بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور ۴۷/ خراسان رضوی

 این گزارش از سلسله گزارشهای «پرونده ویژه بررسی پدیده حاشیه نشینی در استانهای کشور» منتشر شده است. «پرونده ویژه» مجموعه گزارشهای تولیدی دفاتر سرپرستی استانهای خبرگزاری مهر، در یک موضوع مشترک است.

به گزارش خبرنگار مهر، زمانی كه كشورها به سمت سیاست های اقتصادی گام برمی دارند و به صنعتی شدن شهر ها می پردازند غالب افراد روستایی روانه شهر ها می شوند و به گفته استاندار خراسان رضوی عوامل و جاذبه های شهری همچون کارت دعوتی روستائیان را به مهاجرت تشویق و ترغیب می کند.

مهاجرت طیف گسترده روستاییان به شهر ها به علت افزایش جمعیت، میزان خدمات را با كاهش جدی روبه رو می کند و  از آنجا که ساختار شهر ها نمی تواند پاسخگوی حجم بالای افراد باشد لذا ناهماهنگی در رسیدگی به نیازهای شهروندان نخستین عارضه این سیل مهاجرت است و از همین رو بسیاری از کارشناسان و مسئولان بر این باورند که ایجاد امنیت شغلی در روستاها کلید حل مشکل حاشیه نشینی است.

کارت دعوت برای روستائیان

در این رابطه استاندار خراسان رضوی اعتقاد دارد متاسفانه برخی برنامه های پخش شده از تلویزیون حکم کارت دعوت برای روستائیان را داشته و روستائیان را به مهاجرت به شهرها ترغیب می کند.

علیرضا رشیدیان در گفتگو با مهر بیان کرد: واقعیت این است که نسبت به مسائل روستایی و جمعیت مولد و موثر کشور یا روستائیان غفلت شده است و برای پیشگیری از مهاجرت آنها باید توجه دولتمردان به رفاه و توسعه روستاها معطوف شود.

وی گفت:در معضل حاشیه نشینی، اصل را باید به موضوع کانون های شکل گیری مهاجرت یعنی روستاها داد و بر این نکته پافشاری کرد که اگر مشکل مهاجرت حل نشود به معلول پرداخته شده نه علت.

وی افزود: بی توجهی به روستائیان و کانون های تولید در این مناطق و تاخیر در ارائه خدمات به طور حتم سیر مهاجرت از روستا به شهر و سرگشتگی و گمگشتگی اجتماعی در حاشیه شهرها را دامن می زند.

استاندار خراسان رضوی با تاکید بر اینکه برای پیشگیری از مهاجرت روستائیان هیچ راه حلی به جز توجه و ایجاد امکانات زندگی در روستاها نداریم ادامه داد: فراهم سازی امکانات و به ویژه تامین نیاز های روستائیان در هر زمینه ای از جمله تحصیل و امکانات رفاهی بدون شک از موج مهاجرت ها به ویژه در نسل جوان می کاهد و به طبع از حاشیه نشینی نیز جلوگیری می کند.

رشیدیان اذعان کرد: یکی از عواملی که همواره موجب تشویق روستائیان به مهاجرت شده برنامه های تلویزیونی است زیرا این برنامه ها  سیمای زندگی شهری را بیش از حد مناسب و ایده آل جلوه می دهند.

وی بیان کرد: در حال حاضر شاهد هستیم که سن جمعیتی کشاورزان به بیش از ۵۰ سال رسیده  و علاوه بر مهاجرت جوانان به شهر ها آسیب هایی همچون نرخ طلاق روستائیان را به عنوان سرمایه اجتماعی کشور تهدید می کند.

 وی راه حل رفع حاشیه نشینی را در ایجاد بستر های لازم در روستاها عنوان کرد و گفت: باید در حال حاضر زمینه بازگشت روستائیان را به روستاها فراهم کنیم.

