زبان فارسی در شبه قاره هند نفس‌های آخرش را می‌کشد!

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم تجلیل از پروفسور عبدالودود اظهر دهلوی استاد دانشگاه جواهر لعل نهرو و دبیر کل انجمن استادان زبان فارسی هند عصر روز یکشنبه ۲۴ خرداد در غیاب وی (به دلیل کسالت) از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

توفیق سبحانی معاون علمی و پژوهشی آثار مفاخر فرهنگی که به نیابت از مهدی محقق رئیس انجمن سخن می‌گفت با اشاره به دوره طلایی زبان فارسی در هندوستان در چند قرن گذشته گفت: امروزه باید محافظان و نگهبانان زبان فارسی را بسیار ارج گذاشت. هند را با گفتن نمی‌توان شناخت و صفای درون هندیان را از تعریف دیگران نمی‌توان دریافت.

وی سپس با اشاره به سابقه آشنایی طولانی مدت خود  با پروفسور اظهر دهلوی گفت : من قریب ۳۰ ماه به دعوت این استاد مهربان، دانشمند، هنرشناس، ایران شناس، کاردان خلیق و مشکل گشا برای تدریس در دانشگاه جواهر لعل نهرو به هندوستان رفته بودم و در طول این مدت از میزبانی‌های برادرانه استاد اظهر بهره مند شدم.

این مولوی پژوه بااشاره به خدمات استادان هندی زبان و ادبیات فارسی به این زبان گفت: در روزگار گذشته استادانی چون شبلی و نعمانی به زبان فارسی خدمت کرده اند و امروز هم کسانی مانند پروفسور سید حسن قایری، نظیر احمد و خلیج نظامی خدمات ارزنده ای به زبان فارسی ارائه کرده اند و همچنان کسانی مانند آذرمیدخت صفوی و اختر مهدی تلاش می‌کنند که این زبان را زنده نگهدارند.

توفیق سبحانی با اشاره به ثبت سال ۲۰۰۷ میلادی به نام مولوی آن را نتیجه تلاش استاد اظهر دهلوی در یونسکو عنوان کرد و در پایان سخنانش به بیان ویژگی‌های برخی آثار این استاد زبان و ادبیات فارسی پرداخت.

در این مراسم همچنین علی اشرف صادقی عضو پیوسته فرهنگستان و زبان ادب فارسی در سخنانی بااشاره به سابقه آشنایی خود با پروفسور عبدالودود اظهر دهلوی وی را فردی کم نظیر در حوزه زبان و ادبیات فارسی عنوان کرد وگفت: دکتر اظهر دهلوی ترجمه فارسی کتاب «رامایانه» را قبل از انقلاب در دو جلد چاپ کرد که حقیقتا برای فارسی زبانان غنیمت است.

وی افزود: استادان هندی در به ثمر رسیدن تحقیقات فارسی آموزان هند بسیار تاثیر گذار بوده اند و اگر چه می‌توانستند خودشان تالیفاتی داشته باشند، بیشتر تلاششان این بود که این نوآوری‌ها توسعه یابد که در نهایت هم منجر به تشکیل  انجمن استادان زبان فارسی هند شد.

صادقی همچنین با اشاره به برخی ویژگی‌های شخصیتی اظهر دهلوی از جمله حمایت از پژوهشگران و دانشجویانش گفت: باید قدر این استادان را دانست وگرچه دیگر ما نمی‌توانیم آرزو کنیم که زبان فارسی در هند جایگاه قبلی خود را دو مرتبه به دست بیاورد اما امیدواریم هندی‌ها که مدتها تاریخ خود را به زبان فارسی می‌نوشتند این مسیر را به بهترین وجه دنبال کنند.

وی همچنین با اشاره به تاثیر خانه فرهنگ ایران در دهلی نو در چاپ کتابهای متعدد حوزه زبان و ادبیات فارسی درعین حال از کم فروغ شدن این مرکز بعد از بازگشت کریم نجفی (رایزن فرهنگی سابق ایران در دهلی نو) به کشور اظهار تاسف کرد.

در این برنامه همچنین رضا مصطفوی سبزه واری استاد دانشگاه علامه طباطبایی در سخنانی سرزمین فرهنگ پرور هندوستان را وطن دوم زبان فارسی توصیف کرد و از اینکه فرهنگ دوستان شبه قاره، زبان فار سی را به زبان ملی خود ترجیح می‌داده اند، اظهار شگفتی کرد و گفت: افتخار هندی‌ها هنوز هم این است که زمانی به زبان گلستان سعدی سخن می‌گفته اند.

وی همچنین به خدمات‌های مردم هند به زبان فارسی اشاره کرد و در ابتدا تعدد لغتنامه‌های تألیفی در هند را یاد آور شد و گفت: تعداد این لغتنامه‌ها بسیار بیشتر از لغتنامه‌های تألیف یافته در ایران بوده است. موضوع دیگر وجود نسخه‌های خطی فارسی بسیار زیاد در شبه قاره هند است؛  امروزه حتی در شهرهای کوچک و دورافتاده هند ما شاهد نسخه‌های خطی فارسی هستیم

به گفته مصطفوی تألیف کتاب‌های تاریخی به زبان فارسی، سرودن شعرهای فارسی که قدیمی ترین آنها به ابوعبدالله روزبه نکهتی بر می‌گردد، پیدایی سبک هندی که محصول تحول و رنگینی شعر فارسی در دربارهای هند بوده است، ثبت و ضبط زندگی عارفان و سخنان آنان در باره ایران و تاسیس چاپخانه‌هایی برای گسترش و ترویج زبان فارسی در هند، از دیگر خدمات مردم شبه قاره به زبان و ادبیات فارسی بوده است.

