ، هنررملی و هنر نو را معرفی کنیم و از تمامی ظرفیت های جهانی برای معرفی کشورمان با زبان هنر استفاده کنیم.

گفتگو از علیرضا سعیدی