بمب ساعتی با عنوان حاشیه نشینی

یک محقق و استاد دانشگاه نیز در این رابطه گفت: حاشیه‌نشینی به مثابه یک بمب ساعتی بالقوه است زیرا وقتی ما با حضور میلیون ها انسان در حاشیه یک شهر همچون مشهد مواجه هستیم نمی توانیم امنیتی برای آن شهر قائل شویم.

محمد حسین پاپلی یزدی در گفتگو با مهر اذعان کرد: برای اداره شهر‌ها باید قوانینی جدید و کاربردی در مجلس تصویب شود و در کشور ما با توجه به شرایط مختلف فرهنگی هر کلانشهر باید قوانین و ضرورت‌های به خصوصی رعایت شود تا بتوان شاهد مدیریت یکپارچه شهری بود.

مدیر مسئول و صاحب امتیاز فصلنامه تحقیقات جغرافیایی  با بیان اینکه توانایی استفاده صحیح از سرمایه شهر‌ها در مدیریت‌های فعلی وجود ندارد اظهار کرد: شهرداری مشهد روزی ۸۰۰ میلیون تومان سود بانکی می‌دهد اگر توزیع عادلانه سرمایه و سود را در شهر شاهد نباشیم توسعه غیر متوازن و حاشیه‌نشینی بیشتر دامن زده خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه متاسفانه در دانشگاه ها و همچنین مدیریت شهری کمتر به نظرات و دانش های بومی توجه و یا نظر آنها در تصمیم گیری ها اعمال می شود بیان کرد: بیشتر نظریاتی که در کشور ما و در دانشگاه ها وجود دارد با شرایط زندگی در کشور ما همخوانی ندارد و لذا این موضوع نیز خود به برخی از مشکلات از جمله حاشیه نشینی دامن می زند.

 ماندگاری در روستاها رمز موفقیت دولت و كشور

عضو شورای اسلامی شهرستان مشهد در این رابطه اظهار می کند: ما زمانی می توانیم از توسعه در بخش مدیریت شهری صحبت كنیم كه بتوانیم به توسعه متوازن در مدیریت شهری برسیم چرا كه اصلی ترین شاخص توسعه برای هر مجموعه ای توسعه متوازن است.

محمد حسین جهانبخش در گفتگو با مهر راه تحقق توسعه متوازن را توجه به مسائل و مشكلات روستا ها دانست و تصریح كرد: روستاها به عنوان نخستین پایه مردمی كلانشهر مشهد است و چنانچه ما بتوانیم عدالت را در بخش مدیریت روستاها اعمال كنیم در آینده شاهد ماندگاری در روستاها خواهیم بود.

وی بیان کرد: به همین منظور باید ابتدا نیازهای مردم روستا و امكانات اولیه ای كه نیاز هر جامعه اجتماعی است را فراهم كنیم.

وی به نقش رسانه ها در عملكرد مطلوب شوراهای روستایی و شهری اشاره كرد و افزود: رسانه ها به عنوان منبع اطلاع رسانی می توانند به عنوان تكمیل كننده عملكرد شوراها در آسیب های شهری و روستایی عمل كنند.

عضو شورای اسلامی شهرستان مشهد راه برون رفت از توسعه حاشیه شهر مشهد را پرداختن به مناطق حاشیه، حاشیه شهر مشهد یعنی روستاها دانست.

مجلس طرح توسعه روستا ها را بررسی می کند

نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی نیز در همین راستا بیان کرد: مجلس شورای اسلامی در حال بررسی طرح توسعه و عمران روستا ها است.

حجت‌الاسلام محمدحسین حسین‌زاده ‌بحرینی در گفتگو با مهر اذعان کرد: متاسفانه به دلیل سوء مدیریت در چند سال اخیر ما شاهد تبدیل شدن روستاها از مراكز تولیدی به مراكز مصرفی هستیم به طوریكه روستائیان بعضی محصولات خود مانند گندم، آرد، ‌گوشت و حبوبات را از بیرون روستا تامین می كنند.

