هنر و سیاست؛ نقطه تمرکز بی‌ینال ونیز ۲۰۱۵

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از فایننشال تایمز، این دوره از دوسالانه ونیز شبیه هیچ یک از دوره‌های قبلی‌اش نیست. مسئول امسال این دوسالانه مهم هنری اوکویی انوزور مردی است که اعتقاد دارد هنر دارای مسئولیت اجتماعی است به همین دلیل در مرکز نمایشگاهی که او طراحی کرده و عنوان «آینده همه دنیا» را بر آن گذاشته ۱۳۶ هنرمند اجرایی بی‌وقفه روخوانی «سرمایه» را در برنامه دارند. برنامه‌های غیرانتفاعی دیگری شبیه رابطه سمبولیک هنر با بازار نیز نشان دهنده عزم راسخ انوزور برای به چالش گرفتن سیستم موجود است.

او که از شکست هنر برای صحبت درباره حقیقت قدرت وحشت‌زده است، می‌گوید: ما انتظار داریم نویسندگان، موسیقیدان‌ها و آهنگسازها سوال‌های بزرگی برای اندیشیدن مطرح کنند اما به نوعی در این لحظه از حیات همه چیزهایی که ما داریم به آنها قدر می‌نهیم از این موقعیت اجتناب می‌کنند. آنها کارشان را انجام می‌دهند، مزاحمتی ایجاد نمی‌کنند. پرسش‌هایی طرح نمی‌کنند در حالی که چیزی فراتر از نقاشی وجود دارد.

به همین دلیل بسیاری از نقاشانی که او برای این بی‌ینال آنها را دعوت کرده کار خود را از منظر درکی سیاسی ارایه داده‌اند. برخی از نام‌ها آشنا هستند، مرلین دوماس، هانس هاکه، تیستر گیتس و گلن لیگون از جمله آنها هستند اما بقیه، مانند لمی پونیفاسیو که طراح حرکات موزون است، منعکس‌کننده خواست خود به عنوان سمبل صداهایی فراتر از پارامترهای غالب است.

در هسته اصلی نمایشگاه او میدانی برای هنر زنده و فیلمی که توسط دیوید آجایه آرشیتکت ساخته شده جای دارد. در اینجا در کنار روخوانی «سرمایه» اجراکنندگان از جمله جیسون موران ترانه‌های زندان را می‌خوانند، اولاف نیکولای اجرایی از موسیقی لویجی نونو آهنگساز دست چپی را با اشعاری در کنار گرافیتی پاریس عرضه می‌کند و متیو کلیب آبوننس فیلمی از کارهای جولیوس ایستمن آهنگساز را ارایه می کند.

انوزور با اشتیاق از ایستمن و موسیقی‌اش می‌گوید؛ آهنگساز آفریقایی -آمریکایی که در سبک جز به ساختن موسیقی کلاسیک می‌پرداخت و آثارش تقریبا فراموش شده بودند و اینجا فرصت مناسبی برای یادآوری اوست.

با چنین آیینه‌ای انوزور سفر خودش از حاشیه به مرکز را دوباره روایت می‌کند. گرچه این بی‌ینال مهر او را به عنوان یکی از بالاترین چهره‌های برگزارکننده نمایشگاه بر خود دارد، سفر او برای رسیدن به این شهرت، خیلی مطابق مرسوم پیش نرفته است. او که زاده کالابار در نیجریه در سال ۱۹۶۳ است، در خانواده ای نرمال، بورژوا و پسا‌استعماری به دنیا آمده است. او اوایل دهه ۱۹۸۰ وارد نیویورک شد و به تحصیل در رشته علوم سیاسی پرداخت. او به سرعت جذب صحنه‌های باورنکردنی هنر روبه رشد این شهر شد و خودش را در کنار هنرمندان تجسمی مانند ژان-میشل بوسکویی ، دیدود هامونس و ژو بینگ دید. در سال ۱۹۹۶ او به عنوان سرپرست، نمایشگاه عکاسی های ۳۰ آفریقایی را در موزه گوگنهایم نیویورک برگزار کرد. امروز او مدیر خانه هنر مونیخ است و پستی هم در موزه ویتنی نیویورک دارد. با وجود همه موفقیتش او نمی‌خواهد بخشی از هنر تایید شده جهان باشد.

دوسالانه ونیز از نقد او در امان نیست. او یادآوری می‌کند که این نمایشگاه که سرآغاز کارش سال ۱۸۹۵ بوده، ممکن است با ایده‌های روشنگرانه از هنر و ملیت و عظمت برانگیخته شده باشد اما «تاریخ‌های سایه» که بر بسیاری از شرکت کنندگان آن حاکم است، نمی تواند به همین اندازه قابل تحسین باشد.

نتیجه این امر این است که دوسالانه امسال ونیز در کاتالوگ خودش شامل پرونده کوچکی از تغییرات است که در قرن بیستم شاهدش نبود. سالن مرکزی معمولا نئوکلاسیک طراحی می‌شد اما در دهه ۱۹۳۰ در اختیار فاشیست‌ها قرار گرفت. پس از دوره فرانکو غرفه اسپانیا تمام ویژگی‌های آن دوره را از این سالن زدود. او می گوید: ما امسال ۶۰ غرفه در دو بخش داریم.

او در پاسخ به اینکه با توجه به تب رشدی که دنیای هنر امروز را گرفته -آثار بزرگتر، موسسات بزرگتر، فیلم‌های پرفروش بزرگتر، قیمت‌های بالاتر- آیا به این معنی نیست که او با روح زمانه هماهنگ نیست؟ می‌گوید: جهان هنر ممکن است با پول انباشته شده باشد اما در عین حال زمانی است که بسیاری از موسسات عمیقا به دلیل فقدان حمایت عمومی، دچار فقر شده‌اند. او معتقد است که توسعه هوشمندانه به جناح‌های جدید عالی یا نمایشگاه‌های پرجمعیت ربطی ندارد، این برای تجلیل از سرمایه است. آیا ما واقعا به فضاهای بیشتر نمایشگاهی نیاز داریم؟ برنامه های بیشتر؟ یا به جای این باید ببینیم معنای واقعی نهادهای عمومی چیست.

او از دشواری جمع آوری پول برای برگزاری این دوسالانه نیز می‌گوید ۱۵ درصد از هزینه‌های مالی این دوسالانه از وزارت فرهنگ ایتالیا تامین شد . آدم‌هایی هم هستند که چند ساعت وقت صرف می‌کنند و ۵۰ هزار پوند کمک مالی می‌کنند تا با وجود این که هیچ ایده‌ای برای چگونگی برگزار شدن این نمایشگاه ندارند، اما بدانند که چنین تلاشی به کار خودش ادامه می‌دهد.

بی‌ینال ونیز دیروز افتتاح شد و غرفه هنر ایران از امروز چهارشنبه کار خود را آغاز می‌کند. این نمایشگاه به صورت رسمی از ۹ ماه می درهایش را به روی بازدیدکنندگان می‌گشاید و تا ۲۲ نوامبر به کار خود ادامه می دهد. هنرمندانی از ۱۳۶ کشور جهان در این رویداد هنری مشارکت دارند.