به گزارش خبرنگار مهر، با آغاز فصل برداشت محصولات کشاورزی به ویژه گندم و جو، عده ای از کشاورزان براساس یک باور غلط و بدون پایه علمی، اقدام به آتش زدن بقایای گیاهی می کنند. این باور غلط می تواند خسارت های جبران ناپذیر زیادی را برای منابع خاکی به دنبال داشته باشد تا جایی که فقر خاک را تشدید کرده و در نهایت موجب از بین رفتن حاصلخیزی خاک و البته بروز مشکلات اقتصادی و معیشتی متعدد می شود.
کارشناسان معتقدند آتش زدن بقایای گیاهی در اراضی کشاورزی، می تواند تمامی میکرو ارگانیزم ها و ماکروارگانیسم های موجود در خاک را از بین ببرد. با این حال خسارت های ناشی از آتش زدن بقایای گاهی به همین مورد خلاصه نمی شود.
گسترش آتش به اراضی کشاورزانی که هنوز محصول خود را برداشت نکرده اند و یا افتادن آتش به جان جنگل ها نمونه دیگری از انجام این باور اشتباه بین کشاورزان است. تمام هدف کشاورزان برای آتش زدن کاه و کلش، آماده سازی زمین برای کشت دوم به ویژه محصول شالی است در حالیکه طی سال های اخیر روش های مناسبی، جایگزین این کار شده که به کشاورزی حفاظتی معروف است.
یکی از کشاورزان منطقه مدعی است که راهی جز آتش زدن بقایای گیاهی وجود ندارد، چرا که هزینه خرید ادوات کشاورزی حفاظتی از توان بسیاری از کشاورزان خرده پا خارج است.
عراز صحنه در گفتگو با خبرنگار مهر، می گوید: کاه و کلش را اگر هم جمع کنیم، کسی نیست که آن را بخرد، خریدن ادوات کشاورزی حفاظتی هم از توانمان خارج است، بنابراین بهترین راهی که به ذهن مان می رسد آتش زدن زمین است.
این کشاورز ادامه می دهد: متاسفانه روش هایی که به صورت جایگزین پیشنهاد شده اند پر هزینه اند و نمی توانیم با توجه به وضعیت اقتصادی که بر بخش کشاورزی حاکم است هزینه اضافه تر بر روی دوش خود بگذاریم.
وی بیان می کند: از طرفی آتش زدن، زمین در زمان کوتاه تری برای کشت بعدی آماده می کند و نیازی نیست مانند روش های دیگر منتظر بمانیم.
آلودگی هوا، تخریب محیط زیست، کم شدن دید رانندگان عبوری از کنار مزارع و حتی آلودگی روستاهای نزدیک مزارع از جمله خسارت هایی است به دلیل آتش زدن مزارع ایجاد می شوند. این اقدام از سویی دیگر باعث بروز مشکلات زیست محیطی زیادی برای مردم و اکوسیستم منطقه خواهد شد.
حرارت تولید شده توسط سوزاندن کاه در زمین های کشاورزی با وسعت زیاد خود به خود باعث تخریب محیط زیست اطراف شده و آلاینده های محیطی را نیز افزایش می دهد.
بخش عمده خسارت هایی که توسط سوزاندن مزارع ایجاد می شود، به خود کشاورزان باز می گردد. زیرا خاک حاصلخیز منطقه را می سوزانند و با این کار در ابتدا به مواد عالی خاک آسیب زده و سپس باعث کاهش حاصلخیزی خاک می شود.
با همه موارد ذکر شده در می یابیم، بخش عمده خسارت هایی که توسط سوزاندن مزارع ایجاد می شود، به خود کشاورزان باز می گردد. زیرا خاک حاصلخیز منطقه را می سوزانند و با این کار در ابتدا به مواد عالی خاک آسیب زده و سپس باعث کاهش حاصلخیزی خاک می شود.
کاهش مواد عالی و حاصلخیزی، کشاورز را مجبور می کند از کودهای طبیعی یا شیمیایی اضافه تر برای تقویت خاک استفاده کند و همین امر هزینه ای اضافی بر دوش وی می گذارد.
در همین رابطه، یک کارشناس کشاورزی به خبرنگار مهر می گوید: مروری بر مطالب محققان در این خصوص نشان می دهد سوزاندن باقی مانده محصولات به از بین رفتن مواد غذایی به خصوص عناصر ریز مغذی، کاهش حاصلخیزی و افزایش درصد فرسایش خاک منجر می شود.
فاطمه قربانی می افزاید: یکی دیگر از اثرات مضر سوزاندن بقایای گیاهی به هم خوردن چرخه زندگی حشرات مفید و از بین رفتن میکروارگانیسم های زنده مانند باکتری ها، قارچ ها، انواع کرم ها و کنه های مفید در خاک است که با کاهش جمعیت آنها از میزان عملکرد محصول نیز تا حد زیادی کاسته می شود.