وی با بیان اینکه مهاجرت روستائیان به حاشیه شهر مشهد روندی رو به افزایش داشته است ادامه داد: برای رفع این مشكل باید برای روستائیان امنیت شغلی ایجاد كنیم که در همین راستا طرح «توسعه و عمران روستاها» در مجلس در حال بررسی است.

وی در خصوص نقش روستاها و شهرها بیان کرد: روستاها باید مراكز تولید كننده و شهرها به عنوان مراكز مصرف كننده تعریف شوند.

حجت الاسلام بحرینی با بیان اینکه متاسفانه در جامعه ما جامعه ای كه باید، اصالتا تولید كننده باشد به تدریج در حال تبدیل شدن به جامعه مصرف كننده است افزود: این موضوع نه تنها باعث مهاجرت از روستاها به حاشیه شهر شده كه درسطح كلان باعث وابستگی كشور به سایر كشورهای تولیدكننده در برخی از محصولات دامی و كشاورزی می شود.

تولید کنندگانی که مصرف کننده شدند

وی تاکید کرد: متاسفانه از آنجا كه شغل اصلی روستائیان كشاورزی است به علت مشكلاتی چون خشكسالی مجبور به مهاجرت در حاشیه شهرها هستند كه آنجا به جای نقش تولیدی نقش مصرفی را بر عهده دارند.

وی تشریح كرد: بعضی از روستائیان هنگام مهاجرت به شهرها به دلیل حداقل های رفاهی و یا جاذبه های شهری نه تنها در آنجا ماندگار بلكه در شغل هایی چون دست فروشی مشغول به كار می شوند كه اصلا جنبه تولیدی ندارد.

حجت الاسلام بحرینی در راستای ارایه راه حل به منظور برون رفت از این مشکل بیان کرد: برای كاهش آسیب های شغلی و اجتماعی باید متناسب با ظرفیت های هر روستا ابزار تولیدی در اختیار آنها قرار بگیرد آن هم نه به صورت سنتی بلكه به شكل نیمه صنعتی باید به آنها امكانات داده شود.

وی با اشاره به اینكه سهم بالایی از مشكلات روستا از سوی دولت است ‌اضافه كرد: منظور از دولت نه عنوان قوه مجریه بلكه دولت به معنای حاكمیت نقش مهمی در مشكلات روستا دارد چرا كه خالی شدن روستاهای ما از ساكنان اصلی اش یا به علت قانون گذاری اشتباه یا در نحوه اجرای آن است.

وی ادامه داد: ریشه این بحث را بنده آسیب شناسی كردم و از وقتی جهادسازندگی را به جهاد كشاورزی ملحق كردیم روستاهای ما بی متولی ماند لذا در همین راستا طرح «توسعه و عمران روستاها» در مجلس بررسی می شود و امیدواریم به برنامه ششم توسعه اضافه شود زیرا کشور احتیاج به سازمانی دارد که وظیفه اصلی آن رسیدگی به روستاها باشد.

بسته پیشنهادی حاشیه نشینی مشهد تصویب شده است

معاون سابق هماهنگی امور عمرانی استانداری خراسان رضوی نیز در این رابطه از تدوین و تصویب بسته پیشنهادی برای ساماندهی حاشیه کلانشهر مشهد خبر داد.

محمدحسن واحدی در گفتگو با مهر با بیان اینکه سند و بسته پیشنهادی ساماندهی حاشیه کلانشهر مشهد با امضای استاندار در سه نسخه برای معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی نهاد ریاست جمهوری و وزاره راه و شهرسازی ارسال شده است افزود: این بسته پیشنهادی شامل وضع موجود حاشیه نشینی در مشهد، مسائل و چالش های اساسی و پیشنهادات اجرایی در قالب مباحث مختلف اعم از اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و زیربنایی است.

واحدی افزود: در این بسته یک جدول پروژه یابی و نیز اعتبارات مورد نیاز برای آن نیز تعیین شده است که امید می رود با تایید و در دستور کار قرار گرفتن تمهیذات ویژه ای برای حل این مشکل اندیشیده شود.

گزارش: بابک رحیمیان