این استاد دانشگاه علامه طباطبایی همچنین به تاسیس انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی هند در حدود دو دهه پیش اشاره کرد و گفت: این انجمن سهم بسیار مهم و موثری در گسترش و تقویت زبان فارسی در هند داشته است.

در این مراسم همچنین کریم نجفی برزگر رایزن سابق فرهنگی ایران در دهلی نو و معاون علمی پژوهشی و دانشجویی دانشگاه پیام نور در سخنانی اظهر دهلوی را شخصیتی خستگی ناپذیر در عرصه ترویج زبان و ادب فارسی عنوان کرد و گفت من چهار سال به طور مستمر با ایشان ارتباط بسیار نزدیک داشته ام و به همراه او به دورترین نقاط هند سفر کرده ام. او یک شخصیت فعال فرهنگی در روابط  میان ایران و هند نیز بوده است.

نجفی افزود: دکتر دهلوی معتقد است که زبان فارسی در هند چند ویژگی دارد؛ اول اینکه فارسی اولین زبانی بود که هند را به خارج از هند معرفی کرد نمونه آن شاهکار «کلیه و دمنه» و همچنین کتاب «مال الهند» تألیف ابوریحان بیرونی است. نکته دیگری که او مطرح می‌کرد این بود که با وجود  ۶۳۲ زبان در هند، این زبان فارسی بود که به ما آموخت چگونه می‌توان بین دو فرهنگ ایران و هند ارتباط و تعامل ایجاد کرد. ویژگی دیگری که پروفسور اظهر دهلوی در خصوص زبان فارسی به آن اشاره می‌کرد این بود که زبان فارسی، زبان اخلاق است و بزرگانی مثل علی بن عثمان هجویری و خواجه جهانگیر اشرف سمنانی که به هند آمده اند، در واقع کسانی بوده اند که با آثار خودشان یک نوع زندگی اخلاقی را به مردم هند آموخته اند.

رایزن فرهنگی سابق ایران در دهلی نو همچنین از رابیندرانات تاگور متاله هندی به عنوان کسی که از فرهنگ ایرانی بسیار تاثیر پذیرفته است به نیکی یاد کرد و گفت: همه اینها نشان دهنده خروجی فرهنگ اسلامی و ایرانی است که با موضوع اخلاق و عرفان عجین است.

در ادامه این مراسم نرگس جابری نسب استادیار زبان و ادبیات فارسی واحد تهران جنوب در سخنانی زبان فارسی را در شبه قاره میراثی جاودانه خواند که هفت قرن در هند زبان رسمی بوده است و در نتییجه رواج آن در این مدت طولانی، بیشتر زبانهای دیگر هند تحت تاثیر آن قرار گرفته اند طوری که حتی بسیاری از کسانی که زبان مادری شان فارسی نبوده، آن را آموخته اند و امروزه هم در خانه‌های این مرز و بوم می‌توان آثاری را یافت که چون جان شیرین حفظ شده اند.

وی با بیان اینکه یکی از شیفتگان این زبان در این پروفسور عبدالودود اظهر دهلوی بوده است به ارائه اطلاعاتی از زندگی این استاد برجسته هندی حوزه زبان و ادبیات فارسی پرداخت.

در ادامه مراسم پروفسور دکتر اختر مهدی قائم مقام انجمن استادان زبان فارسی هند که به نمایندگی از او در مراسم نکوداشتش در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی حضور یافته بود بااشاره به سابقه همکاری خود با اظهر دهلوی از سال ۱۹۹۰ گفت: اظهر دهلوی در هر برنامه ای که حضور می‌یابد چند نکته را در خصوص زبان فارسی مطرح می‌کند؛ اول اینکه زبان فارسی برای ما هندی‌ها زبان خارجی نیست و دیگر اینکه این زبان برای ما تنها زبان نیست بلکه یک فرهنگ است  و تاکید می‌کند که برای ترویج زبان فارسی هر زحمتی که لازم است، باید تحمل کرد.

مهدی خطاب به استادان ایرانی زبان و ادبیات فارسی گفت: متاسفانه زبان فارسی در شبه قاره هند آخرین نفس‌های خود را می‌کشد و دولتمردان ما هم برای نجات آن کاری نمی‌کنند. آنها نمی‌دانند که این زبان فارسی بود که دین هندوئیسم را به سراسر دنیا معرفی کرد. من از شما خواهش می‌کنم که از طریق زبان سانسکریت به دنبال نجات زبان فارسی در هند باشید.

وی با اشاره به حدود ۵۲ کتابی که با ترجمه اظهر دهلوی به زبان فارسی ترجمه شده است، موضوع بی توجهی دولت هند را به مرگ خاموش زبان فارسی در این کشور از سر گرفت و گفت: آنها فارسی را از تمام بحث‌های اداری و استخدامی هند حذف کرده اند و اینگونه فکر می‌کنند که زبان فارسی زبان مهاجم است و محمود غزنوی با حمله به هند آن را با خود به این کشور آورده است. به عقیده من لازم است که استادان ایرانی زبان سانسکریت را یاد بگیرند چراکه اگر می‌خواهیم زبان فارسی در شبه قاره حفظ شود، باید همین کار را بکنیم.

در پایان این برنامه لوح سپاس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به نمایندگی از پروفسور عبدالودود اظهر دهلوی دبیر کل انجمن استادان زبان فارسی هند به اختر مهدی قائم مقام این انجمن تقدیم شد.