وی ادامه می دهد: از دیگر آثار مخرب این اقدام می توان به انتشار گازهایی نظیر مونو اکسید‌کربن، دی اکسید‌کربن، اکسید نیترو‍ژن و سایر گازهای تولیدی که از فرآیند آتش زدن مزارع به وجود می آیند و جزو گازهای گلخانه ای هستند، اشاره کرد.
وی بیان می کند: این در‌حالی است که می توان با مدیریت بهینه و فرآوری بقایای گیاهی علاوه بر حفظ خاک و افزایش بهره وری درصد بالایی از کمبود علوفه و سوء تغذیه دام ها را مرتفع کرد. بنابراین توجه به موضوع بقایای گیاهی از جهات مختلف و از جمله انتشار گازهای گلخانه ای اهمیت دارد.
وی می گوید: با این کار خاک مزارع در معرض فرسايش باد و آب قرار گرفته و گاز و دود حاصله بتدريج در شرايط آب و هوايی تغييرات ايجاد کرده و گرم شدن بيشتر آب و هوای منطقه را درپی دارد.
آتش زدن بقایای محصولات کشاورزی موجب مرگ خاک است
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان هم در خصوص آتش زدن بقایای محصول گندم و جو می گوید: میلیون ها موجود زنده در خاک زندگی می کنند که برخی مانند کرم خاکی و سوسک و ... دیده می شوند و برخی نیز به عنوان میکرو ارگانیزم های خاک قابل مشاهده نیستند.
سهراب سهرابی در گفتگو با خبرنگار مهر، می افزاید: در اصطلاح به این جانداران زنده، بیولوژی خاک گفته می شود و هنگامی که بقایای محصول در زمین زراعی به آتش کشیده می شود و سطح خاک با دمای ۳۰۰ تا ۳۵۰ درجه می سوزد تمام موجودات زنده سطحی خاک می سوزد.
هنگامی که بقایای محصول در زمین زراعی به آتش کشیده می شود و سطح خاک با دمای ۳۰۰ تا ۳۵۰ درجه می سوزد تمام موجودات زنده سطحی خاک می سوزد.
وی با اشاره به اثرات سوء زیست محیطی این اقدام بیان می کند: با آتش زدن کاه و کلش، جنگل ها و مراتع پیرامون زمین زراعی هم آسیب دیده و در آتش می سوزند. ضمن این که با نگه داشتن کاه و کلش در زمین زراعی ماده آلی خاک مانند اسفنج عمل می کند و هنگام بارندگی باران را جذب کرده و هنگام سیل مانع از شستشوی خاک می شود.
وی می افزاید: ماده آلی خاک، محافظ در مقابل فرسایش بادی و آبی است و همچنین این ماده آلی مانع از حرکت ذرات خاک و در ادامه ریزگردها می شود.
سهرابی با بیان این که آتش زدن بقایای محصول در استان بیشتر در محصول گندم آبی اتفاق می افتد، اظهار می کند: ۱۶۵ هزار هکتار از اراضی استان به کشت گندم آبی اختصاص دارد. کشاورزان برای کشت دوم اقدام به آتش زدن زمین می کنند هرچند سال ۸۶ تاکنون میزان آتش زدن بقایای گیاهی از ۱۰۰ درصد به ۴۰ درصد کاهش یافته است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی استان می افزاید: هم اکنون کشاورزی حفاظتی در دنیا انجام می شود و از اصول کشاورزی حفاظتی کمترین میزان خاک ورزی و برهم زدن خاک، حفظ پوشش دایمی خاک با بقایای گیاهی و تناوب زراعی است. این نوع کشت در حدود ۵۰ هزار هکتار از اراضی استان اجرا می شود که تا پایان برنامه ششم این سطح باید حدود ۱۵۰ هزار هکتا افزایش پیدا کند.
وی در ادامه در پاسخ به این سوال که کشاورزان برای خرید ادوات و برداشت کاه و کلش مشکل مالی دارند به پرداخت تسهیلات برای خرید ادوات کشاورزی حفاظتی اشاره می کند و می گوید: از سال ۸۶ تاکنون مجموعه ادوات دنباله بند متناسب با شخم زدن زمین های دارای کاه و کلش به استان وارد شده است. علاوه براین از سه سال پیش خط اعتباری ویژه برای خرید ادوات کشاورزی مورد نیاز هم به کشاورزان استانی اختصاص داده می شود.
وی خاطرنشان می کند: ضمن این که ما آمادگی داریم از محل کمک های فنی و اعتباری هم ۳۰ درصد از ارزش ریالی ادوات خاص الگویی را برای حمایت از کشاورزان پرداخت کنیم.
گزارش: زهرا خورشید کلائی
نظر شما